Fryderyk Kazimierz (1650–1698), ks. kurlandzki z rodziny Kettlerów, urodzony 6 VII jako najstarszy syn ks. Jakuba i Ludwiki Karoliny, córki Jerzego Wilhelma, elektora brandenburskiego. Na berlińskim dworze swego wuja pod nadzorem Flemminga odebrał staranne i uczone wychowanie; na uniwersytecie w Erlangen studiował prawo i naukę o państwie. Podróżował w młodości po Francji, odwiedził też wiele dworów europejskich. Przeciętnych zdolności, powierzchowny i słabego charakteru, na studiach przede wszystkim opanował doskonale kilka języków; z podróży przywiózł znajomość i umiłowanie sztuk pięknych.
W r. 1670 na służbie niderlandzkiej w wojnie z Ludwikiem XIV był szefem własnego pułku jazdy; powrócił z końcem tego roku do kraju, by za pieniądze niderlandzkie zaciągnąć nowe trzy pułki, które wysłał pod dowództwem Schedla na okręcie »Jacobus« z Libawy; sam w r. 1672 podążył lądem na pole walki; osobiste sukcesy F-ka K. w tej wojnie są nieznane. Ale jego służba w obcej armii wywołała taką burzę na polskim sejmie, że F-ka K. rychło odwołano. Testamentem ojcowskim z r. 1677 otrzymał dobra w Brandenburgii oraz kopalnie i inne dochody głównie z handlu w Norwegii i na Islandii. Tron kurlandzki przejął po śmierci ojca Jakuba w dniu 1 I 1682, a inwestyturę otrzymał od Rzpltej 18 III 1683 w Warszawie przez swego posła bar. Henryka Puttkamera i landmarszałka Ditricha Altenbockuma, w obecności obu braci, Aleksandra i Ferdynanda. Wówczas też uzyskał od króla Jana III i Rzpltej zatwierdzenie układu z młodszym bratem Ferdynandem, w którym za cenę 200.000 talarów wykupił cały ojcowski spadek. W r. 1685 F. K. wziął udział w kampanii antytureckiej pod hetmanem Stan. Jabłonowskim, przyprowadzając przewidziany obowiązkami lennika kontyngent wojska.
Po ojcu i bracie przejął olbrzymią fortunę zamorską, między innymi wyspę Tobago w Środkowej Ameryce, składy towarowe w afrykańskiej Gambii oraz liczne okręty; nie umiał jej jednak utrzymać. Wprawdzie w l. 1684 i 1686 wysyłał ekspedycje z kapit. Schmellem i marsz. Altenbockumem dla podtrzymania zaoceanicznego handlu z własną kolonią w Ameryce, ale zakończyły się one niepowodzeniem. W r. 1690 ostatni osadnicy opuścili wyspę Tobago i powrócili do kraju. W l. 1687 i 1691 F. K. usiłował sprzedać Tobago elektorowi brandenb., ale wygórowana cena oraz niepewne prawa zwierzchnicze wobec roszczeń angielskich udaremniły te projekty. Próby kontynuowania polityki gospodarczej ojca zawiodły. Napróżno F. K. starał się utrzymać zakłady przemysłowe, fundować składy handlowe, prowadzić żeglugę bałtycką, podnosić podatki; starania te nie uratowały kraju. Księciu brakło wytrwałości i systematyczności w pracy, którą odznaczał się jego ojciec.
Wspaniałomyślny i łaskawy dla poddanych, uczynny i przystępny dla wszystkich, odznaczał się hojnością aż do rozrzutności, ale i próżnością. Z Mitawy pragnął uczynić Wersal; organizował wspaniałe uroczystości, bale, polowania; utrzymywał francuskie orkiestry, włoskie opery; hodował luksusowe stajnie; otaczał się niebywałym blaskiem, łożąc duże sumy na utrzymanie wspaniałego dworu i kosztowne podróże. Ten zewnętrzny przepych nie odpowiadał siłom gospodarczym kraju, który popadł w długi pomimo rozpaczliwych wysiłków: operacji finansowych, zaciąganych pożyczek i zastawów, wysyłania dla zarobku zaciężnych wojsk do sąsiednich państw i obniżania wartości monety. Za to marnotrawstwo był nielubiany i lekceważony przez szlachtę kurlandzką, która już w r. 1684 wystąpiła z grawaminami i wzbraniała się złożyć należny mu hołd. Za cenę nowych przywilejów kosztem mieszczan uzyskał jej uległość, ale nie usunął podejrzeń, że dąży do absolutyzmu. Nieobsadzanie urzędów, skupywanie dóbr szlacheckich alodialnych, lekceważenie przekonań religijnych, wszystko to wywoływało rozruchy (1692), które doprowadzały nawet do zerwania sejmów kurlandzkich.
W l. 1689–90 odwiedził dwukrotnie Karlsbad, zachodnie i północne Niemcy, był też w Hadze u Wilhelma III Orańskiego. W czasie pobytu w Wiedniu uzyskał pożądany tytuł »Durchlauchtig«. Pod koniec życia F. K. nawiązał bliskie stosunki z carem Piotrem W., którego gościł w Mitawie, oraz z elektorem brand. Fryderykiem III.
F. K. wstępował dwukrotnie w związki małżeńskie: najpierw 5 X 1675 z Zofią Amalią, ks. von Nassau-Siegen, a po jej śmierci 29 IV 1691 ożenił się w Berlinie z Elżbietą Zofią, siostrą elektora brand., przyszłego króla pruskiego, a więc swą siostrą cioteczną. F. K. pozostawił z pierwszego małżeństwa trzy córki: Marię Dorotę w r. 1703 za margr. Albrechtem Fryderykiem brand., Eleonorę Karolinę w r. 1714 za ks. Ernestem Ferdynandem Braunschweig-Bewern, Amalię Ludwikę w r. 1708 za ks. Fryderykiem Wilhelm Nassau-Siegen; a z drugiego małżeństwa syna Fryderyka Wilhelma. F. K. zmarł 22 II 1698; pochowany w Mitawie.
Enc. Org. XVI 483; W. Enc. Il. XXIII 379; Estr. XIV 81, XVII 210; Pol. Słow. Geograf. Król. Pol. IV 908; Manteuffel G., Ks. Jakub Kurl. i jego następcy, »Przegl. Powsz.« 1896; Kantecki Kl., Potomkowie Krzyżaków, »Przew. Nauk. i Liter.« 1881 II; Eckert W., Kurland unter dem Einfluss des Merkantilismus, Riga 1927; Gebhardi L. A., Geschichte des Herzogtums Kurland u. Semgallen, Halle 1789, 109–119; Cruse C. W., Curland unter den Herzögen, Mitau 1833 I Bd 192–216 i dod. 326–345; Korzon, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, 1923 III 22–23; Vol. Leg. V 659, 719– 720; rkp. Czart. 491, 497, rkp. Akad. Um. 333.
Adam Przyboś