Fryderyk Chrystian (1722–1763), królewicz polski, najstarszy syn Augusta III z Marii Józefy Habsburżanki, ur. 5 IX, prawie całe życie spędził w Dreźnie, unieruchomiony w pałacach skutkiem nieuleczalnej niemocy w nogach (zapewne Heine-Medina). O ile wiadomo, raz tylko próbował kuracji na wyspie Ischia, gdy odprowadzał do Neapolu wydaną za Karola Bourbona siostrę; w r. 1739 bawił w Rzymie. Choroba wpłynęła dodatnio na jego rozwój duchowy: gdy młodsi bracia: Ksawery, Karol, Albrecht, jeździli na kampanie wojenne i używali niekiedy kawalerskich rozkoszy, on, kształcąc się pod okiem najpierw księdza Accoramboniego, potem pod kierunkiem ochmistrza hr. Wackerbarth-Salmoura, pogrążał się w poważnej lekturze, lubił muzykę i sztuki plastyczne. Prócz ojczystego języka władał też od młodości francuskim, włoskim i łaciną. Współcześni cenili jego wysoką kulturę: Winckelmann dla niego pisał swe listy z okazji wykopalisk pompejańskich, Gellert wyznawał, że nie czuje się dość utalentowanym, by rymem sławić jego przymioty.
Widząc ułomność królewicza matka próbowała go nakłonić do stanu duchownego, aby w ten sposób Ksawery nastąpił po ojcu w Saksonii, a może i w Polsce. Ojciec upatrywał dlań żony wśród «mesdames de France«. Wreszcie 13 VI 1747 Fr. Chr. zaślubił ambitną i jeszcze bardziej od niego utalentowaną Marię Antonię Walpurgis, córkę cesarza Karola VII z domu Wittelsbachów. Ta małżonka strzegła nadal jego praw dynastycznych, a na wypadek jego śmierci miała gotowego pretendenta w osobie synka, Fryderyka Augusta. Toteż w latach, kiedy dwór drezdeński myślał o elekcji następcy tronu w Polsce (1750–3), kandydatem był nikt inny jak najstarszy królewicz. Zdawał on sobie z tego sprawę i chociaż Polski nigdy nie oglądał, interesował się nią żywo. Jemu też zadedykował Stefan Garczyński swą »Anatomię Rzplitej« (1751), chwaląc jego »aplikację do państwa naszego języka«: »W tym języku tak się dobrze, Najjaśniejszy Panie, wyperfekcjonowałeś, że teraz między wszystkimi senatorami i ministrami prym bierzesz w doskonałej polskiego dyskursu ekspresji«. Nie mógł nie ubolewać inteligentny królewicz nad bezmyślną polityką polską Brühla, który też odpłacał mu niechęcią i nie ułatwiał podróży do Polski.
Wojna siedmioletnia rozłączyła Fryderyka z ojcem na długo, a z matką († 1757) na zawsze. Królewiczowska para została w Dreźnie, by zaznaczać prawa dynastii do elektoratu (który Fryderyk Wielki myślał »anéantir«, tj. pochłonąć), aby opiekować się wiernym ludem i w miarę możności rządzić. Od r. 1758 Fr. C. prowadził departament kameralny; 20 IX po wycofaniu się Prusaków oboje z żoną pojechali do Pragi, stamtąd w styczniu do Monachium, na 20 I 1762 wrócili do Drezna, a że już wówczas sprawa koalicji była przegrana, więc Fr. C. dążył do porozumienia się z królem pruskim. On to wymógł na Auguście III wysłanie radcy Fritscha na rokowania hubertburskie, i sam, kierując ową negocjacją, próbował sobie utorować drogę do tronu polskiego. Sprawa następstwa stała teraz znacznie gorzej, niż poprzednio: w r. 1752 Czartoryscy obiecywali poprzeć przyszłego elektora, w r. 1757 zapowiadała to samo carowa Elżbieta, w końcu 1758 wiązali się dla tegoż celu Ludwik XV i Maria Teresa. Obawiano się trochę konkurencji młodszych królewiczów, z których Ksawery skarbił sobie za kulisami poparcie Francji. Wszystkie te rachuby zapadły się wśród nierozegranej wojny. 15 III 1763 spotkali się królewiczostwo z Hohenzollernem w Morotzburgu, przy czym Maria Antonia próbowała wydobyć od zwycięskiego Prusaka jakąś »promesse« na rzecz męża, ale daremnie, bo Berlin wchodził już w porozumienie z Katarzyną II. To znów przez gen. Andrzeja Poniatowskiego zabiegano o życzliwość Czartoryskich, przyrzekając im wpływowe stanowisko w razie obioru elektorowicza.
W październiku zeszli do grobu August III (5) i Brühl (28). Nowy elektor przystąpił do czyszczenia administracji księstwa z kreatur brühlowskich. Na czele gabinetu pozostawił Karola Flemminga, który dotąd posłował w Wiedniu. Polecił też swą kandydaturę zarówno monarchom (m. in. Leszczyńskiemu) jak i polskim senatorom, lecz 17 XII padł ofiarą ospy. Przeżyli go synowie: Fryderyk August, Ksawery, Antoni i Maksymilian, oraz córki: Maria Amalia, wydana później za księcia Dwóch Mostów, i inna, która zmarła w panieństwie w r. 1820. Wdowa zajmie miejsce w naszej historii, jako protektorka konfederatów barskich.
Allg. Deutsche Biographie (Flathe); Engelhardt, Fr. Chr. Kurfürst v. Sachsen, 1828; Weber, Maria Antonia Walpurgis, 2 t., 1869; Lippert W., Kaiserin Maria Theresia u. Kurfürstin M. Antonia, Lipsk 1908; Konopczyński, Polska w dobie wojny siedmioletniej, t. 2, W. 1909–11; tenże, Mrok i świt, W., 1911; Boyé P., Stanislas Leszczyński et le troisième traité de Vienne, Paryż 1889, Politische Corresp. Friedr. des Grossen.
Władysław Konopczyński