Spionek-Pelc (Spionek) Halina Mirosława (1924–1991), lekarz, psycholog, profesor Uniw. Warsz. Ur. 20 I w Pabianicach, była córką Leopolda Spionka, felczera, i Heleny z Jóźwiaków, pielęgniarki.
Po ukończeniu szkoły powszechnej w Pabianicach S. kontynuowała naukę w tamtejszym gimnazjum do wybuchu drugiej wojny światowej. W grudniu 1940 została przez okupanta niemieckiego wysiedlona do Generalnego Gubernatorstwa i zamieszkała w Warszawie. Tam w r. 1941 zdała maturę na tajnych kompletach Państwowego Liceum im. Narcyzy Żmichowskiej. T.r. rozpoczęła studia na tajnym Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. i równocześnie przez dwa lata (1941–3) uczyła się w prywatnej Szkole dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego Jana Zaorskiego. Dodatkowo od r. 1942 studiowała psychologię wychowawczą u Stefana Baleya na tajnych studiach uniwersyteckich. Podczas powstania warszawskiego była sanitariuszką na Mokotowie. Dn. 1 X 1944 została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a 4 IV r.n. wraz z innymi więźniami przewieziona na wyspę Rugię. Po wyzwoleniu w maju 1945 przybyła do Krakowa, gdzie wznowiła studia lekarskie i psychologiczne na UJ. Dn. 28 VI 1947 uzyskała dyplom lekarski i odbyła staż lekarski w klinice chirurgicznej pod kierunkiem Tadeusza Guschlbauera. Równocześnie kontynuowała studia psychologiczne pod kierunkiem Stefana Szumana.
Od 1 III 1949 pracowała S. w Warszawie jako lekarz Pomocy Lekarskiej Młodzieży Akademickiej i równocześnie kończyła studia psychologiczne na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz., uzyskując 4 VI 1950 dyplom magistra pedagogiki w zakresie psychologii. W r.n podjęła pracę jako kurator w Państwowej Poradni Wychowawczo-Psychologicznej przy Sądzie dla Nieletnich i równocześnie została starszym asystentem w kierowanym przez S. Baleya Zakładzie Psychologii Wychowawczej i Rozwojowej Uniw. Warsz. W r. 1952 została mianowana adiunktem; od t.r pełniła funkcję konsultanta Min. Zdrowia w zakresie wychowania dzieci. Pracę doktorską, rozpoczętą u S. Baleya, po jego śmierci (1952) kończyła pod kierunkiem Marii Żebrowskiej. W r. 1954 zorganizowała przy zakładzie Pracownię Pawłowską, gdzie prowadziła prace eksperymentalne nad orientacją w prawej i lewej stronie ciała u dzieci w wieku przedszkolnym. S.-P. doktoryzowała się 30 VI 1955 i uzyskała stopień kandydata nauk psychologicznych. W dysertacji pt. Trudności wychowawcze i przestępczość nieletnich (analiza psychologiczna) (Wr. 1956) odrzuciła twierdzenie o wrodzonych skłonnościach jako przyczynach trudności wychowawczych i przestępczości wykazując, że psychopatia i neurotyczność są skutkiem nieprawidłowego zespołu wyników rozwojowych, z niewłaściwym wychowaniem na czele. W l. akad. 1954/5–1956/7 prowadziła wykłady z psychologii rozwojowej i wychowawczej, a także rozwinęła działalność popularyzatorską poza uniwersytetem. W tym okresie ogłosiła kilka artykułów w czasopismach „Wychowanie”, „Nowa Szkoła” i „Studia Pedagogiczne” oraz opublikowała m.in. prace: Rozwój i wychowanie dziecka w pierwszym roku życia (W. 1956), Rozwój i wychowanie dziecka w drugim i trzecim roku życia (W. 1957) i Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym (W. 1957). W grudniu 1957 wyjechała do Paryża na roczne stypendium Min. Szkolnictwa Wyższego; przerwała je z powodów rodzinnych w sierpniu r.n. i powróciła do kraju. W r. 1958 została członkiem Polskiego Tow. Psychologicznego. Habilitowała się 11 X 1960 na podstawie rozprawy Powstawanie orientacji w prawej i lewej stronie schematu ciała w ontogenezie (W. 1961) i uzyskała 11 III 1961 stopień docenta nauk humanistycznych w zakresie psychologii. Była organizatorem i kierownikiem (od lutego 1961) Zakładu Psychologii Kliniczno-Wychowawczej Katedry Psychologii Wychowawczej, w którym organizowała seminaria magisterskie i doktorskie oraz wprowadziła pierwszą w Polsce uniwersytecką specjalizację w zakresie psychologii klinicznej dziecka. W r. 1967 mianowana została profesorem nadzwycz. Po likwidacji w r. 1969 na Uniw. Warsz. katedr i utworzeniu instytutów, jej zakład zamknięto; objęła wówczas kierownictwo Zespołu Naukowego Zaburzeń Psychoruchowego Rozwoju Dzieci i Młodzieży w Inst. Psychologii. Dn. 14 VI 1975 mianowana została profesorem zwycz.
W tym okresie S.-P. kontynuowała badania nad psychologią i patologią rozwoju dzieci i młodzieży. W pracach Rozwój i wychowanie małego dziecka (W. 1963, wyd. 2, W. 1967), a zwłaszcza w Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Zagadnienia wybrane (W. 1965, wyd. 2, W. 1969) wykazała silne połączenie psychiki dziecka z motoryką i liczne powiązania zaburzeń rozwoju psychicznego z zaburzeniami ruchowymi. W książce Problemy rozwojowe i wychowawcze wczesnego dzieciństwa (W. 1972) zawarła podstawowe informacje na temat rozwoju psychicznego dzieci od urodzenia aż do pójścia do szkoły, omówiła też typowe błędy wychowawcze popełniane przez rodziców. Przydatne dla nauczycieli były jej dwie monografie: popularna Trudności i niepowodzenia szkolne uczniów (W. 1970) oraz ściśle naukowa Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne (W. 1973, wyd. 4, W. 1985). S.-P. utrzymywała liczne kontakty z praktyką, m.in. współpracowała z Kliniką Psychiatrii Dziecięcej i była konsultantem Głównej Poradni Zdrowia Psychicznego dla Dzieci oraz poradni wychowawczo-zawodowych. Przyczyniła się do zainicjowania ruchu na rzecz dzieci dyslektycznych i dysgraficznych oraz wypracowania specjalnych metod reedukacyjnych i zajęć wyrównawczych dla nich. Badania jej kilkakrotnie wyróżnione zostały nagrodami indywidualnymi i zespołowymi przez Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. Była członkiem Komitetu Nauk Psychologicznych PAN (1967) i Rady ds. Wychowania przy Radzie Ministrów (1973), ekspertem UNESCO (1973) oraz członkiem honorowym komitetu redakcyjnego wydawanego w Chicago „Journal of Learning Disabilities” (1973). Działała w Lidze Kobiet i w ZBoWiDzie. Dn. 1 X 1977 ze względu na stan zdrowia zrezygnowała z pracy na uniwersytecie i przeszła na rentę, rok później została profesorem emerytowanym. Zmarła 1 X 1991 w Warszawie, pochowana została na cmentarzu w Pabianicach. Odznaczona była m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem KEN.
W małżeństwie zawartym 7 VI 1955 z Jerzym Pelcem, logikiem, miała S.-P. jednego syna, Andrzeja, matematyka, absolwenta Uniw. Warsz., profesora uniwersytetu w Hull (Kanada). Rozwiodła się w r. 1970.
Pol. Bibliogr. Lek., 1955–57, 1960–65, 1974, 1979; – Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1959–1961, W. 1962 s. 91; Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny, W. 1984; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 325; – Szymańska Z., Byłam tylko lekarzem…, W. 1979 s. 234; – „Roczniki Uniw. Warsz.” 1962 III 136, 1971 X 116–17; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Psychologia Wych.” T. 35: 1992 nr 4 s. 288–91 (M. Kościelska), „Więź” R. 35: 1992 nr 1 s. 168, „Życie Warszawy” 1991 nr 246; – Arch. UJ: sygn. WL II 461 (protokoły egzaminów), sygn. WL II 473 (wykaz dyplomów lek.); Arch. Uniw. Warsz.: nr albumu 13888 (fot.), akta przewodu doktorskiego, nr W. Ped. dr–24, akta przewodu habilitacyjnego, nr W. Ped. hb 1–5; Biuro Personalne Uniw. Warsz.: Akta personalne nr 9447.
Jan W. Chojna