INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Franciszek Szeligowski h. Nowina  

 
 
ok. 1630 - po 1683
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szeligowski Franciszek h. Nowina (ok. 1630 – po 1683), stolnik bracławski, rotmistrz piechoty.

Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej osiadłej w ziemi halickiej w woj. ruskim; był zapewne synem Stanisława, właściciela wsi w ziemi warszawskiej w woj. mazowieckim.

Służbę wojskową rozpoczął S. wiosną 1649 jako towarzysz w chorągwi kozackiej woj. podolskiego Stanisława Potockiego, zorganizowanej w ziemi halickiej; uczestniczył w walkach z siłami Bohdana Chmielnickiego, m.in. w kampanii zborowskiej (1649), beresteckiej (1651) i żwanieckiej (1653). Potocki, wówczas już hetman polny kor., wysłał go w marcu 1653 do paszy Sylistrii, Siausza Szagin agi, w celu potwierdzenia informacji o współdziałaniu militarnym wojsk tureckich z Kozakami. W poł. kwietnia t.r. S. znalazł się w Chocimiu, lecz nie uzyskawszy pomocy hospodara mołdawskiego Bazylego Lupu, do celu nie dotarł. Po powrocie do Kamieńca Podolskiego poinformował hetmana o związkach kozacko-mołdawskich. Wybrany w grudniu na posła od wojska kor. na sejm nadzwycz. 1654 r., uczestniczył w dwóch audiencjach delegatów wojskowych w senacie i izbie poselskiej (30 VI i 6 VII 1654), na których wyłoniono komisję sejmową do realizacji finansowych postulatów armii kor.

Jako porucznik i dowódca chorągwi kozackiej star. halickiego Andrzeja Potockiego uczestniczył S. w r. 1654 w walkach z wojskami moskiewskimi i kozackimi na Bracławszczyźnie, a w l. 1654–5 na Podolu. W czasie «potopu» szwedzkiego walczył w l. 1656–8 pod dowództwem Stefana Czarnieckiego. Zapewne w l. 1651–67 miał poczet towarzyski w chorągwi husarskiej S. Potockiego. W l. 1659–67, jako rotmistrz (porucznik) hetmańskiej chorągwi piechoty polskiej S. Potockiego, sprawował funkcję kapitana wojskowego – dowódcy wszystkich jednostek piechoty polsko-węgierskiej w kompucie kor., otrzymując roczną pensję 800 zł. Odznaczył się w kampanii ukraińskiej 1660 r., w działaniach wojennych pod Cudnowem (wrzesień–listopad t.r.), dowodząc w dywizji S. Potockiego piechotą hetmańską.

Podczas konfederacji wojskowej (Związku Święconego, 1661–3) pozostał S. wierny królowi Janowi Kazimierzowi; za zasługi wojenne otrzymał w r. 1661 godność stolnika bracławskiego. Wraz z Aleksandrem Ludwikiem Niezabitowskim brał udział w marcu t.r. w pracach komisji hibernowej, obradującej wówczas we Lwowie nad podziałem pieniędzy; przez konfederatów byli często obaj oskarżani o malwersacje finansowe. W l. 1663–4 uczestniczył S. w kampanii zadnieprzańskiej Jana Kazimierza. Podczas rokoszu Jerzego Lubomirskiego (1665–6) chorągiew S-ego wzięła udział w pierwszej fazie walk wojsk królewskich z siłami rokoszan.

Po śmierci (27 II 1667) hetmana S. Potockiego zrezygnował S. ze służby wojskowej. Wybrany na posła na sejmiku ziemi warszawskiej 14 XII 1667, uczestniczył w sejmie zwycz. 1668 r. Dn. 30 I t.r. doszło w izbie poselskiej do sprzeczki między posłem wileńskim, chorążym słonimskim Krzysztofem Jesmanem, a posłem ziemi warszawskiej, podkomorzym różańskim Walerianem Petrykowskim (przyszłym teściem S-ego), który opuścił potem obrady sejmowe bez wyraźnego protestu. Gdy nazajutrz Petrykowski nie wrócił, S. wyszedł z izby poselskiej, oświadczając: «a kiedy kolega mój bez protestacji wyszedł, więc ja z protestacją wychodzę». W ten sposób obaj poparli starania stronnictwa dworskiego o zatamowanie obrad w czasie dyskusji rozpoczętej zarządzeniem relegowania posła francuskiego P. de Bonzy, rozszerzonego potem na wszystkich posłów zagranicznych. Dopiero 3 II 1668, dzięki mediacji marszałka poselskiego Jana Karola Czartoryskiego, doszło do zgody między zwaśnionymi posłami i kontynuowania obrad sejmowych. W l.n. nie udzielał się S. na forum publicznym; prawdopodobnie przebywał wówczas w swym majątku w ziemi halickiej.

Na mocy przywileju królewskiego S. za zasługi wojenne otrzymał 10 I 1660 królewszczyznę Przewoziec w ziemi halickiej. Jednak do r. 1665 procesował się o prawa do tej wsi z Felicjanem Ostrowskim, skarbnikiem sanockim, a jeszcze w r.n. Niezabitowski i Florian Orchowski składali w tej sprawie specjalne oświadczenia na korzyść S-ego. Trzymane przez siebie królewszczyzny Drugnia, Podstola i Wierzbnie w pow. stopnickim (woj. sandomierskie) przekazał S. na mocy przywileju z 15 II 1660 Andrzejowi Hynce, chorążemu chorągwi husarskiej Lubomirskiego. Po r. 1668 star. lubelski Stanisław Witowski scedował odłączone od starostwa wsie (Piotrków, Wielki Świdnik oraz części Wrotkowa i Żukowa) na rzecz S-ego i jego żony; jednak już w r. 1669 następny starosta, Niezabitowski, odzyskał te wsie drogą cesji. W r. 1683 potwierdził S. zapis swego testamentu; po r. 1683 nie ma już o nim żadnych wzmianek.

S. po r. 1668 ożenił się z Katarzyną (lub Zofią), córką Waleriana Petrykowskiego (zm. 1669). Być może synem S-ego był Wacław, jezuita.

 

Niesiecki, VIII; – Baranowski B., Znajomość Wschodu w dawnej Polsce do XVIII w., Ł. 1950; Choińska-Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, W. 1998 s. 176; Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wr. 1990 s. 92; Ciesielski T., Od Batohu do Żwańca. Wojna na Ukrainie, Podolu i o Mołdawię 1652–1653, Zabrze 2007 s. 122; tenże, Sejm brzeski 1653 r., Tor. 2003 s. 29 (błędnie jako Stanisław); Janas E., Wasilewski L., Społeczne aspekty rozwoju husarii w latach 1648–1667, „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 23: 1981 s. 105; Kłaczewski W., Abdykacja Jana Kazimierza, L. 1993 s. 103 (błędnie jako Suligostowski); Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wr. 1992; Nagielski M., Działania zbrojne rokoszu Jerzego Lubomirskiego w 1665 r., „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 24: 1991 s. 148; Ochmann-Staniszewska S., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza, Wr. 2000; Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; – Documente privitoare la istoria României culese din arhivele Polone, Ed. I. Corfus, Bucureşti 1983 s. 166–7; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii w l. 1655–60, t. 4; toż za l. 1660–7, t. 6 cz. 1; Žerela do istoriї Ukraїny-Rusy, Wyd. M. Korduba, L’viv 1911 XII 195–6; – AGAD: Metryka Kor., nr 204 k. 53–4, nr 205 k. 14v–17, 40–40v, nr 215 k. 52, Sigillata, nr 3 k. 74v, 119, nr 4 k. 42, nr 9 k. 6, 98, nr 12 k. 78, Arch. Skarbu Kor., Dz. II nr 56 k. 24v, Akta Skarbowo-Wojsk., Dz. 85 nr 72 k. 158–63v, nr 73 k. 15–16, Dz. 86 nr 9 k. 72–3, nr 52 k. 7–8, Arch. Publ. Potockich, nr 323 s. 25, Arch. Zamoyskich, nr 2894 (dot. Wacława); B. Czart.: nr 147 s. 119 (list S-ego do hetmana, Chocim? 19 IV 1653), nr 1655 s. 29–30; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 8348 k. 149; B. Ossol.: nr 189 s. 1214–18; B. Raczyńskich: rkp. 375 s. 321–4.

Marek Wagner

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.