Świątek Franciszek, pseud. S.M. Redemptorysta (1889—1976), redemptorysta, misjonarz, historyk, hagiograf.

Ur. 16 V w Mędrzechowie (pow. dąbrowski) w rodzinie chłopskiej, był jednym z ośmiorga dzieci Michała (1840—1937) i Marii Szajor. Miał dwóch braci przyrodnich z pierwszego małżeństwa ojca z Barbarą z domu Król.

Ś. uczęszczał do szkół ludowych w Mędrzechowie, Szczucinie (pow. dąbrowski) i Dąbrowie, a w r. szk. 1903/4 do Gimnazjum Nowodworskiego (św. Anny) w Krakowie. Od r. 1904 uczył się w «juwenacie» (małe seminarium duchowne) redemptorystów w Tuchowie. Dn. 1 VIII 1908 rozpoczął w Mościskach nowicjat zakończony złożeniem 2 VIII r.n. pierwszej profesji. Naukę kontynuował w Maksymówce (pow. doliński), a po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. szk. 1914/15 w Mautern an der Donau (Austria); tam otrzymał 25 VII 1915 święcenia kapłańskie. Wrócił do Maksymówki, dokończył studia filozoficzno-teologiczne i zdał 17 VII 1916 egzamin jurysdykcyjny. Był nauczycielem literatury polskiej i języków klasycznych w «juwenatach» w Tuchowie, od 27 VI 1918 w Maksymówce i od 11 IX t.r. w Mościskach. W okresie walk polsko-ukraińskich w r. 1919 prowadził misje parafialne w Małopolsce Wschodniej i na południowej Lubelszczyźnie. Od 23 VIII t.r. uczył w małych seminariach duchownych w Krakowie, od 3 II 1920 w Mościskach i po ewakuacji stamtąd 29 X t.r. ponownie w Krakowie, a od 31 VIII 1921 w Stawkach (pow. toruński). Na łamach „Przeglądu Katolickiego” (1924 nr 32—35) opublikował rozważania O cześć i kanonizację świętych polskich (wyd. osobne pt. O cześć i kanonizację patronów Polski, Kielce 1929). Dn. 1 II 1924 został misjonarzem w Mościskach, następnie w Krakowie (1927), Tuchowie (1932) i Warszawie (1934). Od r. 1932 był członkiem komitetu organizacyjnego Academia Mariana Vilnensis. Opublikował Nowennę ku czci św. Alfonsa Liguorego, biskupa, doktora Kościoła i założyciela zakonu oo. redemptorystów wraz z krótkim życiorysem (Kr. 1928, wyd. 2, Kr. 1938) oraz książki z hagiografii polskiej: Świętość Kościoła w Polsce w okresie rozbiorowym i porozbiorowym (Kielce 1930 I, Miejsce Piastowe 1932 II, rozdział o Anieli Salawie wydał też osobno pt. W blaskach Anioła, Kr. 1935, Kr. 1949) i Z dziejów polskiego żywotopisarstwa świętych (L. 1937). Odrębny charakter miała praca Jasny i mocny duch. Antoni Wiwulski 1877—1919 (Wil. 1939). Doprowadził do powstania w r. 1937 w dzielnicy Pośpieszka w Wilnie klasztoru redemptorystów i został jego pierwszym przełożonym.

Po wybuchu w r. 1939 drugiej wojny światowej Ś. przebywał nadal w Wilnie. W okresie okupacji niemieckiej, częściowo sparaliżowany i zagrożony aresztowaniem, ukrywał się od r. 1942 w szpitalu na Zarzeczu, gdzie uczestniczył w akcji ratowania Żydów. Po wkroczeniu armii sowieckiej w r. 1944 pozostał w mieście mimo zamknięcia w r.n. klasztoru przez władzę radziecką i wyjazdu polskich redemptorystów w ramach tzw. repatriacji. Od maja 1946 do r. 1948 mieszkał w budynku poklasztornym, a potem w pomieszczeniach gospodarczych, w których urządził kaplicę; w r. 1949 został stamtąd usunięty do dzielnicy Wołokumpie. Przywieziony sekretnie, prowadził w dn. 10—25 V 1951 w Nowogródku w zakładzie krawieckim rekolekcje dla dużej grupy wtajemniczonych Polaków. Od r. 1952 pracował jawnie jako duszpasterz w Brasławiu i okolicznych miejscowościach, a potajemnie przyjmował wizyty duchownych i świeckich z różnych części ZSRR; organizował także rekolekcje i udzielał pomocy materialnej. Stale śledzony i szykanowany, w r. 1959 wrócił do Wilna, a w r.n. zamieszkał w Czarnym Borze, gdzie nadal prowadził tajne duszpasterstwo. W l. 1963—4 przebywał w Polsce i uzupełnił wtedy kronikę wileńskiego klasztoru i kościoła redemptorystów za l. 1946—63 (mszp. w Arch. Warsz. Prow. Redemptorystów w W.). Po powrocie do Wilna zamieszkał u Emilii i Franciszka Jacewiczów, którzy dowozili go do Nowej Wilejki, gdzie w r. 1966 objął samodzielny wikariat. Ponadto, mimo kalectwa (poruszał się na wózku inwalidzkim), w części domu Jacewiczów zorganizował kaplicę, w której odprawiał nabożeństwa, nielegalnie prowadził rekolekcje i katechizację dzieci oraz przygotowywał kandydatów do kapłaństwa. W USA ogłoszono jego broszurę Mój tatuś — Michał Świątek (South Bend [b.r.w.]). W wydawanym przez redemptorystów w Warszawie czasopiśmie „Homo Dei” opublikował artykuły Nie doceniany w Polsce wielki rodak mariolog o. Justyn z Miechowa Zapartowicz OP (1968 nr 3) i Płomień ofiarny rodziny z Nazaretu. W 25-lecie męczeńskiej śmierci jedenastu Nazaretanek (1969 nr 4). W PSB zamieścił biogram wychowawcy i działacza społecznego na Litwie ks. Karola Lubiańca. Po r. 1970 chciał przyjechać do Polski, jednak władze radzieckie stale odmawiały mu zgody na wyjazd. Z powodu pogarszającego się zdrowia zrezygnował w r. 1974 z wikariatu w Nowej Wilejce. Zmarł 4 III 1976 w Wilnie, został pochowany w Nowej Wilejce.

Baranowski H., Bibliografia Wilna, Tor. 2000 II; Bibliografia historii Kościoła w Polsce za lata 1944—1970, W. 1977 I—III; Enc. katol., XIX; De Meulemeester M., Bibliographie Générale des écrivains rédemptoristes, Louvain 1935—9 II—III; Owczarski A., Bibliografia redemptorystów polskich 1883— 2008, Kr. 2009; Słown. pol. teologów katol., VII (bibliogr. prac); Wileński słownik biograficzny, Bydgoszcz 2008; — Augustyn B. O., Franciszek Świątek, misjonarz na wózku inwalidzkim, Kalendarz Tuchowski 1992 s. 37—40 (fot.); Brudzisz M., Duszpasterstwo redemptorystów wśród Polaków w republikach radzieckich Litwy i Białorusi w latach 1939—1990, „Studia Polonijne” T. 31: 2010 s. 48—53, 57, 59, 63, 66—8, 73—96; tenże, Piśmiennictwo historyczne redemptorystów polskich do 1939 roku, w: Kościół w Polsce, dzieje i kultura, L. 2007 VI; Juruś M., Klasztor redemptorystów w Maksymówce (1906—1926), Kr. 2000 s. 133—9, 152, 154; Konopka B., Błogosławiona Aniela Salawa (1881—1922). Życie i duchowość, Wr. 2007 s. 11, 152; Krahel T., Zarządzanie archidiecezją wileńską w czasie II wojny światowej, „Studia Teolog.” T. 4: 1986 s. 123—4; Sadowski M., Redemptoryści polscy w latach 1939—1945, Kr. 2005; Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939—1935. Metropolie wileńska i lwowska, zakony, Kat. 1992; — Bartos J., Misyjne drogi wśród rodaków na Wschodzie, Tor. 2002 s. 17, 20, 22—3, 25—7, 116 (fot.); Catalogus Congregationis SS. Redemptoris, 1910, 1916, 1922, 1936, 1948, 1955, Romae; Litterae Annales de Rebus Gestis Provinciae Polonicae 1910—38, 1939—65, Cracoviae; Litterae Annales Provinciae Pragensis et Polonicae 1909, Pragae; — „Currenda” 1981 nr 5/8 s. 152—7 (dot. ojca, Michała); „Gaz. Kośc.” 1939 nr 23 s. 361; „Nasz Dzien.” 2003 nr 176; „Nasze Wiad. Kwart. Pol. Prow. Redemptorystów” 1957 nr 1 s. 112—13, 115—19, 1960 nr 2 s. 42—5, 1961 nr 2 s. 30—2, 1964 nr 3 s. 70—4, 1965 nr 4, 1968 nr 1/2 s. 55—7; „Roczn. Katol.” 1932 s. 445—9; „Rodzina Odkupiciela” 1992 nr 1 s. 15—17, 2005 nr 1 s. 11—13 (fot.), 2014 nr 2 s. 18—19 (fot.); „Róże Maryi” 1972 nr z sierpnia s. 28—9 (dot. ojca, Michała); „Spotkania. Gaz. Katol.” (Wil.) 2003 nr 2, 23; „Źródło” 1996 nr 9 (fot.); — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1976: „Nasze Wiad. Kwart. Pol. Prow. Redemptorystów” nr 1/2 (J. Wojnowski, bibliogr. prac); „Słowo Powsz.” nr 76; — Arch. Generale Historicum Redemptoristarum w Rzymie: sygn. XVII. Pol.; Arch. KUL: Zajanowska A., Duszpasterstwo polskie na Wileńszczyźnie w okresie sowieckim (1944—1990), L. 2013 (mszp. pracy doktorskiej); Arch. Klasztoru Redemptorystów w Kr.: Kronika klasztoru, 1914—44 II—III; Arch. Klasztoru Redemptorystów w Tuchowie: Kronika klasztoru, I—IV; Arch. Warsz. Prow. Redemptorystów w W.: Akta personalne, nr 144, akta zebrane w trakcie przygotowań do procesu beatyfikacyjnego Ś-a (1991), kroniki prowincji (1936—55 II), klasztoru w Mościskach (II—V), klasztoru (seminarium) w Maksymówce (1906—19), klasztoru w Stawkach-Toruniu (1921—7), klasztoru w Wilnie (1937—45), Domanasiewicz L., Listy o ostatnich godzinach życia o. Franciszka Świątka (mszp.), Szołdrski W., Redemptoryści w Polsce, cz. 2 s. 321—40 (mszp.); Parafia rzymskokatol. p. wezw. NMP Królowej Polski w Mędrzechowie: Księga chrztów, T. 5 s. 27 poz. 30 (koresp. Ś-a z l. 1964—74); Zakł. Hist. Ruchu Lud. przy Naczelnym Komitecie Wykonawczym PSL w W.: Balowa K., Wspomnienia, II 77—84, III 12, VIII 35 (rkp.).

Marian Brudzisz