Ruebenbauer Henryk Ernest (1881–1944), farmakognosta, lekarz medycyny, profesor Uniw. Wil. Ur. 25 VI w Krakowie, był synem Ferdynanda (nr. 1833), pułkownika wojska austriackiego, i Bolesławy ze Struszkiewiczów, bratem stryjecznym Adama (zob.).
W l. 1892–5 uczęszczał R. do gimnazjum w Bochni, potem we Lwowie, a w r. 1898 ukończył naukę w prywatnym gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie, lecz maturę zdał dopiero 2 VII 1909 w IV Gimnazjum we Lwowie (już po studiach uniwersyteckich). Po odbyciu praktyki aptekarskiej w Brzesku w l. 1898–1901, studiował od r. 1901 farmację na Wydz. Medycznym UJ, gdzie był uczniem Józefa Łazarskiego i uzyskał 10 VII 1903 dyplom magistra farmacji. W okresie od semestru zimowego 1903/4 r. do marca 1907 był «słuchaczem nadzwyczajnym» najpierw chemii na uniwersytecie wiedeńskim, a od października 1905 dodatkowo na politechnice wiedeńskiej, gdzie studiował technologię chemiczną organiczną pod kierunkiem W. Suidy i uzyskał dyplom chemika rzeczoznawcy do badania środków spożywczych. Pracę zawodową podjął 5 III 1908 we Lwowie jako asystent (początkowo prowizoryczny) analiz chemicznych przy Miejskim Laboratorium Chemicznym sprawującym dozór nad żywnością sprzedawaną na miejskich targowiskach. W tym okresie przygotował pod kierunkiem Teofila Ciesielskiego rozprawę pt. Metody oznaczania tłuszczów, na podstawie której otrzymał 8 XII 1910 doktorat filozofii na Uniw. Lwow. W r. 1911 brał udział w XI Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie, na którym wygłosił referat O upadku farmacji i reformie studiów farmaceutycznych (druk. w: „Księga Pamiątkowa XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie, 18–22 lipca 1911”, Kr. 1911). W początkach 1913 r. objął stanowisko kierownika wspomnianego laboratorium. Latem t. r. został mianowany rzeczoznawcą sądowym w zakresie chemii sądowej, spożywczej i materiałów aptekarskich przy Krajowym Sądzie Karnym i Krajowym Sądzie Cywilnym we Lwowie.
R. kierował Miejskim Laboratorium Chemicznym przez 25 lat, od grudnia 1926 przemianowanym na Miejski Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku, jako jego dyrektor. Od początku R. gromadził najnowszą aparaturę badawczą, odczynniki i bibliotekę, tak, że już przed pierwszą wojną światową laboratorium to było znane i liczne firmy przemysłowe z Wiednia, Pragi, Budapesztu i Triestu zwracały się do niego o wykonanie analiz i opinię o swych wyrobach. W czasie pierwszej wojny światowej i przez kilka lat następnych do r. 1923, laboratorium służyło głównie celom wojskowym (analiza zatruć wody, środków spożywczych, olejów itp.). Dopiero od r. 1926 ponownie R. rozwinął w Zakładzie badania w dziedzinie chemii spożywczo-analitycznej dla celów miejskich; zwiększył kadrę pracowniczą, co umożliwiło wykonywanie do 20 tys. analiz rocznie (1932) i ogłaszanie licznych publikacji naukowych. Minister spraw wewnętrznych mianował R-a 1 XII 1926 dyrektorem Państwowego Zakładu Badania Żywności i Przedmiotów Użytku w Warszawie, lecz R. stanowiska tego nie przyjął. Prezydent miasta Lwowa mianował go 13 III 1936 «naczelnym chemikiem miejskim».
W l. 1909–14 był R. wykładowcą farmacji stosowanej w Szkole dla Aspirantów Farmacji przy gremium Aptekarzy Galicji Wschodniej we Lwowie. W okresie od 16 V 1916 do 31 X 1926 wykładał farmakognozję i kierował zorganizowanym głównie przez siebie Zakładem Farmakognozji przy Oddziale Farmaceutycznym Uniw. Lwow., to jest aż do likwidacji Oddziału. W r. 1921 i 1923 był z nominacji Min. Zdrowia Publicznego egzaminatorem przy egzaminach fizykackich we Lwowie dla farmakognozji. Równocześnie w l. 1918–22 dodatkowo studiował, m. in. pod kierunkiem Leona Popielskiego, medycynę na Wydz. Medycznym Uniw. Lwow. i otrzymał 20 V 1922 dyplom doktora wszech nauk lekarskich. Po uzyskaniu 20 II 1928 uprawnień do wykonywania praktyki lekarskiej, R. ordynował m. in. od r. 1932 w sezonach leczniczych w Państwowym Zakładzie Zdrojowym w Szkle (pow. jaworowski), miał tam też własną willę z pokojami do wynajęcia. W l. 1934–7 był członkiem Komisji Farmaceutycznej na Oddziale Farmaceutycznym Uniw. Lwow., gdzie prowadził wykłady zlecone z nauki o środkach spożywczych. W r. 1937 został kierownikiem Laboratorium Chemiczno-Analitycznego im. Walerego Włodzimirskiego przy Tow. Aptekarskim we Lwowie.
R. był znakomitym farmakognostą, badaczem środków spożywczych, wykształcił bardzo wielu farmaceutów. Był autorem lub współautorem ok. stu publikacji naukowych, analitycznych, podręcznikowych, informacyjno-sprawozdawczych i krytycznych ukazujących się już od r. 1909. Do najważniejszych należą podręczniki: Tłuszcze (Lw. 1916), Fizyka i chemia (P. 1921) – przeznaczony dla początkujących studentów farmacji, przede wszystkim zaś pierwsze w krajowym piśmiennictwie dwie cenne monografie: Olejki eteryczne (W. 1924), w której opisał występowanie tych substancji w świecie roślin, metody ich otrzymywania, fizyczne i chemiczne właściwości, analizę laboratoryjną, klasyfikację i produkcję olejków w Polsce oraz Gumy i żywice (Lw. 1936), która pierwotnie ukazała się w „Czasopiśmie Tow. Aptekarskiego” (1931 nr 2–12, 1935 nr 1–10, 12, 1936 nr 1, 2); za pracę tę R. otrzymał 11 IV 1935 nagrodę «Fundacji im. Antoniego Manduka» z dziedziny nauk farmaceutycznych. Z innych ważnych ówcześnie podręczników należy też wymienić Ćwiczenia chemiczne w badaniu żywności (Lw. 1936).
Tematyce środków spożywczych, produktów użytku oraz roślin leczniczych i przemysłowych, R. poświęcił wiele artykułów na łamach rozmaitych pism specjalistycznych lub jako druki samodzielne, m. in.: Drożdże (Lw. 1912), Uwagi o zbieraniu ziół lekarskich dziko rosnących (Lw. 1917), Oleum Terebinthinae („Wiad. Farmac.” R. 51: 1924 nr 14, 15, 16), Herbata (tamże R. 52: 1925 nr 16, 17), Nasze sadownictwo i warzywnictwo wobec nauki o witaminach (Lw. 1930), Miód spadziowy („Czas. Tow. Aptekarskiego” R. 53: 1937 nr 10, wspólnie z Wandą Hilarowicz). Zagadnieniom analitycznym poświęcił R. m. in. artykuły: Mikroskopowe badania nasion roślin krzyżowych („Wiad. Farmac.” R. 53: 1926 nr 19–23), Analiza sera owczego wyrabianego w Tatrach („Przemysł Chemiczny” 1930 nr 8), Podstawy analitycznej oceny borowin („Przegl. Zdrojowo Kąpielowy; Przewodnik Turystyczny” R. 19: 1930 nr 7, 8), Badanie żywic (w: „Enc. Farmac.” IV).
R. był zaangażowany w sprawy dydaktyki farmaceutycznej, zabiegał o nowe katedry na XI Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich oraz w artykułach: Résumé w sprawie studiów aptekarskich („Nowe Czas. Aptekarskie” R. 1: 1919 z. 3), O zawodzie aptekarskim („Czas. Tow. Aptekarskiego” R. 51: 1935 nr 5), opowiadał się za praktykami aptekarskimi przed studiami, zwalczał przeładowanie – jak uważał – ich programów nauczania.
R. założył w styczniu 1919 i wydawał do grudnia 1920 miesięcznik „Nowe Czasopismo Aptekarskie” (24 zeszyty). Należał do komitetów redakcyjnych: „Czasopisma Towarzystwa Aptekarskiego we Lwowie” (od r. 1921, a w r. 1937 został jego redaktorem), „Acta Poloniae Pharmaceutica”; był rzeczoznawcą Komisji Farmakopei Polskiej I (od 2 II 1923) i członkiem Podkomisji Chemiczno-Farmaceutycznej Farmakopei Polskiej II (od 17 VI 1930) uczestnicząc w opracowaniu artykułów dotyczących balsamów, wosków i olejków eterycznych.
Niezwykle czynny w rozmaitych organizacjach zawodowych i społecznych, m. in. współorganizował R. z Janem Poratyńskim III Zjazd Aptekarzy Polskich w dn. 6–7 X 1921 we Lwowie, był także współorganizatorem i gospodarzem Sekcji Nauk Farmaceutycznych XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w dn. 4–7 VII 1937 we Lwowie, a zarazem współautorem czterech referatów zjazdowych. W czerwcu 1928 został członkiem-rzeczoznawcą Wojewódzkiej Komisji do badania wypieku chleba, w kwietniu 1930 – rzeczoznawcą sądowym przy Sądzie Okręgowym we Lwowie. Dn. 22 IX 1929 wybrano go na członka honorowego Związku Zawodowego Farmaceutów Pracowników w RP, a 8 III 1930 na członka honorowego Tow. Aptekarskiego we Lwowie. Blisko współpracował z wojskiem w dziedzinie higieny i obrony przeciwgazowej. Był członkiem Galicyjskiego (następnie Małopolskiego) Tow. Aptekarskiego we Lwowie, w l. 1920–2 i ponownie od 27 II 1937 do 5 I 1938 jego prezesem oraz w l. 1924–37 członkiem zarządu, członkiem Okręgu Lwowskiego Polskiego Powszechnego Tow. Farmaceutycznego, Polskiego Tow. Popierania Nauk Farmaceutycznych «Lechicja» (od r. 1925), Oddziału Lwowskiego Związku Chemików Polskich, przewodniczącym Komisji Przemysłowo-Lekarskiej Tow. Lekarskiego we Lwowie.
W związku z ponownym utworzeniem 12 VIII 1937 Katedry Farmacji Stosowanej na Oddziale Farmaceutycznym przy Wydz. Lekarskim Uniw. Wil., R. został 14 IX 1937 powołany na stanowisko profesora nadzwycz. i 11 X objął katedrę. W ciągu kilku miesięcy zorganizował od podstaw Zakład Farmacji Stosowanej, prowadził wykłady oraz ćwiczenia z farmacji stosowanej i nauki o środkach spożywczych. Do Zakładu przyłączył uniwersytecką Aptekę Kliniczną, w której studenci odbywali praktyki. R. był członkiem wileńskiego Tow. Lekarskiego i Izby Lekarskiej Wileńsko-Nowogródzkiej od r. 1938. Wkrótce po oddaniu Wilna Litwie przez władze radzieckie, 20 XII 1939, R. wraz z wszystkimi innymi polskimi uczonymi został usunięty z pracy na uniwersytecie. W r. 1940 został R. wraz z żoną wysiedlony z Wilna do pobliskiej wsi Biała Waka, gdzie aż do śmierci zajmował się praktyką lekarską, często bezinteresownie, wśród ubogiej ludności. Pozostawione w rękopisie, przygotowane do druku prace R-a: podręcznik farmacji stosowanej wg własnych wykładów na Uniw. Wil. i 10-tomowa encyklopedia farmacji zaginęły w czasie drugiej wojny światowej. R. zmarł 27 X 1944 w Białej Wace i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był odznaczony m. in. Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości (1929) i Brązowym Medalem za długoletnią służbę (1938).
W małżeństwie (ślub 25 VI 1911) ze swoją kuzynką Stefanią z Ruebenbauerów (1885–1969), córką Fryderyka, R. dzieci nie miał; żona repatriowana w r. 1946 do Lubaczowa, pracowała w tamtejszej aptece jako dyplomowany pracownik aptekarski.
Portret fotograficzny R-a (w todze) w: Muz. Farmacji Akad. Med. w Kr.; – Chmielińska M., Polska bibliografia roślin przemysłowych 1588–1940, W. 1963; taż, Polska bibliografia zielarstwa, W. 1954; Roeske W., Bibliografia polskiej historiografii farmaceutycznej 1816–1971, W. 1973; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Rocznik Lekarski RP na r. 1936, W. 1936; XXI Spis Wykładów Uniw. Stefana Batorego w Wilnie w r. akad. 1938/9; Urzędowy spis lekarzy Min. Opieki Społecznej, W. 1939; – Dzieje nauk farmaceutycznych w Polsce 1918–1978, Pod red. Z. Jerzmanowskiej i B. Kuźnickiej, Wr. 1986 (błędy); Koskowski B., Propedeutyka farmaceutyczna, W. 1932 s. 63–4, 303–4; Księga pamiątkowa XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie, 18–22 lipca 1911, Kr. [b. r. w.] s. 367, 369; Księga pamiątkowa XII Zjazdu… w Warszawie w r. 1925, W. 1926; Proń S., Musaeum Poloniae Pharmaceuticum seu artis pharmaceuticae experimentalis spectrum, W. 1967 (fot.), (mylna informacja, że R. był dziekanem Wydz. Farmaceutycznego); Rembieliński R., Kuźnicka B., Historia farmacji, Wyd. 3, W. 1987; Uzdrowiska polskie, [W. 1937] s. 224–5; – Kron. Uniw. Lwow. za r. szk. 1924/5, s. 116; Rocznik Uniw. Stefana Batorego w Wil. 1937–1938, toż, 1938–9; W dziesiątą rocznicę przerwania normalnej pracy USB. Sprawozdania i dokumenty, Londyn 1949 s. 119; – „Czas. Aptekarskie” R. 1: 1921 z. 2 s. 19–20, R. 2: 1922 z. 6 s. 87, z. 8 s. 135; „Czas. Tow. Aptekarskiego we Lw.” R. 49: 1933 nr 1 s. 9, R. 50: 1934 nr 1 s. 3, 8 (fot.), R. 52: 1936 nr 2 s. 39, nr 5 s. 105, R. 53: 1937 nr 3 s. 33–6, nr 10 s. 194, nr 12 s. 211–12, 230, R. 54: 1938 nr 1/2 s. 1–4 (fot.), 11, 18–21 (fot.); „Farmac. Pol.” R. 2: 1946 nr 3/4 s. 64 (częściowa bibliogr.), R. 10: 1954 nr 12 s. 320–1 (częściowa bibliogr.); „Farmac. Współcz.” R. 4: 1935 nr 3 s. 148, R. 6: 1937 nr 3–4 s. 167, nr 5–6 s. 267; „Kalendarz Farmac.” za l. 1921–38, R. 1–18; „Kron. Farmac.” R. 29: 1930 nr 7 s. 76, nr 8 s. 85, R. 33: 1934 nr 21/2 s. 361 (fot.), R. 35: 1936 nr 8 s. 89, R. 36: 1937 nr 19 s. 240; „Nauka Pol.” T. 21: 1936 s. 241; „Nowe Czas. Aptekarskie” R. 1: 1919 z. 3 s. 47, z. 6 s. 86, z. 8 s. 105–10, z. 11 s. 164, 166, z. 12 s. 169–73; „Roczniki Farmac.” T. 4: 1926 z. 1 s. 46; „Wiad. Farmac.” R. 49: 1922 nr 15 s. 15, R. 59: 1932 nr 51–2 s. 658–63 (separatum, W. 1933), R. 64: 1937 nr 81 s. 400, nr 39 s. 516, R. 65: 1938 nr 1/2 s. 17, nr 21 s. 308; – Arch. UJ: sygn. WL II 540, WL II 546; Muz. Farmacji Akad. Med. w Kr.: Zbiory – teka dokumentów nr 51, mikroskop na statywie z drewna i in.; – Dokumenty w posiadaniu Marii Ruebenbauer-Gutowskiej z Lubaczowa i Tadeusza Ruebenbauera z Krakowa oraz ich informacje; – Informacje Arch. Uniw. w Wiedniu i Arch. Uniw. Technicznego w Wiedniu.
Andrzej Dzięczkowski