Grzegorz z Szamotuł (zm. 1541), profesor prawa kanonicznego na Akad. Krak., archidiakon poznański. Syn mieszczanina z Szamotuł o przezwisku czy nazwisku Snopek, w r. 1499 zapisał się na Akad. Krak., w dwa lata później otrzymał bakalaureat, a w r. 1506 mistrzostwo sztuk wyzwolonych. Po epizodycznej docenturze w Krakowie przeniósł się G. do Gniezna, gdzie w l. 1507–9 pełnił obowiązki rektora szkoły katedralnej. Popadłszy wskutek popędliwości w zatarg, usunięty został przez kapitułę i wrócił do Krakowa na docenturę, którą pełnił tylko do r. 1513. W r. 1510 był także rektorem szkoły katedralnej na Wawelu. W r. 1517 pojawił się znów w Krakowie z dyplomem doktora dekretów, otrzymanym zapewne na którymś z zagranicznych uniwersytetów, i został inkorporowany do wydziału prawniczego. Na Wydziale Prawa sprawował kolejno: seniorat Bursy Długosza, profesurę zwyczajną (od r. 1521), a wreszcie profesurę Novorum iurium (od 1524). G. posiadał także różne stanowiska kościelne: mansjonarię w krakowskim kościele Św. Michała, którą następnie zamienił na inne beneficjum, w r. 1520 otrzymał tam urząd penitencjarza i kaznodziei katedralnego, następnie prepozyturę w Niedźwiedziu i Św. Mikołaja w Krakowie. Od bpa Piotra Tomickiego otrzymał G. 21 II 1525 r. prowizję na kanonikat katedralny fundi Kaźmierz w Poznaniu, przewidziany dla doktora prawa. Instalowany 3 IV t. r., nie mógł jednak wejść w posiadanie tej prebendy, ponieważ już 27 II kapituła instalowała na nią (mocą prowizji papieskiej na koadiutorię z r. 1519) Piotra Gorzeńskiego. Wynikły stąd zatarg zażegnał 8 III 1526 r. bp Jan Latalski wraz z kapitułą na korzyść G-a, zastrzegając zarazem wieczyście osobnym przywilejem kanonikat powyższy dla jurysty i zaspokajając Gorzeńskiego tymczasowo kanonikatem gracjalnym. Mimo wielkiej przychylności kapituły G. zraził się niebawem do Poznania i w sierpniu t. r. opuścił go, czując głęboką urazę do kapituły i biskupa. Może popędliwością, jak poprzednio w Gnieźnie, utrudnił współpracę (kapituła upomniała go 14 V t. r., aby swych dziesięcin od jej kmieci w Trojanowie nie dochodził ekskomunikami, lecz z pomocą zarządcy tego majątku). Wróciwszy do Krakowa w r. 1527 poświęcił się G. głównie pracy wydawniczo-naukowej. Miała ona przede wszystkim charakter kompilacyjny, pozostawała pod wpływem dzieł włoskich i niemieckich, ale wobec nikłej działalności kanonistów krakowskich w tym czasie, nabiera pewnego znaczenia. W okresie tym (l. 1527–41) wydał G. podręcznik o przeszkodach małżeńskich Enchiridion impedimentorum (1527), wykład w obronie tak bardzo dyskutowanej sprawy odpustów Sermo de indulgentiis bulleque iubilei pro fabrica ecclesiae cathedralis Vilnensis a Sede Apostolica concesse resolutio (1532) oraz głośny podówczas krótki podręcznik prawa kanonicznego – Processus iuris brevior Joannis Andreae pro tirunculis resolutus (1524). Ów wielokrotnie przedrukowany podręcznik był w zasadzie przystosowaniem dziełka kanonisty Jana Andrei do zwyczajów i praktyki polskich sądów kościelnych. Wreszcie w r. 1541 ogłosił G. studium prawnicze o kupnie i sprzedaży Repetitio capituli de emptione el venditione cum quaestione de contractu emptionis, oparte o dzieło niemieckiego jurysty Konrada von Kalv. W r. 1533 bp Latalski powołał G-a na archidiakonię poznańską. Otrzymawszy bezterminowy urlop od Akademii G. udał się wówczas do Poznania, gdzie objął jednocześnie z ramienia kapituły poznańskiej obowiązki prowizora Akademii Lubrańskiego. Za bpa Stanisława Oleśnickiego był od 25 VII 1538 r. do 27 IV 1539 r. jego wikariuszem generalnym i oficjałem poznańskim. Zwalczał reformację i niekarność duchowieństwa, szczególnie brak święceń kapłańskich plebanów i nagminną jeszcze wówczas kumulację beneficjów.
Gorliwy, ortodoksyjny katolik G. dał wyraz swojej nietolerancyjności jeszcze w r. 1520, gdy wystąpił bardzo ostro przeciw Jerzemu Libanowi z Legnicy za jego nowatorski, humanistyczny wykład gramatyki greckiej, doszukując się w nauczaniu greczyzny źródła herezji. W Poznaniu natomiast od pierwszej chwili swego pobytu wytoczył walkę profesorowi humaniorów w Akad. Lubrańskiego, Krzysztofowi Hegendorferowi. Zainicjowała ją odbyta w październiku 1533 r. publiczna dysputa G-a z Hegendorferem, a finałem jej stało się wydalenie Hegendorfera z Poznania, na skutek stanowiska G-a. W tym okresie powstały polemiczne dziełka G-a skierowane przeciw Hegendorferowi. Pierwszym z nich było wydane w Krakowie w r. 1535 Anacephaleosis…, a następne to Vincula Hiipocratis (1536) i Vincula Hiipchratis (!) nova (1536).
Stanowiskiem tym naraził się G. bpowi Latalskiemu. Sprawa Hegendorfera w bardzo jaskrawy sposób oświetliła zachowawczość G-a i jego niechęć w stosunku do prądów humanizmu. Krytykowano go za to w kołach młodszych magistrów krakowskich, skłaniających się ku humanizmowi. Mikołaj Sokolnicki nazwał G-a «siewcą wszystkiego złego w uniwersytecie, któremu serce sam diabeł zaszczepił».
W r. 1539 G. był delegatem kapituły na synod prowincjonalny w Piotrkowie. Wybudował nową kurię kanonicką, na której ufundował swój aniwersarz, który obchodzono następnie 14 VII jako w dniu jego pogrzebu. Objąwszy archidiakonię poznańską nie zerwał G. całkiem stosunków z uniwersytetem. W l. 1537–8 był rektorem w Krakowie, wykłady prowadził jeszcze w r. 1540, w którym za prezentą uniwersytetu został plebanem u Św. Mikołaja. Pod koniec życia ustanowił dwie fundacje na rzecz Akad. Krak. i jej uczniów. Pierwszą (16 grzywien rocznego dochodu) stanowił fundusz stypendialny dla dwóch ubogich studentów z Szamotuł lub okolicy, zapoczątkowując w ten sposób lokalne fundacje stypendialne, które rozpowszechniły się w Polsce w XVI i XVII w. Fundacja druga (13 grzywien rocznego czynszu) przeznaczona została na skarbiec uniwersytecki, na stół dla Kolegium Mniejszego itp. G. zmarł 11 lub 12 VII 1541 r. w Poznaniu. Testamentem przekazał duże sumy dla kościołów Św. Anny i Św. Mikołaja w Krakowie, dla kolegiaty szamotulskiej, 1000 grzywien dla szpitala w Szamotułach i na posag dla ubogich panien, niektóre kosztowności dla katedry poznańskiej.
Bratem G-a był Szymon z Szamotuł, w r. 1542 profesor medycyny na Akad. Krak., znany przede wszystkim jako praktykujący lekarz. Był m. in. lekarzem bpa Andrzeja Zebrzydowskiego, a także królowej węgierskiej Izabeli Jagiellonki.
Estreicher; – Barycz, Historia UJ; Hajdukiewicz L., Krakowska Szkoła Zamkowa, Kr. 1954 s. 83; Mazurkiewicz K., Początki Akademii Lubrańskiego w Poznaniu (1519–35), P. 1921 s. 106–74 (zawiera pewne nieścisłości biograficzne); Piekarski K., Enchiridion G-a z Szamotuł, „Przegl. Bibl.” IV s. 328–9; – Acta rectoralia, I–II; Album stud. Univ. Crac., II 51; Conclusiones Univ. Crac.; Mon. M. Ae. Hist., XIII nr 2704, 2705; Statuta nec non liber promotionum, s. 131, 142; – Arch. Archidiec. Pozn.: Acta Episcopalia, VII–VIII, Acta Capit. Posn., IX–XII i XIV k. 123v. (Snopek), Acta Cons. Posn. 1526–41 passim, Installationes, I 3; B. Jag.: rkp. 2206, 2408 i 2539; – Materiał nadesłany przez ks. Józefa Nowackiego.
Red.