Narutowicz Gabriel (1865–1922), inżynier hydrotechnik, profesor politechniki w Zurychu, minister robót publicznych, minister spraw zagranicznych, pierwszy prezydent RP. Ur. 17 III (starego stylu) w Telszach na Żmudzi, był synem Jana, powstańca 1863 r., właściciela majątku Brewiki (pow. Telsze w gub. kowieńskiej), i jego trzeciej żony Wiktorii ze Szczepowskich, bratem Stanisława (zob.). Wychowywał się w domu w atmosferze ideologii powstańczej, związanej z troską o losy narodu. W r. 1873, aby uniknąć nauki w gimnazjum rosyjskim, podjął naukę w niemieckim gimnazjum klasycznym w Lipawie, które ukończył w r. 1883. Na skutek złego stanu zdrowia (gruźlica płuc) studia wyższe rozpoczął dopiero po rocznej przerwie, kiedy to zapisał się na wydział fizyko-matematyczny uniwersytetu w Petersburgu. Na początku 1886 r. rozwijająca się choroba zmusiła N-a do przerwania nauki i wyjazdu do Davos (Szwajcaria). Na jesieni t. r. – wobec poprawy stanu zdrowia – wstąpił na wydział inżynierii budowlanej politechniki w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule), który ukończył w marcu 1891. W okresie studiów związany był luźno z emigracyjną grupą «Proletariatu» (ściślej II «Proletariatu»). Gdy jeden z przyjaciół N-a «proletariatczyk» Aleksander Dębski miał w lesie pod Zurychem wypadek z wypróbowywaną wraz z rewolucjonistami rosyjskimi bombą (marzec 1889), poprosił N-a o usunięcie ze swego mieszkania, w obawie przed rewizją, kompromitujących politycznie materiałów. Spowodowało to w następstwie kilkudniowe aresztowanie N-a w Szwajcarii i zamknęło mu możliwość powrotu do kraju, gdzie władze carskie wydały nakaz jego aresztowania. W tym stanie rzeczy, po uzyskaniu dyplomu, N. zdecydował się na pozostanie w Szwajcarii. Pracę zawodową rozpoczął na wiosnę 1891 w Saint Gallen w Biurze Budowy Kolei St. Gallen–Zug. W maju 1892 przeniósł się do miejskiego Biura Wodociągów i Kanalizacji w tym samym mieście na stanowisko inżyniera w dziale budowy. Pracował tam do maja 1895; wówczas objął stanowisko szefa jednej z sekcji regulacji Renu. Również w maju t. r. otrzymał obywatelstwo szwajcarskie (z poddaństwa rosyjskiego zwolnienie uzyskał dopiero w sierpniu 1905). Po kilku miesiącach zaproponowano N-owi objęcie posady w znanym biurze inżynieryjnym inż. L. Kürsteinera w St. Gallen, wyspecjalizowanym w budownictwie kolei, wodociągów i kanalizacji. N. ofertę przyjął. W r. 1896 na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu projekty biura Kürsteinera, które były opracowywane przy udziale lub samodzielnie przez N-a, uzyskały złoty medal (ponowny w r. 1900). Ugruntowało to pozycję N-a w środowisku inżynieryjnym Szwajcarii, w wyniku czego Kürsteiner oddał mu kierownictwo biura, a następnie zaproponował N-owi, aby został jego wspólnikiem. W tym biurze N. poświęcił się szczególnie studiom, projektom i budownictwu elektrowni wodnych. Wykonał wiele projektów elektrowni wodnych o mocach sięgających 10 000 KM (m. in. Kubel pod St. Gallen na rzece Urnäsch), a także kierował budową tego rodzaju obiektów w Andelsbuch (w Bregenzerwald), Refrain (na rzece Doubs) i Monthey.

Rozgłos N-a jako wybitnego inżyniera w dziedzinie budownictwa hydroenergetycznego spowodował zaproszenie go w r. 1906 do objęcia katedry na politechnice w Zurychu. N. propozycji początkowo nie przyjął. Dopiero skłoniony przez władze federalne szwajcarskie wyraził zgodę i 12 XI 1907 uzyskał stopień profesora oraz kierownictwo katedry budownictwa wodnego, a w kwietniu 1908 rozpoczął wykłady. Przeniesienie do Zurychu zmusiło N-a do wycofania się z biura Kürsteinera. Senat politechniki wyraził jednak zgodę na założenie przez N-a własnego biura inżynieryjnego, które pod jego kierownictwem i przy jego wybitnym współudziale wykonało wiele projektów, ocen i ekspertyz oraz nadzorowało budowę kilkunastu elektrowni wodnych w Szwajcarii, Włoszech, Austrii i Hiszpanii; niezależnie od tego N. jako ekspert wyjeżdżał do Finlandii, Portugalii, Niemiec, Francji i Algieru. Ukoronowaniem jego prac w tym zakresie była, jedna z największych i najnowocześniejszych wówczas w Europie, elektrownia wodna Mühleberg na rzece Aare o mocy 65 000 KM, której ilustrowany opis budowy podał R. v. Tavel w książce „Kraftwerk und Stausee von Mühleberg in ihrer Entstehung” (Bern 1921). Opisy techniczne niektórych z projektowanych i budowanych elektrowni wodnych opublikował N. w czasopiśmie „Schweizerische Bauzeitung” (1904, 1910, 1916, 1918, 1920). Podziw wzbudził projektem budowy elektrowni wodnej o mocy 210 000 KM w Oberhasli wśród lodowców i jezior Alp Berneńskich. Nie zrealizowany, wskutek wyjazdu N-a do kraju, projekt tej wysokogórskiej elektrowni zakładał po raz pierwszy wyzyskanie do napędu hydrogeneratorów zakumulowanej wody z topniejących lodowców. Ta koncepcja N-a doczekała się realizacji w kilkadziesiąt lat później, kiedy w r. 1955 zbudowano w Szwajcarii zapory wodne z elektrowniami Grande Dixence i Mauvoisin w Alpach Pennińskich. W l. 1913–20 był dziekanem wydziału inżynierii politechniki w Zurychu. Równocześnie został zaproszony na stałego członka Wydziału Budowlanego m. Zurychu, na członka Komisji Gospodarki Wodnej przy Departamencie Spraw Wewnętrznych Rady Związkowej, a 6 II 1914 rząd szwajcarski delegował go do Międzynarodowej Komisji Regulacji Renu. W r. 1915 został jej przewodniczącym. Ze stanowisk tych ustąpił w r. 1920 w związku z wyjazdem do Polski. W Zurychu był też członkiem Stowarzyszenia Wychowanków Politechniki, Stowarzyszenia Przyrodoznawczego i należał do Stowarzyszenia Inżynierów i Architektów, gdzie wygłaszał odczyty o budownictwie hydrotechnicznym. W tym okresie N. był uznawany za jednego z najwybitniejszych europejskich twórców elektrowni wodnych i świetnego znawcę zagadnień geologicznych. Podczas pobytu w Szwajcarii odwiedzał kilkakrotnie Polskę w związku ze studiami i obliczeniami projektowanych zakładów wodno-elektrycznych oraz regulacją rzek, zwłaszcza w Galicji. W r. 1911 w czasie jednego z tych pobytów wysunął koncepcję wykorzystania Dunajca dla elektryfikacji tej części Polski, przeprowadzał badania i zabiegał o środki dla realizacji tego pomysłu.

W okresie przed wybuchem pierwszej wojny światowej N. nie uczestniczył w działalności politycznej. Zaktywizował się jednak po r. 1914. Przede wszystkim podjął akcję społeczno-filantropijną, mającą na celu udzielenie pomocy Polakom, których wojna rzuciła do Szwajcarii. W tym celu utworzył w Zurychu Polski Komitet Samopomocy, którego został prezesem. W r. 1915 wszedł do dyrekcji założonego m. in. przez H. Sienkiewicza Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce (tzw. Komitet w Vevey), z którego ramienia był delegatem na Zurych. W pierwszych latach wojny N. wypowiadał się jako zwolennik koncepcji odzyskania niepodległości przez Polskę bez angażowania się po stronie któregokolwiek z państw zaborczych. Uprawiał wówczas szeroką propagandę na rzecz Polski, wygłaszając odczyty, pisząc artykuły do prasy szwajcarskiej, należąc do Stowarzyszenia La Pologne et la Guerre w Lozannie i redakcji Wydawnictwa Polskich Encyklopedii. N. stopniowo ewoluował w swych poglądach politycznych i zbliżył się do koncepcji Legionów J. Piłsudskiego. Stał się poniekąd politycznym przedstawicielem tzw. ruchu niepodległościowego. Na ręce N-a przesyłano ze Stanów Zjednoczonych pieniądze dla Legionów. N. opłacał z nich m. in. działalność specjalnie założonych dla propagowania Legionów biur prasowych w Bernie i Raperswilu, sprawował też ogólną opiekę nad ich pracą. Na jesieni 1916, gdy agendy te przeszły na utrzymanie zależnego od Austrii Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN), N. zrzekł się funkcji skarbnika i usunął od czynnej działalności politycznej. W styczniu 1917 ogłosił artykuł w „Neue Zürcher Zeitung”, w którym wyraził swe rozczarowanie w stosunku do państw koalicji za ich stosunek do sprawy polskiej i w związku z tym wysunął tezę, że Polacy winni stać po stronie państw centralnych, które wydały akt z 5 XI 1916, mówiący o niepodległości Polski. Władze niemieckie próbowały w związku z tym ściągnąć N-a do Warszawy, dając mu do zrozumienia, że czeka go tam wysokie stanowisko i wybitna rola polityczna. N. nie przyjął tych propozycji. Po wybuchu rewolucji w Rosji zmienił swe poglądy i uznał, że inicjatywa w sprawie odbudowy Polski znalazła się w rękach państw koalicji.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę N. podjął przygotowania do powrotu do kraju. Zapowiedział ustąpienie z katedry na politechnice od nowego roku akademickiego, tzn. od jesieni 1919, nie podejmował się też wykonywania nowych prac inżynieryjnych, ograniczając się do wykończania wcześniej zaczętych. Na przeszkodzie szybkiemu przyjazdowi do Polski stanęła jednak śmiertelna choroba żony. N. nie mógł więc przyjąć ofiarowanej mu w marcu 1919 katedry budownictwa wodnego na Politechnice Warszawskiej. W czerwcu 1919 przyjechał jednak na zaproszenie Min. Robót Publicznych IMRP), aby zapoznać się z planami regulacji Wisły na odcinku Warszawa–Modlin. Wówczas minister robót publicznych Józef Pruchnik zaproponował mu objęcie stanowiska wiceministra w tym resorcie. N. propozycji nie przyjął, ale zgodził się (lipiec 1919) zostać konsultantem ministerstwa. W związku z tym przyjeżdżał do Polski. Śmierć żony (20 II 1920) przyspieszyła likwidację zagranicznych zobowiązań N-a. W dn. 23 VI 1920, w czasie pobytu N-a za granicą – został mianowany ministrem robót publicznych w gabinecie Władysława Grabskiego. Acz bez entuzjazmu, wyraził na to zgodę, ale zastrzegł się, że urzędowanie – ze względu na pilne zobowiązania zagraniczne – rozpocznie od września t.r. Był też (1920–2) prezesem (pierwszym) nowo utworzonej Akademii Nauk Technicznych i przewodniczącym Państwowej Rady Odbudowy (1921), członkiem kuratorium Chemicznego Instytutu Badawczego (1922). Na stanowisku ministra robót publicznych pozostawał w kilku kolejnych gabinetach, aż do 6 VI 1922. Przeprowadził reorganizację resortu, zmierzając do usprawnienia jego działalności, wydał cały szereg podstawowych aktów prawnych (m. in. doprowadził do uchwalenia pionierskich ustaw: wodnej i elektrycznej), prowadził też odbudowę i rozbudowę wielu obiektów gospodarki publicznej, przy czym zakres podjętych prac był dość skromny, co wynikało z braku środków finansowych w Skarbie Państwa. Początkowo koncentrował się całkowicie na pracy w MRP. Później zaczął brać też udział w działalności politycznej. Wg rozpowszechnionej opinii, N. miał być wolnomularzem, co jednak, wg informacji rodzinnych, nie jest zgodne z prawdą. Na początku 1922 r. poparł próby stworzenia Unii Demokratyczno-Narodowej. W r. 1922 został wysłany przez Radę Ministrów jako jej delegat z zadaniem uspokojenia antyrządowych nastrojów na Wileńszczyźnie, spowodowanych m. in. aresztowaniami działaczy litewskich. Po przyjeździe do Wilna doprowadził do zwolnienia aresztowanych oraz przeprowadził rozmowy zmierzające do przyłączenia Wileńszczyzny do Polski na zasadach pewnej autonomii. W lutym 1922 ze względu na spory z ministrem skarbu Jerzym Michalskim podał się do dymisji z MRP, która nie została przyjęta. W kwietniu 1922 mianowano go drugim delegatem Polski na konferencję międzynarodową w Genui, na której miano rozpatrywać sprawy powojennego systemu politycznego i ekonomicznego w Europie. Na konferencji wszedł do Komisji Politycznej i Transportowej (w niej do ścisłego komitetu tej Komisji i podkomisji kolejowej). Działalność na Wileńszczyźnie i w Genui dały N-owi pewne doświadczenie w zakresie działalności dyplomatycznej. W dn. 28 VI 1922 został mianowany ministrem spraw zagranicznych w krótkotrwałym gabinecie Artura Śliwińskiego, a następnie w gabinecie Juliana Nowaka. Prasa prawicowa zaatakowała jego nominację, uważany był bowiem za zwolennika Piłsudskiego (z którym był spowinowacony przez szwagierkę Joannę Billewiczównę). Swoje poglądy na politykę zagraniczną Polski N. przedstawił na spotkaniu z prasą 25 VIII 1922. Zamierzał m. in. doprowadzić do wzmocnienia stosunków z Rumunią, zbliżenia z Rosją Radziecką na polu gospodarczym itp. Głównym zadaniem N-a jako ministra spraw zagranicznych było przygotowanie warunków do przeprowadzenia wyborów sejmowych na terenie tzw. Galicji Wschodniej, której formalna przynależność do Polski nie była uznawana przez mocarstwa koalicyjne. N-owi udało się zapobiec protestom tych państw w związku z rozpisaniem wyborów.

W okresie pracy w Min. Spraw Zagranicznych (MSZ) N. brał udział w kilku konferencjach międzynarodowych. Przed opuszczeniem tego resortu pracował nad wykończeniem zainicjowanego przez siebie memoriału do Ligi Narodów w sprawie prześladowań ludności polskiej na pograniczu z Niemcami (tekst w „Monitorze Pol.” 1922 nr 202). W wyborach do sejmu (5 XI 1922) był wysunięty na posła z popieranej przez Piłsudskiego listy Państwowego Zjednoczenia na Kresach. Mandatu nie uzyskał. Nie przyjął jednak propozycji, aby kandydować do senatu z listy Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie». Prezes tego stronnictwa Stanisław Thugutt 8 XII t. r. zaproponował N-owi wysunięcie jego kandydatury na stanowisko prezydenta RP. N. początkowo odmówił sugerując, aby «Wyzwolenie» poparło kandydata Piłsudskiego, którym był Stanisław Wojciechowski. Ostatecznie jednak wyraził zgodę na propozycję Thugutta. W następnym dniu kandydaturę N-a na urząd prezydenta oficjalnie zgłoszono, jako jedną z pięciu. W piątym głosowaniu wybrano N-a prezydentem RP głosami lewicy, centrum i mniejszości narodowych. Spowodowało to frontalny atak ze strony Narodowej Demokracji. N-owi zarzucano, że został Polsce narzucony przez mniejszości narodowe, a w szczególności przez Żydów, że nie umie dobrze mówić po polsku itd. Starano się uniemożliwić mu złożenie przysięgi w sejmie, rozpętując szowinizm i nastroje pogromowe w Warszawie i doprowadzając do opanowania ulic przez bojówki endeckie. W dn. 11 XII t. r. w trakcie przejazdu do sejmu dla złożenia przysięgi został obrzucony śniegiem i kamieniami, a eskorta musiała forsować barykady. Mimo to przysięgę złożył, oparł się przy tym naciskom (m. in. Wincentego Witosa), aby wyboru nie przyjąć. Dn. 14 XII przejął władzę z rąk Piłsudskiego, a następnego dnia rozpoczął urzędowanie. Nadal jednak był bezpardonowo atakowany przez prawicę. W dn. 16 XII podczas otwierania wystawy w Zachęcie został zastrzelony przez sfanatyzowanego sympatyka Związku Ludowo-Narodowego Eligiusza Niewiadomskiego. Pochowany został (po zabalsamowaniu ciała) w podziemnej krypcie katedry Św. Jana w Warszawie, gdzie w r. 1928 ufundowano granitowy sarkofag i złożono w nim maskę pośmiertną, spis prac, portret olejny pędzla Władysława Marcinkowskiego. Pogrzeb N-a był sfilmowany przez wytwórnię «Sfinks» (film zaginął). W r. 1923 ukazały się w Warszawie „Wspomnienia o Gabrielu Narutowiczu” pióra J. Piłsudskiego. Wiersze na śmierć N-a napisali Antoni Słonimski („Kur. Pol.” z 21 XII 1922) i Julian Tuwim („Kur. Poranny” z 20 XII 1922). Po śmierci powołany został Komitet Uczczenia Pierwszego Prezydenta RP G. Narutowicza. Imieniem N-a nazwano w Polsce wiele ulic i placów, a także niektórych obiektów publicznych (m. in. Liceum Ogólnokształcące w Łodzi i Szpital Miejski w Krakowie) oraz jedno z audytoriów na Politechnice Warszawskiej. Odsłonięto też kilka jego popiersi i tablic pamiątkowych (m. in. w Sejmie i w domu akademickim na pl. Narutowicza w Warszawie oraz na politechnice w Zurychu). Sylwetkę N-a przypomniała telewizja polska w widowisku pt. „Siedem dni prezydenta” (1968) oraz w filmie pt. „Wracam do domu” (1972). W r. 1977 nakręcono film fabularny (w reżyserii Jerzego Kawalerowicza) pt. „Śmierć prezydenta”. Imię N-a miał w czasie okupacji niemieckiej jeden z oddziałów partyzanckich Armii Ludowej na Kielecczyźnie.

N. ożeniony był (sierpień 1901) z Ewą z Krzyżanowskich (siostrą Józefy Kodisowej, zob.), z którą miał syna Stanisława Józefa (ur. 29 VIII 1902, zm. 8 III 1951 w Zurychu), pracownika MSZ, i córkę Annę (ur. 6 XII 1907).

Fot. w: Arch. Dok. Mechan. w W., B. Narod., Muz. Narod. w W., zbiorach rodzinnych Kazimierza Narutowicza i Zofii Kodis-Freyerowej; Portrety: litogr. A. Grabowskiego (1923), K. Gumowskiego (1923) w Uniw. Warsz. i B. Narod., olej. J. Ajdukiewicza (1926 w Ambasadzie PRL w Bernie, zaginiony), K. Górskiego (1922), L. Janowskiego, Cz. Wdowiszewskiego (1935) i bezimienny w Muz. Narod. w W., I. Łuczyńskiej-Szymanowskiej w Politechnice Warsz., W. Marcinkowskiego (1926) w sarkofagu N-a, ołówkowy z akwarelą J. Skotnickiego (1922?) w B. Narod.; Rzeźby (popiersia): K. Laszczki w Bielsku-Białej (1928, zniszczone), S. Policińskiego w Częstochowie (1931, zniszczone), E. Wittiga – oryginał brąz. w Politechnice Warsz. i repliki zmniejszone w Muz. Narod. (brąz i gips); Plakieta brązowa i jej miniatura J. Aumillera w Muz. Narod. w W.; Maska pośmiertna (autor nieznany) w grobowcu N-a i u gen. T. Bylewskiego; Znaczek pocztowy (25 gr), sztych M. Dutczyńskiego (1938); – Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Enc. Nauk. Polit.; Album sterników nawy państwa polskiego w pierwszym dziesięcioleciu niepodległości, W. 1929 s. 10, 11 (fot.); Akademia Nauk Technicznych 1920–1932, W. 1932 s. 5, 6, 7 (fot.); – Chajn L., Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, W. 1975; Działacze Polski „Współcześni”, W. 1928 (portret); Ehrung von Ingenieur G. Narutowicz. Bericht des Komitees und Ansprachen anlässlich der Einweihungs-feier der Gedenktafel, Zürich 1932; Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent Rzeczypospolitej. Księga pamiątkowa, W. 1925 (tam m. in. przedruki wspomnień pośmiertnych z prasy krajowej i zagranicznej); Górski K., Zakład wodno-elektryczny Szczawnica-Jazowsko, Kr. 1919; Hołówko T., Prezydent Gabriel Narutowicz (Życie i działalność), W. 1924 (fot.); Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932, P. 1975; Kumaniecki J., Po traktacie ryskim. Stosunki polsko-radzieckie 1921–3, W. 1971; Liebfeld A., Polacy na szlakach techniki, W. 1964 s. 79–82; Okulicz K., G. Narutowicz (W 50-lecie tragicznej śmierci), „Kultura” 1973 nr 1–2 s. 3–14; Orłowski B., Poczet wielkich inżynierów lądowych i wodnych, W. 1966 s. 103–6; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 II; Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie niepodległej Polski, W. 1957; Przewodnik po Bazylice Św. Jana Chrzciciela w Warszawie, W. 1973 s. 57–8 (fot. krypty N-a); Röhn A., Erinnerungen an Prof. G. Narutowicz, ersten Presidenten der Polnischen Republik, W. 1938 (odb. z „Pologne-Suisse” W. 1938); Ruszczyc M., Pierwszy prezydent Gabriel Narutowicz, W. 1967 (fot.); Sprawozdanie z działalności Komitetu Uczczenia Pamięci Pierwszego Prezydenta RP śp. G. N-a, W. 1930–2; Twórcy współczesnej Polski, W. 1938 s. 203–11 (fot.); – Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, Wr. 1974 III; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1961–5 II, III, IV; Jackowski T. G., W walce o polskość, Kr. 1972; Jacyna J., 1918–1923 w wolnej Polsce. Przeżycia, W. 1927 s. 138–47; Karski G., W przymglonym lustrze, Ł. 1970 s. 132–7; [Kulczycki L.], Ze wspomnień Ludwika Kulczyckiego, „Z Pola Walki” 1972 nr 1 s. 160–1; Ligocki E., Dialog z przeszłością, W. 1970; „Monitor Pol.” 1922 nr 58, 145, 255, 286–9, 290, 292; Nowak J., Wspomnienia z ławy rządowej, Kr. 1938; Piłsudski J., Wspomnienia o G. N-u, W. 1923; Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966; Proces E. Niewiadomskiego o zamach na życie Prezydenta RP G. N-a w dniu 16 XII 1922, W. 1923; Rataj N., Pamiętniki, W. 1966; Skotnicki J., Przy sztalugach i przy biurku, W. 1957 s. 205–21; Tommasini F., Odrodzenie Polski, W. 1928; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964–5 II–III; – „Energetyka” 1972 nr 12 s. 425–6 (życiorys, fot.); „Głos Energetyka” 1972 nr 12, 1973 nr 27–8; „Gosp. Wodna” 1956 nr 6 s. 260, 1974 nr 5 s. 182–8 (życiorys, fot.); „Mechanik” 1923 nr 2 (wspomnienie pośmiertne); „Najnowsze Dzieje Polski. Mater. i Studia z okresu 1914–1939” T. 14: 1969 s. 95 (Hass L.); „Neue Zürcher Zeitung” 1922 nr 1626, 1627, 1932 nr 299, 328; „Politechnik” 1972 nr 38–9 s. 6–7 (życiorys, fot.); „Przegl. Elektrotechn.” 1922 nr 13 s. 196 (przemówienie N-a na Państwowej Radzie Elektr.), 1929 s. 47–8, 1932 s. 17, 283, 1934 s. 577; „Przegl. Techn.” 1923 nr 1 s. 1–2 (życiorys, fot.), 1929 nr 8 s. 262–5 (opis prac technicznych), 1933 s. 213, 1974 nr 26 s. 6; „Roboty Publ.” 1922 nr 1 (sprawozdanie z działalności MRP); „Schweizerische Bauzeitung” 1922 nr 27 s. 295–7 (życiorys, fot.); „Vierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich” 1922 s. 426–9; „Wiad. Melioracyjne i Łąkarskie” 1973 nr 12 s. 337; „Więź” 1969 nr 11–12 s. 207–14; „Życie Szkoły Wyższej” 1959 nr 5 s. 103–7; – AAN: Akta Prezydium Rady Ministrów 1–2 i Ambasady RP Londyn, Dziennik podawczy Prezydium Rady Ministrów z r. 1922; Arch. Archidiec. w W.: Wspomnienia kard. A. Kakowskiego; Arch. m. Zurych (politechnika ETH) i St. Gallen w Szwajcarii; Arch. Państw. w Kr.: Arch. NKN; B. Jag.: rkp. 8132 III; B. Narod.: sygn. 5211, 5553, 6395, 6484, 7099; B. Ossol.: sygn. 13537 II; – Informacje i materiały bratanka Kazimierza Narutowicza, siostrzenicy żony N-a Zofii Kodis-Freyerowej i Kazimierza Siwickiego.

Jerzy Kubiatowski i Zbigniew Landau