Ościk (Ościkowicz, Ostikowicz, Ostyk) Grzegorz (Hrehory Stankowicz) h. Trąby (zm. 1518), marszałek nadworny litewski, wojewoda trocki. Był wnukiem Ościka (zob.), synem Stanka (Stanisława). Karierę polityczną rozpoczął u boku Aleksandra Jagiellończyka po objęciu przez niego rządów na Litwie. W r. 1492 został marszałkiem hospodarskim, a w r. 1494 marszałkiem nadwornym i starostą oniksztyńskim, w r. n. otrzymał starostwo mereckie. Uczestniczył w walkach z wojskami w. ks. moskiewskiego Iwana III, toczących się na pograniczu litewsko-moskiewskim od r. 1492. W bitwie pod Wiedroszą, 14 VII 1500, w której dowodził jednym z oddziałów wojsk litewskich, wraz z hetmanem Konstantym Ostrogskim, Iwanem Litaworem Chreptowiczem, Mikołajem Hlebowiczem, Mikołajem Radziwiłłem dostał się do niewoli. Odesłany w głąb państwa moskiewskiego przebywał w niewoli 9 lat. W r. 1501 znajdował się w Moskwie, gdzie posłującym do Iwana III posłom litewskim zezwolono na widzenie się z jeńcami. O uwolnienie O-a zaczęto zabiegać począwszy od r. 1505 w związku z wzrastającą opozycją przeciw księciu Michałowi Glińskiemu, zajmującemu na dworze wielkoksiążęcym jego miejsce. Pierwsza uczyniła to zaraz po śmierci Aleksandra w. księżna Helena, prosząc swego brata w. księcia moskiewskiego Wasyla, by dla niej wypuścił O-a. W r. 1507 ponowiła te starania rada litewska wspólnie z Zygmuntem I, który ulegając nadto stojącym za O-iem Radziwiłłom, nie zatwierdził Glińskiego na urzędzie marszałka nadwornego, stwierdzając, że urząd ten «należy do pozostającego w niewoli moskiewskiej» O-a. Dopiero jednak druga interwencja króla, wniesiona przez posłującego w r. 1508 do Moskwy namiestnika lit. Iwana Sapiehę, przyniosła wolność O-owi, który w r. 1509 wrócił na Litwę. Objął on swój dawny urząd, a nadto Zygmunt I nadał mu w r. 1510 starostwa uszpolskie i pieniańskie, podkreślając w dokumencie donacyjnym, że starostwa te dzierżył jeszcze jego dziad Krystyn Ościk. Wiosną 1510 był O. prawdopodobnie członkiem delegacji panów litewskich, która przebywała w Krakowie w celu omówienia wspólnej z Polską obrony przed Tatarami. Wówczas to, 20 VI, otrzymał O. nominację na wojewodę trockiego. Odtąd w zarządzie Litwy współdziałał z Radziwiłłami. Wraz z woj. wileńskim Mikołajem Radziwiłłem wystąpił w r. 1511 przeciw w. księżnie Helenie; podejrzewając ją o chęć wyjazdu do brata do Moskwy, uniemożliwił jej wyjazd do Brasławia i zmusił do pobytu w Trokach.
Dobra dziedziczne O-a leżały głównie w pow. wiłkomirskim (Owanta, Kowarsk), miał on także majętności w powiatach: kiernowskim, upickim i pieniańskim. Do wzrostu jego zamożności bardzo przyczyniły się nadania wielkoksiążęce. Oprócz wymienionych już starostw uszpolskiego, pieniańskiego, mereckiego i oniksztyńskiego dostał on (w zamian za udzieloną na wojnę z Moskwą pożyczkę) Dorsuniszki. W r. 1517 Zygmunt I potwierdził mu nadanie dóbr Mejszagoły. O. zmarł w r. 1518.
O. był żonaty dwukrotnie. Jego pierwszą żoną była Aleksandra, córka kniazia Petka Świrskiego, drugą – Elżbieta, córka Stanisława Hlebowicza, woj. połockiego (zob.), wdowa po Iwanie Sapieże, woj. podlaskim. W r. 1528 zapisała ona «po swoim żywocie» dobra swoje (ojczyste, tj. Mordy na Podlasiu, oraz przypadłe jej w dziale po pierwszym mężu) królowi Zygmuntowi, który przyjąwszy 10 VII t.r. zapis, wziął ją pod swoją opiekę, zwolnił od służby ziemskiej i zapewnił dożywotnie władanie tymi dobrami.
Z pierwszego małżeństwa pozostawił O. trzech synów: Jerzego (zm. 1546), dzierżawcę oniksztyńskiego, dorsuniskiego, marszałka hospodarskiego, Stanisława (zm. 1519), krajczego lit. od r. 1518, star. pieniańskiego i uszpolskiego, zastawnego posiadacza Merecza, mianowanego w r. 1519 wojewodą połockim, oraz Grzegorza, kaszt. wileńskiego (zob.).
Boniecki, Poczet rodów; Kojałowicz, Compendium; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Finkel L., Elekcja Zygmunta I, Kr. 1910; Halecki O., Dzieje Unii Jagiellońskiej, Kr. 1920 II 51; Karamzin M. N., Istorija gosudarstva Rossijskogo, S. Pet. 1819 V 300, VII 49; Narbutt T., Dzieje starożytne Narodu Litewskiego, Wil. 1840 VIII 374, 377; Ochmański J., Historia Litwy, W. 1967 s. 84; Papée F., Aleksander Jagiellończyk, Kr. 1949 s. 35; Pociecha W., Królowa Bona, P. 1949–58 III 56, 95; – Acta Tom., I, IV; Akta Unii, s. 120, 127; Akty otnosjaščiesja k istorii Južnoj i Zapadnoj Rossii, T. 1: 1361–1598, Pet. 1863 nr 57, 60, 62, 64; Akty Zap. Ross., I 236; Arch. Sanguszków, I; Kod. katedry i diec. wil., I nr 391, 401, 410, 411, 469; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum in archivo Regni… confectum, Ed. E. Rykaczewski, P. 1862 s. 364–5, 368; Sbornik materialov Rady V. Kn. Lit., III nr 61; Stryjkowski, Kronika pol., II s. 310, 351; – B. PAN w Kr.: dok. nr 117.
Agnieszka Winiarska