Brzostowska Genowefa z Ogińskich, kasztelanowa połocka, była córką Józefa Tadeusza, wojewody trockiego (zm. w grudniu 1736) i Anny z Wiśniowieckich, hetmanówny w. litewskiej. Urodzona ok. r. 1725, odebrała w domu w otoczeniu 4 sióstr przeciętne, sądząc z późniejszych listów, wychowanie, nie okazywała też wybitniejszej indywidualności politycznej w pierwszym okresie życia, po ślubie (25 II 1743) z Adamem B-im, starostą daugowskim, (od r. 1758 kaszt. połockim), z którym przesiadywała w Daugach (na Litwie) czy w Białozorce (na Wołyniu), wychowując czterech synów: Aleksandra, Jana, Michała i Ksawerego. 3 V 1749 r. otrzymała od Marii Teresy odznakę Krzyża gwiaździstego. Oboje B-cy skłaniali się ku partii dworsko-radziwiłłowskiej. Dopiero kiedy kasztelan zbliżył się z Adamem Krasińskim (1763), ona też uległa urokowi mądrego biskupa-patrioty, i to tak dalece, że zapałała doń głęboką namiętną miłością. Odegrała ważną rolę jako posłanka Krasińskiego i konfederatów barskich w Dreźnie 1770–1772. Zdobywszy całkowite zaufanie elektorowej wdowy, Marii Antonii Walpurgis, wpływała na politykę saską, zwalczana przez ministra Sackena oraz dyplomatów rosyjskich i angielskich, a popierana przez francuskich, którzy z nią razem inspirowali M. Antonię, a pośrednio elektora Fryderyka Augusta w duchu polityki Krasińskiego: chciano wprowadzić na tron polski Sasa, ale koniecznie wbrew Rosji, przy poparciu Barzan, a bez ostrej walki z Czartoryskimi. B. mieszkała w domu Fr. Ponceta, wolnomularza i powiernika elektorowej. Przeceniając swe znaczenie, pisywała górnym stylem do takich nawet powag, jak kanclerz Kaunitz. Porażkę brata, Michała Ogińskiego, pod Stołowiczami odczuła boleśnie jako klęskę narodową i hańbę rodzinną (1771); jednak, mimo ciężkich cierpień duchowych i fizycznych (podagra), nie chciała opuszczać beznadziejnej placówki. W r. 1772 udała się z powrotem do Polski z wielkim żalem, »dogadzając w tym szczególnie woli męża, mieszkającego w Byczynie na Śląsku Pruskim, który, narzekając zawsze, że dla jej intryg nieszczęśliwy, pozbawił ją środków na mieszkanie w Saksonii«. Musiała wtedy prosić o łaskę Katarzynę II, co zresztą uczyniła z godnością. Wnet po rozbiorze widzimy ją znów w Dreźnie (1775) jako zapaloną zwolenniczkę »Castriotta«, tj. Stefana Zannowicza, dalmackiego awanturnika i duchowidza, który, udając pretendenta do tronu albańskiego i potomka Skanderbega, mistyfikował śmietankę dworską w Dreźnie i Berlinie, w tej liczbie następcę tronu pruskiego Fryderyka Wilhelma. Z Berlina w r. 1776 B. tajemniczo polecała oszusta K. Radziwiłłowi, Ogińskiemu i Stan. Augustowi, z którego polityką już przedtem pogodziła się zupełnie: tak przyłożyła ona ręki do wytworzenia w pewnych kołach magnackich orientacji pruskiej, która zapanuje na sejmie czteroletnim. Około tego czasu B-a wróciła na Litwę i osiadła na wsi, wyleczona z dawnych ambicji, przywiązana do rodziny, czego dowiodła, gdy w r. 1779 wstawiała się do Radziwiłłów za ich bankrutującym dłużnikiem a swoim szwagrem, Michałem B-im, wmawiając, jakoby ten prześladowca księcia Panie Kochanku w r. 1764 »to dopełniać musiał, od czego w sercu swym czuł wstręt gwałtowny«. Umarła, o ile wiadomo, w r. 1792. W pamięci Kurlandczyka K. H. Heykinga zapisała się jako »hic mulier«, o manierach nieco szorstkich, ale o duszy szlachetnej, »republikańskiej«. Poncet nazywał ją »duszą konfederacji«.

Konopczyński Wł., Konfederacja Barska, I, W. 1936; tenże, Z pamiętnika konfederatki T. Sapieżyny, Lw. 1914; Heyking, Aus Polens u. Kurlands letzten Tagen, Berlin 1897, 105; Matuszewicz, Pamiętniki, W. 1816, I 173; Mirko Breyer, Antun conte Zanović i njegovi sinovi, Zagreb 1928, 50–1 (por. naszą recenzję w »Kwart. Hist.«); Estr. XIII, XXIII, XXX; Herbarz J. Wolffa, rp. B. Kras. 3653. Relacje francuskie, rosyjskie i angielskie z Drezna w archiwach tych państw; Listy B-j do A. Krasińskiego (nader charakterystyczne) w B. Czart. 836 sq i 941 sq; do St. Augusta w B. Cz. 656, 699; do Radziwiłłów w Arch. Ord. Nieświeskiej; list do Poniatowskiego z r. 1776 w posiad. Stan. Wasylewskiego.

Władysław Konopczyński