Stroband Henryk (Heinrich, Henrich) (III) (1599–1657), burmistrz i burgrabia toruński.
Ur. 30 XI, był synem Chrystiana i Barbary z Oderów, bratankiem Henryka (I) (zob.), stryjecznym bratem Henryka (II) (zob.).
Podawana niekiedy informacja o podjęciu przez S-a w r. 1612 nauki w toruńskim gimnazjum nie jest udokumentowana wpisem do metryki gimnazjalnej. W swoim dzienniku S. napisał, że przez pięć lat pobierał nauki w gimnazjum, zanim w r. 1620 został wysłany na studia, które finansował brat stryjeczny Henryk (II). S. studiował na uniwersytetach niemieckich: we Frankfurcie nad Odrą (immatrykulacja 25 VI t.r.) i Lipsku, gdzie przybył na początku października 1622. Naukę kontynuował w Niderlandach; w Lejdzie immatrykulował się 5 V 1624, a w październiku t.r. wyjechał do Franeker we Fryzji, gdzie studiował pół roku, by w maju 1625 wrócić do Lejdy, w której pozostał do sierpnia r.n. Po opuszczeniu Republiki Zjednoczonych Prowincji przebywał jeszcze ponad rok za granicą, m.in. w sierpniu 1627 przybył na kilka tygodni do Groningen. Dn. 27 X t.r. wrócił do Torunia. Prawdopodobnie wzorem swego brata stryjecznego Chrystiana, syna Henryka (I), sekretarza króla Zygmunta III Wazy, myślał S. o karierze na dworze królewskim lub na którymś z dworów magnackich, bowiem już 2 XI, wraz z wysłannikami Torunia na sejm, udał się do Warszawy. Początkowo obracał się w kręgu star. dorpackiego Ernesta Magnusa Denhoffa, który w lutym 1628 wziął go ze sobą na polsko-szwedzkie rokowania pokojowe do Prabut. Dn. 18 V t.r. wstąpił jednak S. na służbę u woj. bełskiego Rafała Leszczyńskiego. W styczniu i lutym 1630 jeździł w interesach Leszczyńskiego do Królewca, miał audiencję u elektora Jerzego Wilhelma. W drodze powrotnej z Królewca został napadnięty przez szwedzkich maruderów wojskowych, uratował go towarzysz podróży; szczęśliwe zakończenie tego zajścia czcił później każdego roku. Po uzyskaniu w maju 1630 zwolnienia ze służby u Leszczyńskiego wrócił do Torunia, a następnie przebywał w dobrach ziemskich swego kuzyna Hansa Strobanda oraz jeździł do Malborka i Gdańska, prawdopodobnie w sprawach rodzinnych i majątkowych.
Dn. 4 VIII 1631 objął S. stanowisko sekretarza miejskiego w Toruniu. Jako sekretarz powinien był uczestniczyć w odbywającym się w Warszawie 22 VI – 17 VII 1632 sejmie konwokacyjnym po śmierci Zygmunta III, na którym miasta pruskie zabiegały o zachowanie uprzywilejowanego udziału w akcie elekcji; jednak dziennik S-a o jego uczestnictwie nie informuje. Dn. 20 IV 1639 został S. wybrany do rady miasta; t.r. jako wójt przewodniczył ławie przedmiejskiej, a 10 IV 1641 został burmistrzem. W l. 1641, 1646, 1651 i 1655 pełnił funkcję burmistrza prezydenta, a w l. 1644 i 1650 – burgrabiego. Działalność S-a w radzie przypadła na okres starań o utrzymanie dotychczasowej roli i pozycji miasta na forum sejmiku generalnego Prus Królewskich. W l. 1639–52 jako reprezentant Torunia uczestniczył S. osiemnaście razy w sejmikach pruskich (1639, 1640 – trzy razy, 1641, 1643, 1644, 1647 – cztery razy, 1648, 1649, 1650, 1651 – trzy razy, 1652) oraz pięciokrotnie w sejmach w Warszawie (1639, 1640, 1641, 1648 – elekcyjny, 1652 – styczniowy). W czerwcu 1642 prowadził na czele delegacji miejskiej rokowania w Chełmży z bp. chełmińskim Kasprem Działyńskim w spornej sprawie przeprowadzania procesji katolickich w Toruniu. Wraz z innymi burmistrzami toruńskimi uczestniczył w r. 1645 w obradach Colloquium Charitativum. Dn. 10 X 1647 powitał w Toruniu króla Władysława IV, który przybył na obrady sejmiku pruskiego; w wyniku mediacji władcy, sejmik zakończył w Prusach Królewskich spory między szlachtą i mieszczaństwem, a przyjęta wówczas ordynacja regulowała udział miast w obradach sejmików generalnych. W październiku 1648 wraz z rajcą Fryderykiem Gernetem reprezentował S. Toruń na sejmie elekcyjnym w Warszawie; na tajnej audiencji, której nowy król Jan Kazimierz udzielił miastom pruskim, złożył mu po włosku gratulacje. Dn. 13 VIII 1649 wyruszył z liczną delegacją Torunia do króla, prowadzącego kampanię na Ukrainie; chodziło o rozstrzygnięcie sporów rady z piwowarami, zapewne o podatki nakładane przez radę na ten cech. Kiedy w listopadzie 1655 Szwedzi stanęli pod murami Torunia, S. jako burmistrz prezydent przewodniczył delegacji miejskiej na rokowania. Toruń skapitulował 4 XII t.r. bez walki, w zamian za obietnicę zachowania przywilejów; 5 XII witał S. przy Bramie Chełmińskiej wkraczającego do miasta króla Szwecji Karola X Gustawa. Gdy w czerwcu 1656 Karol Gustaw ponownie przybył do Torunia, a następnie udał się do Malborka, S. dla dopilnowania interesów miejskich pojechał za nim wraz z ówczesnym burmistrzem Gernetem oraz rajcą Antonem Donepe.
S. był właścicielem kamienicy przy Rynku Staromiejskim nr 291a (obecnie na tym miejscu znajduje się budynek poczty), w której mieszkał. Zmarł 30 XII 1657 podczas panującej w Toruniu zarazy.
W zawartym w r. 1633 małżeństwie z Elżbietą Amende miał S. czworo dzieci: Elżbietę (ur. 1634), Dorotę (ur. 1636), Jana (1638–1650) i Henryka (1643–1704). Henryk ufundował obraz epitafijny z portretem ojca w kościele p. wezw. NMP (obecnie w Muz. Okręgowym w Toruniu).
Toruński słownik biograficzny, Tor. 2002 III 218–20; – Dygdała J., Urzędnicy miejscy Torunia 1651–1793, Tor. 2002; Historia Torunia, Tor. 1994 II cz. 2; Kestner E., Beiträge zur Geschichte der Stadt Thorn, Thorn 1882 s. 199; Kruszelnicka J., Portret na Ziemi Chełmińskiej, Tor. 1983 II 50–2; Malinowska M., Mieszczanie toruńscy – Strobandowie w XV–XVIII wieku, s. 58–9 (mszp. z r. 1996 w Arch. Uniw. Mikołaja Kopernika w Tor.); Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Tor. 1999 s. 83; tenże, Urzędnicy miejscy Torunia 1454–1650, Tor. 2001; Nachricht von Henrico Strobando I, II und III, „Das Gelahrte Preussen”, T. 2: 1723 s. 135–66; Nowak T., Oblężenie Torunia w roku 1658, Tor. 1936; Praetorius K. G., Thorner Ehrentempel..., Berlin 1832 s. 48–9; Rietz H., Burmistrz Henryk Stroband (1548–1609) twórca Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, w: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, Tor. 1972 I 13–39; Wernicke J. E., Geschichte Thorns aus Urkunden, Dokumenten und Handschriften, Thorn 1842 II 197–8, 201–3, 209, 211; – AP w Tor.: kat. II, XII, 3 (Gedenkbuch des Bürgemeisters Heinrich Stroband III <1600–1657>), kat. II, XII–6; – Kartoteka Krzysztofa Mikulskiego z Tor.
Bogusław Dybaś