Szostakiewicz-Sawicka Helena Janina (1919–1991), lekarz medycyny, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku.
Ur. 6 V w Grodnie, była córką Jana Sawickiego, lekarza, i Heleny z Szegidewiczów. Miała czworo rodzeństwa: Bohdana, Bronisława i Wandę, którzy zginęli podczas drugiej wojny światowej, oraz Danutę, kierownika kancelarii stalowni w hucie «Marteny» w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Po ukończeniu w r. 1929 szkoły powszechnej w Grodnie uczyła się w tamtejszym Państw. Gimnazjum Żeńskim im. Emilii Plater. W r. 1937 zdała maturę i podjęła studia na Wydz. Lekarskim USB w Wilnie. Po zamknięciu uczelni przez władze litewskie, w grudniu 1939, kontynuowała studia na tajnych kursach prowadzonych przez profesorów USB, a od października 1940 na Wydz. Lekarskim sowieckiego uniw. w Kownie. Podczas okupacji niemieckiej pracowała w Wilnie od sierpnia 1941 jako pielęgniarka w Szpitalu Klinicznym na Antokolu. W l. 1943–4 była żołnierzem służby sanitarnej AK, a od wiosny 1944 Czołówki Sanitarnej «K», powstałej przy Komendzie Okręgu Wileńskiego AK. Od lipca 1944, pod okupacją sowiecką, była równocześnie pielęgniarką w wileńskim szpitalu Czerwonego Krzyża przy ul. Bogusławskiego; z obu posad pielęgniarskich odeszła jesienią t.r. i w październiku wznowiła studia na uniw. w Wilnie. Wkrótce potem została aresztowana i wywieziona w głąb ZSRR. Pracowała jako felczer w łagrach: od kwietnia 1945 w szpitalu w Jełszance, od grudnia t.r. w ambulatorium i szpitalu w Magłakach, a od czerwca 1947 w szpitalu w Szybotowie.
W marcu 1949 została zwolniona i w ramach tzw. repatriacji przybyła do Gdańska. Wznowiła studia na Wydz. Lekarskim Akad. Lek. (od r. 1950 Akad. Med.), a od maja t.r. była równocześnie młodszym asystentem u Michała Reichera w Zakł. Anatomii Prawidłowej. Dn. 11 VI 1951 wyszła za mąż za Stanisława Michała Szostakiewicza. Po uzyskaniu 3 XII t.r. dyplomu lekarza pracowała nadal na uczelni, odbywając jednocześnie od 1 I 1952, jako wolontariusz, specjalistyczny staż z okulistyki w Klinice Ocznej Państw. Szpitala Klinicznego w Gdańsku. W szpitalu tym podjęła w listopadzie 1953 dodatkową pracę jako lekarz Przychodni Specjalistycznej Chorób Oczu (wykonywała ją aż do przejścia na emeryturę). Okresowo pracowała również w Poradni Okulistycznej Zespołu Leczniczo-Zapobiegawczego dla Studentów Szkół Wyższych w Gdańsku. W r. 1955 uzyskała specjalizację I st. w zakresie okulistyki. W Zakł. Anatomii Prawidłowej została w marcu 1953 starszym asystentem, a w r. 1956 adiunktem. Dn. 22 VI 1961 doktoryzowała się na podstawie napisanej pod kierunkiem Reichera rozprawy Położenie serca w antropogenezie, opublikowanej pt. Położenie serca u naczelnych i jego znaczenie dla antropogenezy („Acta Biologica et Medica” T. 6: 1962 nr 1). Habilitowała się 8 VI 1967 na podstawie pracy Zastawka przedsionkowo-komorowa u naczelnych (tamże T. 11: 1967 nr 3) i otrzymała 1 III 1972 stopień docenta. Oprócz zajęć dla studentów wydziałów Lekarskiego i Farmaceutycznego prowadziła wykłady w Szkole Med. Techników Analityki i Elektroradiologii w Gdańsku oraz na podyplomowych kursach kardiologicznych dla lekarzy.
W badaniach naukowych S.-S. zajmowała się głównie anatomią układu naczyniowego, a zwłaszcza serca, w aspekcie zarówno filo-, jak i ontogenetycznym. Jej prace dotyczyły przeważnie morfologii zastawek w obu ujściach przedsionkowo-komorowych oraz wybranych struktur warstwy wewnętrznej mięśniówki komór serca i ich zmienności. Badając m.in. morfologię struktur warstwy mięśniówki komór serca oraz budowę aparatu zastawkowego ujść przedsionkowo-komorowych, stwierdziła ścisłą łączność elementów ścięgnistych komór (strun ścięgnistych, szkieletu płatków i pierścieni włóknistych) z mięśniem komór. Ponadto publikowała prace dotyczące rozwoju rodowego naczelnych i rozwoju osobniczego człowieka, zwłaszcza w późniejszym okresie życia płodowego, m.in. Postawa ciała i mięśnie grzbietu w rozwoju rodowym („Folia Morphologica” Vol. 31: 1972 nr 4) i Morfologiczne cechy podobieństwa w filogenetycznie odległych od siebie gatunkach naczelnych („Przegl. Antropol.” T. 40: 1974). Ogłaszała też swoje doświadczenia z praktyki okulistycznej, m.in. w artykule Zwłóknienie pozasoczewkowe w obserwacji ambulatoryjnej („Klinika Oczna” R. 45: 1975 nr 8). Współpracowała z Reicherem przy modernizowaniu i przeredagowaniu trzeciego, czwartego i piątego tomu „Anatomii człowieka” Adama Bochenka; w tomie piątym (W. 1960) była współautorką rozdziału Narząd wzroku. Opracowała też rozdziały do podręcznika „Anatomia człowieka” (W. 1977) pod redakcją Witolda Sylwanowicza (Część ogólna, Ściany tułowia, Trzewia klatki piersiowej, Narządy przestrzeni zaotrzewnowej, Drogi wyprowadzające mocz, Układ narządów płciowych) oraz do podręcznika pod tym samym tytułem (W. 1984) zredagowanego przez Janinę Sokołowską-Pituchową (Przestrzeń zaotrzewnowa, Tułów).
S.-S. wielokrotnie prezentowała wyniki swych badań za granicą, m.in. na Zjeździe Anatomów w Pradze (1964), Kongresie Tow. Anatomicznego w Sofii (1965), Międzynarodowych Kongresach Anatomów: IX w Leningradzie (sierpień 1970) i XII w Londynie (sierpień 1985) oraz 82 Zjeździe Tow. Anatomicznego w Lipsku (1987). Należała do Polskiego Tow. Anatomicznego i w jego Gdańskim Oddz. pełniła w l. 1952–70 funkcję sekretarza, a od r. 1971 przewodniczącego. W l. 1970–5 była sekretarzem II Wydz. Gdańskiego Tow. Naukowego, a od r. 1974 także przewodniczącą jego Komisji Prymatologicznej. W l. 1977–85 wchodziła w skład Kolegium Redakcyjnego (następnie Komitetu Redakcyjnego) czasopisma „Folia Morphologica”. Należała do Polskiego Tow. Lekarskiego i Polskiego Tow. Okulistycznego. Na terenie Ogrodu Zoologicznego w Gdańsku-Oliwie współorganizowała od r. 1981 coroczne konferencje prymatologiczne.
W r. 1984 otrzymała S.-S. tytuł profesora nadzwycz. i objęła w Katedrze Anatomii kierownictwo Zakł. Anatomii Topograficznej. Była promotorem trzech rozpraw doktorskich oraz opiekunem jednej pracy habilitacyjnej. Opublikowała ok. 100 artykułów i referatów; ostatnią pracę, napisaną wspólnie z Markiem Grzybiakiem, poświęciła osiągnięciom swego mistrza: Znaczenie badań Profesora Reichera i jego uczniów dla filogenezy („Spraw. Gdań. Tow. Nauk.” R. 15: 1989). Dn. 30 IX 1989 przeszła na emeryturę. Zmarła 10 VIII 1991 w Gdańsku, została pochowana na cmentarzu Łostowickim. Była odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1983) i Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1985).
W małżeństwie ze Stanisławem Mikołajem Szostakiewiczem (ur. 1921), ekonomistą, kierownikiem działu ekonomicznego Woj. Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w Gdańsku, miała S.-S. dwoje dzieci: Marię (ur. 1954), doktora nauk medycznych, radiologa, i Michała (ur. 1956).
Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1959–1961, W. 1962 s. 499; toż za r. 1968, W.–P. 1969 s. 659; Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny, W. 1987; Ludzie Akademii Medycznej w Gdańsku, Gd. 2006 IV 148–54 (fot.); Polski almanach lekarski na rok 1956, Oprac. Z. Woźniewski, W. 1957 s. 338; Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gd. 2002 Supl. II; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 345; – 50 lat Akademii Medycznej w Gdańsku. Profesorowie i docenci. Szkice do biografii, Red. A. Bilikiewicz, Z. Sachaliński, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” T. 25: 1995 Supl. 4 s. 243–5 (fot.); 50 lat Akademii Medycznej w Gdańsku. Wydział Lekarski. Katedry i samodzielne jednostki, tamże Supl. 2 s. 10, 12–15, 18–20, 157; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Annales Academiae Medicae Gedanensis” T. 22: 1992 s. 235–43 (O. Narkiewicz, M. Grzybiak, bibliogr. prac, fot.), „Folia Morphologica” Vol. 51: 1992 s. 87–8 (ciż, fot.), „Spraw. Gdań. Tow. Nauk.” 1992 nr 18 s. 233–5 (ciż).
Stanisław Tadeusz Sroka