Marconi Henryk (1842–1920), przemysłowiec, działacz gospodarczy i społeczny. Ur. 27 VI w Warszawie, był synem Henryka (zob.) i Małgorzaty z domu Heiton (Highton), bratem Karola (zob.), Leandra (zob.) i Władysława (zob.). Gimnazjum realne w Warszawie M. ukończył w r. 1858. Następnie przez 4 lata praktykował w jednym z największych na kontynencie zakładów metalurgicznych i budowy maszyn «J. Cockerill» w Seraing w Belgii. W r. 1862 uzyskał tytuł inżyniera-technologa i w t. r. wysłany został do Petersburga jako stały przedstawiciel firmy «J. Cockerill», będącej podówczas największym eksporterem do Rosji sprzętu kolejowego oraz maszyn i urządzeń przemysłowych. Po zmianie rosyjskiej polityki gospodarczej w kierunku popierania krajowego przemysłu maszynowego M. objął w r. 1870 w Petersburgu przedstawicielstwo wielkiej firmy warszawskiej «Lilpop, Rau i S-ka» (później «Lilpop, Rau i Loewenstein»). Na stanowisku tym przyczynił się wydatnie do uzyskania wielomilionowych zamówień rządowych dla firmy. Niezwykle intratne warunki realizacji tych dostaw umożliwiły znaczną rozbudowę zakładów. W r. 1878 M. powrócił do Warszawy i w uznaniu zasług mianowany został naczelnym dyrektorem zakładów. Ożeniwszy się w r. 1880 z córką Stanisława Lilpopa, założyciela firmy, stał się także jednym z czołowych akcjonariuszy, a od r. 1882 również członkiem rady nadzorczej Towarzystwa.
Działając w tym charakterze przez blisko 35 lat, M. położył duże zasługi dla rozwoju zakładów, wykazując nieprzeciętne zdolności organizacyjne i handlowo-finansowe. W najtrudniejszym dla Towarzystwa okresie kryzysu i depresji lat osiemdziesiątych przeprowadził bez strat jego sanację, w r. 1891 pozyskał trwałą współpracę największego w Warszawie domu bankowego «H. Wawelberg» co umożliwiło skredytowanie zasadniczej modernizacji zakładów na Solcu. W r. 1904 nabył korzystnie dla Towarzystwa od upadłej spółki akcyjnej «A. Repphan» wielkie zakłady budowy maszyn na Woli, które po rozbudowie w l. 1908–12 stały się największym obiektem przemysłowym Warszawy. Dzięki stosunkom z centralną administracją carską oraz aktywnemu uczestnictwu w kartelach i syndykatach ogólnopaństwowych, zbyt produkcji zakładów oparł przede wszystkim o rynek rosyjski, głównie rządowy. W tym celu obok dotychczasowej specjalizacji w zakresie taboru, mostów i sprzętu kolejowego rozwinął od r. 1892 na wielką skalę dział produkcji wojennej, a na miejsce zlikwidowanego w r. 1894 działu maszyn i narzędzi rolniczych rozszerzył produkcję maszyn i kompletnych urządzeń wytwórczych dla wielkiego przemysłu. Zabezpieczyło to zakładom, mimo zmiennych koniunktur, wiodącą pozycję i najwyższą stopę zysku w całym przemyśle maszynowym Król. Pol.
M. był jednym z czołowych przedstawicieli tendencji monopolistycznych, jakie w tej epoce kształtowały się w gospodarce Król. Pol. Związany z potężną grupą finansową J. Blocha i W. Raua, a później H. Wawelberga i S. Rotwanda, inspirował różnego typu związki branżowe producentów, także w skali ogólnopaństwowej. Swe olbrzymie kapitały lokował też w inne wielkie przedsiębiorstwa zainteresowane głównie rynkami wschodnimi. W l. 1879–80 współdziałał przy założeniu Tow. Warszawskiej Fabryki Stali, a w l. 1882–90 był dyrektorem Tow. Walcowni Żelaza «Koszyki». Poza tym był członkiem zarządu: Tow. Przemysłowo-Leśnego (1896–1903), Tow. Huty Żelaznej «Puszkin» w Sosnowcu (1897–1914) i Tow. Starachowickich Zakładów Górniczych (1897–1919). Jako prezes i administrator tego Towarzystwa w l. 1902–13, spowodował zamknięcie huty w l. 1903–13, w zamian za wysokie odszkodowanie dla akcjonariuszy uzyskane od ogólnorosyjskiego syndykatu «Prodamet». Od r. 1903 zasiadał także w radzie nadzorczej Banku Dyskontowego Warszawskiego.
M. angażował się również aktywnie w działalność społeczną związaną przede wszystkim z obroną interesów wielkiej burżuazji. W r. 1884 należał do założycieli Oddziału Warszawskiego Tow. Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. W l. 1903–12 był członkiem Komitetu Giełdowego Giełdy Warszawskiej. Od r. 1904 wchodził do zarządu nowo utworzonego Koła Przemysłowców, a od r. 1906 pracował w jego komisji szkolnej. Po reorganizacji Koła w Tow. Przemysłowców Guberni Król. Pol. objął w październiku 1910 prezesurę jego Rady. Na stanowisku tym zabiegał o ograniczenie ustawodawstwa pracy oraz o wprowadzenie dla przemysłu polskiego ulg taryfowych i celnych. Równolegle M. udzielał się w środowisku techników. W r. 1898 był współorganizatorem Stowarzyszenia Techników Polskich i członkiem założycielem Filharmonii Warszawskiej, a od r. 1906 należał do grona nakładców pisma „Przegląd Techniczny”. Od r. 1898 aż do śmierci był także członkiem Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, w którym wspomagał finansowo badania w zakresie mechaniki stosowanej. Ponadto w l. 1899–1914 przewodniczył zarządowi Warszawskiego Domu Sierot po Robotnikach utrzymywanego głównie dotacjami Tow. «Lilpop, Rau i Loewenstein».
W r. 1911 (w czerwcu) M. z powodu podeszłego wieku ustąpił ze stanowiska dyrektora naczelnego Tow. «Lilpop, Rau i Loewenstein». Wkrótce wycofał się z czynnej działalności także w pozostałych przedsiębiorstwach. W przededniu pierwszej wojny światowej wyjechał za granicę i zamieszkał w Szwajcarii. M. zmarł 22 XI 1920 w Plein Palais pod Genewą. Pochowany został na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie. Z małżeństwa z Heleną Stanisławą Aliną Lilpop, córką Stanisława (zob.), miał 3 córki: Anielę, żonę Jerzego Ostrowskiego, ziemianina, Helenę, zamężną Męcińską, i Henriettę, żonę Jerzego Komorowskiego, dyrektora naczelnego zakładów Tow. «LiIpop, Rau i Loewenstein» w okresie międzywojennym.
Enc. Org., (1898–1904); W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Łoza S., Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego…, W. 1932 I 95, 96; – Ihnatowicz I., Burżuazja warszawska, W. 1972 s. 114, 117–19; Jankowski W., XXV-lecie Polskiego Związku Przemysłowców Metalowych, W. 1931 s. 32, 33; Kempner S. A., Dzieje gospodarcze Polski porozbiorowej, W. 1920 I 123–6, 306, 320; Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu (1870–1900), W. 1905 s. 62, 295, 296; Łoza S., Henryk Marconi i jego rodzina, W. 1954 s. 10, 11, 56; Pietrzak Pawłowska I., Królestwo Polskie w początkach imperializmu 1900–1905, W. 1955 s. 111, 132, 133, 136, 195, 217; Pięćdziesięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie 1875–1925, W. 1926; Przyrembel Z., Stowarzyszenie Techników Polskich w Warszawie 1898–1938, W. 1938 s. 21; Pustuła Z., Początki kapitału monopolistycznego w przemyśle hutniczo-metalowym Królestwa Polskiego (1882–1900), W. 1968; tenże, Udział Towarzystwa „Lilpop, Rau i Loewenstein” w realizacji dostaw dla armii carskiej (1900–1910), „Roczn. Warsz.” (W.) 1961 t. 2 s. 144, 147, 150–2, 154, 157, 158, 163; Stulecie giełdy warszawskiej (1817–1917), W. 1917 s. 187; – Dziubek B., Zaczynałem u Lilpopa, W. 1969 s. 67–76, 79, 80, 88, 89, 91, 93, 101, 118; Ignotus, Finansjera warszawska 1870–1925. Z osobistych wspomnień, W. 1926 s. 75; Rocznik Towarzystwa Przemysłowców Guberni Królestwa Polskiego, za l. 1900–12; Sprawozdania Banku Dyskontowego Warszawskiego za l. 1902–19; Sprawozdania i bilanse Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych za l. 1899–1920; Sprawozdania Towarzystwa Huty Żelaznej „Puszkin” za l. 1897–1914; Sprawozdania zarządu i bilanse Akcyjnego Towarzystwa Przemysłowego Zakładów Mechanicznych i Górniczych „Lilpop, Rau i Loewenstein” za l. 1879, 1882, 1887, 1897–1918; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty (1877–1920), W. 1957 s. 193, 244; – „Kur. Warsz.” 1920 nr 327 s. 7, nr 329 s. 10; „Przegl. Techn.” 1904 nr 47 s. 640, nr 48 s. 659; – Arch. Państw. w W.: Akta Hipoteczne Warszawskie nry posesji 1600 lit. S, 1766, 1823–25; Centr. Gosud. Ist. Arch. v Leningrade: f. 219 op. 10 d. 19739 k. 47, op. 15 d. 23199 k. 6–9, f. 1334 op. 1 d. 33 k. 20–2.
Zbigniew Pustuła