Kuczalska Helena Prawdzic- (1854–1927), nauczycielka, pionierka wychowania fizycznego kobiet w Polsce i propagatorka gimnastyki szwedzkiej. Ur. w Krzemieńcu Podolskim, w rodzinie ziemiańskiej. Trudno ustalić, jakie miała wykształcenie. Wiadomo, że była nauczycielką domową i udzielała lekcji języka francuskiego. Po konfiskacie majątku rodziców przybyła wraz z nimi do Warszawy. Następnie udała się do Paryża na studia filologiczne. Zetknąwszy się z publikacjami francuskimi na temat gimnastyki szwedzkiej oraz uzyskawszy na ten temat informacje od studentów Szwedów, postanowiła głębiej poznać tę dziedzinę. W tym celu odbyła dwukrotnie podróż do Szwecji, gdzie zapoznała się z doświadczeniami Królewskiego Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie i Instytutu Gimnastycznego J. Arvedsona, w których kształcono nauczycielki gimnastyki pedagogicznej i leczniczej. Po powrocie do kraju (1890) otwarła w r. 1892 pierwszy na ziemiach polskich Zakład Gimnastyki Szwedzkiej Leczniczej (ortopedycznej), Zdrowotnej (higienicznej) i Masażu dla Kobiet i Dzieci Heleny Kuczalskiej. W dn. 1 IX 1900 r. uruchomiła ponadto pierwszy 18-miesięczny, nieoficjalny kurs dla nauczycielek gimnastyki. Wieloletnie starania o zezwolenie na otwarcie szkoły dla nauczycielek gimnastyki uwieńczone zostały sukcesem 11 IV 1906 r., dzięki czemu wspomniany kurs przekształciła K. w Warszawską Szkołę Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu Heleny Kuczalskiej. Był to na terenie Król. Pol. jedyny zakład kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego dla szkół średnich i ośrodek propagujący gimnastykę szwedzką dla kobiet.

W okresach wakacyjnych udawała się K. początkowo do Rabki, a później do Ciechocinka w celu organizowania ćwiczeń gimnastyki leczniczej dla dzieci chorych oraz gier i zabaw dla dzieci zdrowych. Poza tym rozwinęła ożywioną działalność na terenie Warszawy jako działaczka Ogrodów Gier i Zabaw im. W. E. Raua; była inicjatorką i założycielką Tow. Popierania Rozwoju Fizycznego Kobiet i Dzieci, Tow. Gimnastycznego «Grażyna» dla kobiet oraz Warszawskiego Klubu Wioślarek. Ponadto K. publikowała rozprawy na temat wychowania fizycznego kobiet, wygłaszała odczyty oraz uczestniczyła w międzynarodowym ruchu wychowania fizycznego (Kongres WF, Paryż 1913). W okresie pierwszej wojny światowej (1914–8) przebywała na terenie Rosji. Po zakończeniu wojny wróciła do kraju i osiadła w Toruniu, gdzie pracowała jako nauczycielka wychowania fizycznego w seminarium nauczycielskim. Ważniejsze publikacje K-iej: Gimnastyka szkolna w Szwecji, „Przegl. Pedagog.” 1892 nr 1, Gimnastyka w wieku przedszkolnym, „Ruch” 1906 z. 16/17, Wychowanie fizyczne kobiet, „Ruch” 1907 z. 24, Nauczyciele gimnastyki, „Ruch” 1911 z. 15/16, Sport a kultura (współautor F. Francikowski), „Ruch” 1911 z. 8, System Linga w Polsce (współautor K. Wyrzykowski), „Ruch” 1913 z. 10. Za osiągnięcia na polu wychowania fizycznego odznaczona była w r. 1924 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 30 IV 1927 r.; spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Gebethnerówna J., Śp. H. Prawdzic-K., „Wych. Fizyczne” 1927 z. 6; Hądzelek K., K. H. (Prawdzic-K. H.) (1854–1927), „Wych. Fizyczne i Sport” R. 11: 1967 nr 1; Muszałówna K., H. Prawdzic-K., „Start” 1927 nr 3 (fot.); Olszewska H., H. K. – pionierka wychowania fizycznego w Polsce, „Wych. Fizyczne w Szkole” 1958 nr 4.

Kazimierz Toporowicz