Buczkowski (de Butzkow) Grzegorz, łaciński biskup włodzimierski w l. 1400–24. Miejsca jego pochodzenia, czy to był Buczków, czy Bucków lub Buszków, nie da się bliżej określić, nieznane są również szczegóły z jego życia, zanim wstąpił do zakonu dominikanów. W zakonie swym zajął wybitniejsze stanowisko jako przeor klasztoru w Łucku, a kiedy stosunki kościelne w tych stronach ułożyły się korzystniej i można było pomyśleć o zmianie dotychczasowej tytularnej stolicy biskupiej we Włodzimierzu wołyńskim na rzeczywistą, uzyskał to biskupstwo na podstawie bulli Bonifacego IX z 17 II 1400. Jako biskup był związany ściśle z polityką w. ks. Witolda, tak państwową, jak kościelną, i cieszył się poparciem księcia. Spotykamy go też często jako świadka przy najdonioślejszych aktach państwowych, jak w Lublinie 19 VI 1403, gdy Witold zobowiązywał się nie zawierać przymierza z Zakonem Krzyżaków bez wiedzy i woli króla polskiego: w Raciążu 22 V 1404 przy odnowieniu przez Witolda pokoju z Zakonem; w akcie unii horodelskiej 2 X 1413 lub wreszcie w Czerwińsku 15 VII 1419, kiedy Jagiełło i Witold potwierdzali przymierze, zawarte z królem duńskim Erykiem. Uczestniczył też jako świadek nadania Witolda dla katedry wileńskiej w Wilnie 11 VI 1407, tudzież przy przywileju na prawo magdeburskie dla miasta Peremyla w Łucku 8 XI 1420.

Interesy polityki kościelnej ks. Witolda i bpa Grzegorza krzyżowały się jednak z interesami dworu polskiego. Kiedy utworzona została na Czerwonej Rusi nowa łacińska metropolia halicka w r. 1375, włączono biskupstwo włodzimierskie do tej metropolii, a ten związek pozostał także nadal niezmieniony, gdy stolicę metropolii następnie przeniesiono do Lwowa. Tymczasem bp Grzegorz wyłamywał się stale spod tej zawisłości metropolitalnej i nie brał udziału w kościelnym życiu prowincji halicko-lwowskiej. Świadczy o tym wymownie synod prowincjonalny gnieźnieński, odbyty w Kaliszu w maju 1406, na którym właśnie pojawił się także bp włodzimierski, chociaż niebawem miało się odbyć zebranie bpów prowincji halickiej. Wypływało to z planów ks. Witolda, który zamierzał podjąć starania o utworzenie dla W. Ks. Litewskiego osobnej prowincji metropolitalnej i skarżył się później w r. 1418 papieżowi Marcinowi V, że włączenie biskupstwa włodzimierskiego do metropolii lwowskiej zostało dokonane wbrew jego woli, jako patrona katedry. To też żadnych śladów stosunków bpa Grzegorza z tą metropolią nie można stwierdzić, pomimo że w marcu 1407 r. bp włodzimierski został zamianowany w kurii jednym z sędziów, delegowanych w sporze plebana lwowskiego z miastem. Do owych planów litewskich odnosiła się jednak polityka króla Jagiełły nieprzychylnie i tym wpływom przypisać należy, że już 12 V 1404 zamianował Bonifacy IX osobnego bpa dla Łucka, należącego dotąd do diecezji włodzimierskiej. Bpem tym został Świętosław, syn Jarosława, kapelan papieski, członek zakonu karmelitów, bardzo popieranego przez króla i zmarłą królową Jadwigę. Powikłały się wskutek tego tamtejsze stosunki kościelne, gdyż Świętosław w związku z ówczesnym arcybiskupem halickim starał się o uzyskanie praw z owej nominacji papieskiej płynących, zwłaszcza że Łuck, podobnie jak Włodzimierz, był stolicą osobnego bpwa Kościoła wschodniego, którego granice również były określone. Wywiązał się stąd długi proces kanoniczny, popierany osobiście na soborze w Pizie przez Grzegorza. Przybył on do Pizy 7 V 1409 i uzyskał tu od Aleksandra V 3 VIII 1409, obok przywilejów odpustowych dla swej katedry we Włodzimierzu, także przekazanie rozsądzenia sporu z bpem Świętosławem bpowi krakowskiemu Piotrowi. Znamienne było, że wedle jego przedstawienia rzeczy miały z woli w. ks. Witolda należeć do diecezji włodzimierskiej nie tylko ziemia łucka, lecz również ziemia bełska i chełmska. Skorzystał on tu zapewne z faktu, że biskupstwo chełmskie było po śmierci bpa Stefana w r. 1406 opróżnione. Wynik tego sporu nie jest znany. Po swym powrocie z Pizy zetknął się Grzegorz osobiście z królem, który polecił mu konsekrować ufundowany przez siebie kościół w Lubomlu, ale o stosunkach w Łucku brak bliższych wiadomości. Bp Świętosław zapewne zmarł niebawem, gdyż go źródła współczesne, łącznie z aktem unii horodelskiej, nigdzie nie wspominają, ale śladem pewnych zaognionych stosunków w Łucku pozostały skargi Grzegorza u Witolda na ówczesnego plebana łuckiego Hinczę i proces przez bpa mu wytoczony, jak również jego spór z ówczesnym przeorem dominikanów w Łucku. Źródła nie objaśniają jednak bliżej, jaki był przedmiot tych zatargów i procesów. I pleban łucki, i dominikanie odwołali się do stolicy apostolskiej, a Witold prosił nawet w lutym 1418 papieża, aby z powodu procesu z dominikanami nie powoływał bpa do kurii ze względu na jego podeszły wiek i brak sił. Bp Grzegorz był człowiekiem energicznym i ruchliwym, a zmarł prawdopodobnie dopiero w r. 1424.

Bullarium Praedicatorum, II p. 393; Grabowski i Przeździecki, Źródła do dziejów polskich, I 149; Akta unii Polski z Litwą, nr 45 i 51; Bunge, Liv.– Est. und Curländisches Urkundenbuch, IV nr 1442; Monum. Vaticana r. g. Bohemicas illustr., V nr 649, 1466 i 2197; Simson, Geschichte d. Stadt Danzig, IV 1, 82; Likowski, »Przegląd Teologiczny«, VI 389; A. G. Z., IV 30; Kodeks dypl. katedry wileńskiej nr 45; Abraham, Sprawozdanie z poszuk. w Arch. i bibl. rzym. 1899–1913, dodatek, nr 2; Kwart. hist., XXIX 296; Długosz, Historia, III 594; Brückner, Prace filol., V 4; Codex ep. s. XV, II nr 89; Codex Vitoldi nr 845; Archiw jugo-zapad. Rossii, VIII 4, nr 2; Rzepnicki, Vitae Praesulum, II 366; Abraham, Udział Polski w soborze pizańskim 1409, Rozpr. W. hist. fil. 47, s. 148/9; Abraham, Jakub Strepa, 56 n.; Fijałek ks., Biskupstwa wołyńskie Polski i Litwy w swych początkach, »Sprawozdanie Akad. Umiej. Wydz. h. f.« za kwiecień 1911, 19–21.

Władysław Abraham