Szemiot (Szemeth, Szemet) Gabriel h. Łabędź odmieniony (zm. 1649), podkomorzy słonimski, marszałek Trybunału Litewskiego, poseł na sejmy.
Był wnukiem Malchera (zm. 1570, zob.), drugim synem podkomorzego wileńskiego Malchera (zm. 1616/17, zob.), najstarszym z jego trzeciego małżeństwa z prawosławną Barbarą, córką Bogdana Marcjana Ogińskiego (zob.), siostrą Aleksandra Ogińskiego (zob.). Z pierwszego małżeństwa ojca miał starsze siostry przyrodnie, Reginę i Ewę, a z drugiego – starszego brata przyrodniego Jarosława Aleksandra (zob.); rodzeni bracia S-a to Łukasz, Bohdan (Dadzibóg, Teodat) i Stanisław oraz siostra Apolonia (Polonia), żona podkomorzego mińskiego Krzysztofa Kaweczyńskiego.
Zapewne po śmierci ojca S. razem z bratem Łukaszem wyruszył pod opieką preceptora Krzysztofa Artomiusza w podróż edukacyjną po Europie. Dn. 11 XII 1617 bracia wpisali się na uniw. w Altdorfie, a 29 XI 1619 na uniw. w Strasburgu, gdzie przebywali do września 1620, po czym 14 IX t.r. zapisali się na uniw. w Tybindze. Dn. 20 X wpisał się S. do sztambucha Christophorusa Agricoli z Ambergi, a 21 V 1621 do sztambucha norymberskiego patrycjusza Georga Pfinzinga von Henfelden. Na początku r. 1622 bracia przebywali w Bazylei, w r.n. wpisali się do metryki nacji polskiej Uniw. Padewskiego. S. w r. 1624 studiował na uniw. w Bolonii, 10 XII r.n. immatrykulował się na Uniw. Padewskim. W r. 1626 wraz z woj. połockim Januszem Kiszką przebywał we Włoszech, w lutym t.r. był w Wenecji. Zapewne w czasie pobytu we Włoszech przeszedł na katolicyzm. Po powrocie do Rzpltej związał się z fakcją sapieżyńską. Za panowania Zygmunta III uczestniczył «w różnych ekspedycyjach wojennych» (wg przywileju króla Władysława IV z 13 III 1635). Posłował z pow. słonimskiego, zdominowanego od dawna przez Sapiehów, na sejm warszawski 1631 r. Już jako podkomorzy słonimski (urząd ten uzyskał z cesji teścia, kuchmistrza lit. Mikołaja Tryzny) otrzymał 13 III 1632 za «odważne zasługi [...] na różnych placach, potrzebach» kaduk na dobrach Puzniewicze w woj. nowogródzkim do dochodzenia prawem majętności po Bartoszu Jabłońskim i jego synu Stanisławie, «ludziach stanu prostego». T.r. był deputatem pow. słonimskiego do Tryb. Lit. Gdy na wieść o śmierci króla Zygmunta III Trybunał przekształcił się w konwokację wileńską, S. razem z marszałkiem i innymi deputatami podpisał 15 V w Wilnie kaptur W. Ks. Lit. Na sejmiku relacyjnym 11 VIII został obrany sędzią kapturowym pow. słonimskiego i zapewne marszałkiem sądu kapturowego. Posłował z pow. słonimskiego (jako drugi poseł obok M. Tryzny) na pierwszy sejm 1635 r., na którym 8 III t.r. podpisał manifestację katolickich senatorów i posłów przeciw «Punktom uspokojenia» (uchwalonym na sejmie elekcyjnym 1632 r.) oraz konstytucjom „Assekuracja uspokojenia religii greckiej” (z sejmu koronacyjnego 1633 r.) i „Religia grecka” (z tego sejmu 1635 r.), uznającym hierarchię prawosławną w Rzpltej oraz zobowiązującym unitów do zwrotu prawosławnym części cerkwi i monasterów. Dn. 13 III 1635 otrzymał od króla Władysława IV libertację na zabudowany plac w Wiłkomierzu przy ul. Onikściańskiej «w rynku na samym rogu podle domu Piotra Szewca», który otrzymał z cesji M. Tryzny.
W r. 1636 był S. deputatem wileńskim do Tryb. Lit. i w listopadzie t.r., podczas jego kadencji nowogródzkiej, pełnił w zastępstwie cześnika lit. Władysława Monwida Dorohostajskiego funkcję jego marszałka. Posłował z pow. słonimskiego (wraz ze star. ryskim Andrzejem Stanisławem Sapiehą) na sejm 1638 r., na którym ponownie podpisał 24 IV t.r. manifestację przeciw uchwalonej także wówczas konstytucji „Religia grecka”. Prawdopodobnie był posłem na sejmy w l. 1639 i 1640. Kolejny raz posłował z pow. słonimskiego na sejm 1641 r. jako drugi poseł, ze szwagrem, star. wołkowyskim Teofilem Tryzną. Dn. 23 II 1644 przegrał w sądzie asesorskim W. Ks. Lit. sprawę z plebanem wieprzańskim o dziesięciny. Elekcję Jana Kazimierza podpisał 17 XI 1648 z księstwem żmudzkim oraz woj. nowogródzkim; zapewne reprezentował pow. słonimski.
S. posiadał majętność Nowojelna z folwarkami i miasteczkiem w pow. słonimskim woj. nowogródzkiego. Dn. 4 VII 1649 spisał w Lidowianach testament, przekazując dobra w dożywocie żonie. Nieletnie dzieci oddał wówczas pod opiekę matce i żonie, a jako opiekunów żony i potomstwa wyznaczył (pomijając bliskich krewnych) wuja, kaszt. trockiego Aleksandra Ogińskiego, podkanclerzego lit. Kazimierza Leona Sapiehę oraz szwagra, podskarbiego ziemskiego i pisarza lit. Gedeona Michała Tryznę. Wg testamentu S. był również star. przełomskim i świackim. Zmarł przed 23 VII 1649, gdy testament wniesiono do grodu słonimskiego. Został zapewne pochowany (zgodnie z życzeniem wyrażonym w testamencie) w kościele parafialnym w Wieprzach, w kaplicy rodowej wzniesionej przez S-a lub jego matkę.
W małżeństwie z Rainą (Reginą), córką podskarbiego ziemskiego i pisarza w. lit. Mikołaja Tryzny oraz Maryny z Dorohostajskich, miał S. synów Marcjana (zm. podczas studiów w Wilnie, pochowanego w kościele w Wieprzach) i Mikołaja oraz córkę Barbarę, żonę woj. nowogródzkiego Stefana Tyzenhauza. Po śmierci S-a opiekę nad jego dziećmi usiłował przejąć bratanek Aleksander, syn Jarosława Aleksandra. Bratankiem S-a był też Mikołaj Samuel (zob.), syn Bohdana Szemiota. Mikołaj (zm. między 2 XI 1658 a 9 VII 1660) był rotmistrzem w wojsku lit. (najwcześniej od r. 1656), a następnie chorągwi kozackiej pospolitego ruszenia pow. wiłkomierskiego, z którą 29 IX 1658 uczestniczył w potyczce ze Szwedami pod Janiszkami. Po babce, Barbarze z Ogińskich, posiadał dobra Wieprze (pow. wiłkomierski i kowieński) oraz Dziewiałtów z folwarkami Miłoszuny i Botele (pow. wiłkomierski), miał także folwark Markuciszki (pow. kowieński) i odziedziczoną po ojcu Nowojelnę. Kuchmistrzowi lit. Kazimierzowi Dowmontowi Siesickiemu sprzedał Pogiry Wojwidziszki (pow. wiłkomierski). Żonaty (już 19 XI 1656) z Zofią z Jodkowskich, córką stolnika mścisławskiego Jana Piotra i Anny z Dybowskich, zmarł bezpotomnie; dobra odziedziczyła po nim siostra Barbara. W r. 1661 wdowa była powtórnie zamężna za Janem Szwykowskim.
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696), W. 2007; Kojałowicz, Compendium, s. 129; Niesiecki, VIII 619, IX 124; PSB (Połubiński Aleksander Hilary); Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 296, 379 (błędna data testamentu S-a); Żychliński, IV 393; – Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992 s. 179 (poza indeksem); Pietrzyk Z., W kręgu Strasburga. Z peregrynacji młodzieży z Rzeczypospolitej polsko-litewskiej w latach 1538–1621, Kr. 1997; Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, W. 2002; Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989 s. 88; Tazbir J., Studenci z Prus Królewskich, Korony Polskiej i Litwy na uniwersytecie w Tybindze (1501–1654), „Zap. Hist.” T. 48: 1983 z. 1–2 s. 94; – Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, Oprac. H. Lulewicz, W. 2006 I; Akty Vil. Archeogr. Kom., I 97–100, XI 100, XII 547–56; Arch. Jugo-Zap. Rossii, II cz. 3 s. 603–5 (błędnie jako Sutnerz); Arch. nacji pol. w Uniw. Padewskim; Bersohn M., Studenci polscy na Uniwersytecie Bolońskim w XVI i XVII wieku, Kr. 1894 II 45; Poczobut-Odlanicki J. W., Pamiętnik, Oprac. A. Rachuba, W. 1987; Radziwiłł, Memoriale, III 164; Vol. leg., IV 220, 229; Woyzbun A., Kazanie przy poświęcaniu na biskupstwo lorymeńskie [...] Ks. Jana z Kieżgajłów Szemiotta..., Wil. 1760; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1040 s. 10, nr 1063, Dz. V nr 15713 s. 1–2, nr 15715, Arch. Tyzenhauzów, nr B–55/150; B. Czart.: rkp. 1352 (Herbarz lit. W. Kojałowicza) s. 310; B. Jag.: rkp. 2274 k. 6; B. Narod.: rkp. 6658 k. 42–5v, rkp. 8332 k. 39–40, 42–3, 47 (B. Ordynacji Krasińskich, rkp. 3655 k. 710–11, 713–14, 718); Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 18–128 k. 192; Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka w Wil.: F. 130 nr 2480 k. 196–9v, 201v; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: Senieji aktai, nr 3 k. 17–22, 217–18v, nr 4680 k. 318, F. 391 op. 9 nr 2782 (Szemiotowie); Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Mińsku: F. 694 op. 1 nr 19 k. 189, op. 5 nr 18 k. 29; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) op. 1 nr 104 k. 228v–9, nr 107 k. 319, 360v, nr 111 k. 310–10v, nr 338 k. 403–6v; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 7 (Ks. grodzka żmudzka 1660) k. 387–8v, rkp. 20/144272 k. 334, rkp. 21/14473 k. 520–7v, rkp. 30/13907 k. 171–4v.
Andrzej Haratym