Małachowski Godzimir (1852–1908), adwokat, prezydent m. Lwowa, poseł do sejmu galicyjskiego i Rady Państwa. Ur. 31 X we Lwowie, był synem Piotra, zubożałego szlachcica, niższego urzędnika galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego. Wcześnie osierocony przez rodziców, został adoptowany i wychowywany przez rodzinę Ludwika Aleksandra Małuji, urzędnika przy lwowskim sądzie apelacyjnym (używał początkowo nazwiska: Małachowski-Małuja). Ukończył gimnazjum we Lwowie, kształcił się również muzycznie. Studiował na Wydziale Prawa Uniw. Lwow., a w r. 1873 doktoryzował się. Początkowo pracował jako adiunkt sądowy w Winnikach pod Lwowem, a następnie jako tłumacz sądowy przy sądzie krajowym we Lwowie, później jako adwokat we Lwowie, gdzie w r. 1881 objął kancelarię adwokacką swego teścia dra Marcelego Tarnawieckiego, szybko zyskując opinię świetnego obrońcy i wysuwając się na czoło palestry lwowskiej. Od r. 1888 był członkiem lwowskiej Izby Adwokackiej, a w l. 1887–99 był syndykiem Galicyjskiej Kasy Oszczędności (napisał Pamiętnik jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie 1844–1894, Lw. 1894). M. był też od r. 1893 członkiem wydziału lwowskiego Tow. Prawniczego, w którym przez długie lata nadzorował sprawy majątkowe.

Jako ceniony autor i publicysta prawniczy współpracował M. z „Przeglądem Sądowym i Administracyjnym”, „Prawnikiem”, „Czasopismem Prawniczym i Ekonomicznym” oraz „Reformą Sądową”. Interesował się aktualnymi problemami prawnymi, kwestiami społeczno-ekonomicznymi oraz ustawodawstwem przemysłowym. Wygłaszał liczne odczyty publiczne na tematy ustawodawstwa przemysłowego i społeczno-ekonomiczne, popularyzował te problemy także na łamach „Dziennika Polskiego” i „Gazety Mieszczańskiej”. Omówił m. in. szczegółowo zagadnienia prawne związane ze zniesieniem prawa propinacji w Galicji, opowiadał się za wprowadzeniem zasady udziału przedstawicieli społeczeństwa w sądownictwie administracyjnym, krytykował centralistyczne projekty reform administracyjnych i bronił uprawnień organów autonomicznych. W czerwcu 1894 jako delegat lwowskiej Izby Adwokackiej wziął udział w I Wiecu Izb Adwokackich w Wiedniu (sprawozdanie opublikował w „Przeglądzie Prawa i Administracji” 1894 nr 10–1). Wystąpił tu z wnioskami dotyczącymi rozszerzenia uprawnień adwokatury, a zwłaszcza zniesienia przepisów ograniczających liczbę obrońców (tzw. zasada «numerus clausus»). W r. 1896 odbył podróż po Niemczech, a zebrany materiał dotyczący toku postępowania sądowego ogłosił w rozprawie Sądownictwo i adwokatura w Niemczech, notatki z podróży (Lw. 1896, toż w języku niemieckim Wien 1896).

Od r. 1892 zasiadał M. w lwowskiej Radzie Miejskiej. W grudniu t. r. został członkiem wydziału finansowego Rady, przygotowującego Powszechną Wystawę Krajową 1894 r. Pracował również w komisji prawniczej (1895), był delegatem, a później przewodniczącym lwowskiej Rady Szkolnej, należał do komisji budowy teatru miejskiego we Lwowie. W r. 1895 opracował projekt zmiany statutu Rady Miejskiej. Poważany za swą działalność, stał się czołowym kandydatem na stanowisko prezydenta m. Lwowa, opróżnione po śmierci prezydenta E. Mochnackiego i rezygnacji L. Piętaka. Wybrany, urząd ten sprawował w l. 1896–1905. Przyczynił się do rozwoju miasta, które znacznie się rozbudowało i umocniło gospodarczo. Z jego inicjatywy zbudowano m. in. wodociągi, rzeźnię, tramwaj elektryczny i teatr miejski. Był M. także inicjatorem budowy licznych pomników. W swej działalności prezydenckiej opierał się na tzw. «Strzelnicy» – lwowskim stronnictwie mieszczańskim. Z prezydentury ustąpił, gdy w łonie Rady Miejskiej zmienił się układ sił. W r. 1895 M. został członkiem Zarządu Głównego Polskiego Tow. Pedagogicznego we Lwowie, a od r. 1898 był jego prezesem. Dzięki inicjatywie M-ego zreformowano działalność Towarzystwa, które za jego prezesury stało się wyrazicielem interesów nauczycielstwa, zwłaszcza ludowego. Był długoletnim współpracownikiem „Szkoły”, członkiem Wydziału Galicyjskiego Tow. Muzycznego, honorowym członkiem Stowarzyszenia «Skała» oraz członkiem Wydziału Tow. Leśnego we Lwowie (od 1888).

W październiku 1896 uzyskał M. mandat poselski na sejm galicyjski. Wybierany jeszcze dwukrotnie, należał w sejmie do grupy najczynniejszych posłów, pracował w komisjach: administracyjnej, budżetowej, kolejowej, górniczej i przemysłowej. W Izbie bronił interesów mieszczaństwa lwowskiego, zwłaszcza rzemiosła i przemysłu. Starał się o rozwój szkolnictwa galicyjskiego. Kilkakrotnie występował z wnioskami zmierzającymi do poprawy sytuacji materialnej nauczycieli oraz szkolnictwa ludowego. Wiele uwagi zwracał na rozwój gospodarczy Galicji, a zwłaszcza na rozbudowę sieci kolejowej oraz przemysłu naftowego. Był członkiem Rady dla popierania drobnego przemysłu, utworzonej przy ministerstwie handlu. W r. 1904 został przez lwowską Izbę Handlową i Przemysłową wybrany do Rady Państwa. Ponownie uzyskał mandat w wyborach bezpośrednich w r. 1907. Był przewodniczącym stałej komisji przemysłowej, pracował w komisjach: celnej, gospodarstwa narodowego, prawnej. W Radzie Państwa składał liczne wnioski dotyczące spraw gospodarczych i finansowych. M. in. przyczynił się do nowelizacji ustawy przemysłowej z r. 1907 oraz opracowania nowej ustawy naftowej, korzystniejszej dla Galicji (napisał Projekt zmiany ustawy naftowej, Lw. 1906). Był członkiem Koła Polskiego. W sejmie i w Radzie Państwa reprezentował poglądy «polskiego stronnictwa demokratycznego», utworzonego przez T. Romanowicza, ale zrażony do jego programu społeczno-politycznego zbliżył się do konserwatystów, podzielając ich niechętne stanowisko wobec czteroprzymiotnikowego prawa wyborczego do Rady Państwa. W dyskusji nad reformą wyborczą M. bronił stanowiska Koła Polskiego wyrażonego w rezolucji z 5 III 1906 uznającej konieczność reformy, ale jednocześnie krytykującej projekt rządowy jako krzywdzący dla Galicji (broszura Austriacka reforma wyborcza i jej znaczenie dla Galicji, Lw. 1907). W Radzie Państwa wygłosił w związku z tym dwa przemówienia (3 VII 1907 oraz 25 V 1908), przeciwstawiając się oskarżeniom Ukraińców o nadużycia ze strony polskiej i broniąc władz autonomicznych. Dobry mówca, doświadczony działacz, był M. pozbawiony jednak większego temperamentu politycznego oraz samodzielności; nie mając zaufania do taktyki stronnictw demokratycznych, ulegał koniunkturalnie konserwatystom. Wywoływało to ostrą krytykę postawy M-ego ze strony lewicy demokratycznej.

M. posiadał we Lwowie kilka kamienic oraz majątek ziemski we wschodniej Galicji. Zmarł w Wiedniu 23 VI 1908 podczas operacji kamieni żółciowych. Uroczysty pogrzeb, z udziałem namiestnika M. Bobrzyńskiego, odbył się 27 VI 1908 na cmentarzu Łyczakowskim. Żonaty z Marcelą z Tarnawieckich, miał 4 dzieci.

W. Enc. Ilustr.; Freund F., Das österreichische Abgeordnetenhaus. Ein biographisch-statistisches Handbuch 1907–1913, Wien 1907 s. 504 (fot.); – Buszko J., Sejmowa reforma wyborcza w Galicji 1905–1914, W. 1957; Chołodecki Białynia J., Półwiekowa przeszłość Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Rękodzielniczej „Skała” we Lwowie, Lw. 1906 s. 172; Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne Galicji, Kr. 1907 II 45, 49; Miasto Lwów w okresie samorządu 1870–1895, Lw. 1896 s. 51, 252, 253, 258, 259; Powszechna Wystawa Krajowa 1894 r. i siły produkcyjne kraju, Cz. 1, Lw. 1897 s. 65; Stebelski P., Ćwierćwiekowa rocznica założenia lwowskiego Towarzystwa Prawniczego, „Przegl. Prawa i Administracji. Wyd. Jubileuszowe” (Lw.) 1894 s. 24; Wojciechowski K., 1867–1892. W dwudziestą piątą rocznicę założenia „Czytelni Akademickiej” we Lwowie, Lw. 1892; – Eustachy Sanguszko, Wyd. J. Popiel, Kr. 1907 s. 143–5, 190; Modrzejewska H., Korespondencja, Oprac. J. Got, J. Szczublewski, W. 1965 II; Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego, 1896–1908; Stenographische Protokolle über die Sitzungen des Hauses der Abgeordneten des österreichischen Reichsrathes, Wien 1904–8; Szematyzmy (Król. Galicji, 1851–1908; Zapolska G., Listy, Zebrała S. Linowska, W. 1970 I; – „Czas” 1908 nr 143–5, 147; „Gaz. Lwow.” 1908 nr 144–6; „Nowa Ref.” 1908 nr 286–94; „Ref. Sądowa” 1908 nr 7–8 s. 127–9 oraz „Nadzwycz. dodatek”; „Słowo Pol.” 1908 nr 291, 292, 296, 297, 299; „Szkoła” 1908 nr 26 s. 201–6 (fot.), nr 27 s. 209–15 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1908 nr 21 s. 436 (fot.); – B. Ossol.: rkp. 6815.

Jerzy Zdrada