Aksak Gabrjel (zm. 1655), syn Stefana, sędziego ziemskiego kijowskiego, starosty ostrskiego i bobrownickiego, dzielnego rycerza, i Zofji z Łożków, marszałkówny mozyrskiej. W bitwie pod Konstantynowem 25 VII 1648 walczył pod Wiśniowieckim jako »młody pachołek, mając z sobą 300 koni swoich«. Pierwszy uderzył na Kozaków i odznaczył się bardzo. Podczas elekcji 17 XI 1648 głosował z województwem kijow. na Jana Kazimierza. Należał wraz z bratem swoim, Janem, który się również odznaczył w walkach z Kozakami, późniejszym stolnikiem kijowskim i rotmistrzem J. K. M., naczele własnej chorągwi pancernej do obrońców Zbaraża 1649 r. Obaj, skrzywdzeni majątkowo z poduszczenia macochy, Katarzyny z Czołhańskich, najechali dobra ojcowskie, wskutek czego wydziedziczeni zostali przez ojca. W r. 1651 prawowali się z macochą o spadek. Gabrjel poległ na wyprawie przeciwko Kozakom 1655 r. Jest to oczywiście pierwowzór »młodego lwiego pacholęcia, pana Aksaka, tego samego, który pod Konstantynowem nieśmiertelną okrył się sławą«, kilkakrotnie wspomnianego w »Ogniem i Mieczem«, któremu Sienkiewicz daje zginąć w obronie Zbaraża, gdy w rzeczywistości został tam tylko ranny.
Okolski Szymon, Orbis Polonus, Kr. 1641–5; Pastorius, Hist. Pol., Gdańsk 1685; Kochowski W., Annales, Kr. 1683, I 118; Diarjusz Maszkiewicza, 107; Vol. leg. IV 104; Boniecki, Herbarz; Uruski, Rodzina; Słownik geogr. Król. Pol., VI 745; Kuczwarewicz M., Relacia Expedyciey Zbaraskiej…; Arch. Grodz. i Ziem. we Lwowie. Relationes Belzen. 235, s. 742; Zapisy lubel. 42, s. 1312.
Zygmunt Lasocki