Gotard Kettler (1517 lub 1518–1587), mistrz inflancki, pierwszy książę kurlandzki. Dziewiąte dziecko Gotarda, dziedzica Melrich i innych dóbr w Westfalii, w r. 1538 wywędrował do Inflant i wstąpił do zakonu. Obrotny i energiczny, w r. 1553 jako szafarz zakonu odbył misję do Niemiec, w n. r. został komturem Dyneburga i tu nawiązał dobre stosunki sąsiedzkie z kanclerzem litewskim Mikołajem Radziwiłłem Czarnym. W rozpaczliwym położeniu Inflant po układzie z Rosją koadiutor mistrza, Wilhelm Fürstenberg, wiosną 1556 r. wyprawił go do Niemiec dla przygotowań wojny z arcbpem ryskim Wilhelmem Hohenzollernem i protegującym go królem polskim. Udało mu się w Lubece uzyskać pożyczkę na zaciągi i zgodę na koncentrację wojsk na pograniczu Meklemburgii, by uniemożliwić temu państwu interwencję na rzecz arcbpa ryskiego. G. starał się nie dopuścić do wojny z królem polskim, ale w okresie wyprawy poswolskiej był w obozie Fürstenberga, wówczas już mistrza, z ok. 5 000 zaciężnych sprowadzonych z Lubeki. Odpowiedzią na akt poswolski z 14 IV 1557 r. było wznowienie wojny z Inflantami przez Rosję. Jako rzecznik porozumienia z królem polskim został G. narzucony mistrzowi na koadiutora 9 VII 1558 r. Gdy Fürstenberg próbował na własną rękę zbliżyć się do Danii, został odsunięty od władzy jako «stary mistrz» i faktycznie rządy objął w lutym 1559 r. G. Od marca do maja przebywał on w Piotrkowie i Krakowie, prowadząc rokowania z królem i senatorami, 31 VIII oddał ziemie zakonne pod zwierzchnictwo W. Ks. Litewskiego. Następstwem tego było wznowienie wojny litewsko-rosyjskiej. Pomoc Litwy dla Inflant była niewystarczająca, G. mimo znacznej energii (zwłaszcza w zorganizowaniu floty kaperskiej do zwalczania nawigacji narewskiej) nie mógł opanować rozkładu wewnętrznego i obronić kraju przed przewagą rosyjską. Po klęsce pod Ermes (Ergeme) 2 VIII 1560 r. musiały nastąpić nowe rokowania, które doprowadziły ostatecznie 28 XI 1561 r. w Wilnie do rezygnacji z mistrzostwa G-a (formalnie objętego 21 IX 1559) za cenę oddania mu Kurlandii i Semigalii jako świeckiemu lennikowi. G. zachowywał natomiast rządy nad całymi Inflantami jako królewski gubernator. Na żądanie G-a, który doświadczył dotkliwie, że zwierzchnictwo Litwy nie może zabezpieczyć Inflant przed Rosją, zostały one inkorporowane jednocześnie i do Korony. Pomimo niechęci współbraci zakonnych G. 5 III 1562 r. złożył w Rydze przysięgę na wierność Zygmuntowi Augustowi na ręce Radziwiłła Czarnego i objął rządy jako książę kurlandzki. Akt wileński oznaczał rezygnację G-a z dziedzicznego władania całymi Inflantami, do czego dążył. Musiał nawet pod naciskiem Radziwiłła za 15 000 talarów zwrócić w marcu 1562 r. Dynemunt, twierdzę stanowiącą klucz do Rygi, który poprzednio uzyskał w dożywocie.
Odtąd przez posłów uczestniczył w sejmach, poparł wojska królewskie w likwidacji zdrady koadiutora ryskiego Krzysztofa Meklemburskiego w sierpniu 1563 r. Jako gubernator G. walczył w Inflantach, w r. 1565 zajął Parnawę, ale w r. n. na sejmie w Kokenhausen (Koknese) 5 XI przekazał władzę nowemu gubernatorowi Janowi Hieronimowiczowi Chodkiewiczowi. W t. r. ożenił się z Anną Meklemburską, spowinowacając się przez to i z Hohenzollernami. Poświęcił się przede wszystkim sprawom wewnętrznym księstwa, od czasu do czasu, zwłaszcza za Batorego, uczestnicząc w działaniach wojennych w Inflantach; jako mediator występował w zatargach polsko-ryskich w r. 1567 i tzw. rozruchach kalendarzowych 1584 r. Iwan Groźny; zdobywszy Inflanty po Dźwinę w r. 1577, pragnął go sobie zjednać, ofiarując tytuł królewski. Jego żądanie udziału w elekcji 1573 r. senat odrzucił ze względu na brak ostatecznego uregulowania stosunku lennego. Formalne położenie G-a utrwalił dopiero hołd złożony Stefanowi Batoremu 4 VIII 1579 r. w obozie pod Dzisną, kiedy to uzyskał inwestyturę, z obowiązkiem udziału w wojnach królów polskich z pocztem 300 jazdy.
Jako książę Kurlandii i Semigalii G. był największym feudałem, posiadaczem trzeciej części gruntów uprawnych państwa. Reszta znajdowała się w rękach lenników zakonu, którzy w r. 1570 wymusili na władcy tzw. Privilegium Gothardianum, nadające użytkowane przez nich ziemie w dziedziczne posiadanie. G. miał trudności z szlachtą, która szukała przeciw księciu oparcia u króla. Przez 10 lat trwały krwawe zatargi G-a z nie uznającym jego władzy b. komturem Dobleny v. Recke, który uważał się za bezpośredniego wasala króla. G. był dobrym gospodarzem, wielkim producentem zboża, które sprzedawał np. armii polskiej w r. 1582. Podobno już w. czasie pobytu w Niemczech został zjednany dla luteranizmu i przyczynił się do zorganizowania krajowego kościoła, ale jego gorliwość wyznaniowa była wątpliwa. Córkę Annę wydał za Albrechta Radziwiłła, katolika (1586). Umarł 17 V 1587 r. w Mitawie, którą uczynił swą rezydencją. Księstwo zostawił do podziału między dwóch synów: Fryderyka i Wilhelma.
W. Enc. Ilustr. (G. Manteuffel); Allg. Dt. Biogr. (Th. Schiemann); – Arnell S., Die Auflösung des livländischen Ordensstaates, Lund 1937; Arends P., Kurzeme hercogu kapene Jelgavas pili, Riga 1936 (tamże portret G-a); Bodniak S., Pierwsi „Strażnicy morza”, Kr. 1932; tenże, Polska a Bałtyk za ostatniego Jagiellona, Kórnik 1946; Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, Kr. 1920 II; Istorija Latvijskoj SSR, Riga 1952 II 162, 175, 195; Jasnowski J., Mikołaj Czarny Radziwiłł, W. 1939; Kantecki K., Potomkowie Krzyżaków, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 9: 1881; Natanson-Leski J., Dzieje granicy wschodniej Rzpltej, W. 1922, 1930 I–II; Nowodworski W., Bor’ba za Livoniju, Pet. 1904; Očerki Istorii SSSR, Period feodalizma konec XV v. – načało XVII v., Moskva 1955; Romanowski J. N., Wojna Zygmunta Augusta z zakonem inflanckim r. 1557, „Rocz. Tow. Przyj. Nauk. Pozn.” T. 1: 1860; – Arch. Zamoyskiego, I–IV; Cod. dipl. Regni Pol. et M. Duc. Lit., V; Korespondencja H. Rozrażewskiego, Wyd. P. Czaplewski, Tor. 1937 I; Mon. Liv. Antiqua; Bielski, Kronika polska; Script. Rer. Pol., I 149, 152, VIII.
Stanisław Herbst