INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Henryk Natanson     

Henryk Natanson  

 
 
1820-12-20 - 1895-12-27
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Natanson Henryk (1820–1895), księgarz, wydawca, bankier, przemysłowiec, działacz społeczny. Ur. 20 XII w Warszawie, był najstarszym z siedmiu synów Seeliga, (zob.) i Leokadii z domu Weinreb, bratem Ludwika (zob.) i Jakuba (zob.). W l. 1830–4 uczył się w warszawskiej szkole rabinów, a następnie w gimnazjum w Warszawie. Prawdopodobnie ukończył też studia wyższe na jednym z uniwersytetów niemieckich. Praktykę księgarską odbywał w firmie F. A. Brockhausa w Lipsku i Józefa Zawadzkiego w Wilnie. Dn. 1 VII 1846 otworzył w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu księgarnię. Zajmował się głównie sprzedażą książek naukowych z różnych dziedzin wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem dzieł przyrodniczych, medycznych i teologicznych, a także atlasów, map i globusów. Współpracował z licznymi księgarzami w kraju i za granicą. Można było u niego nabyć zabronione polskie wydawnictwa emigracyjne, a także publikacje judaistyczne w różnych językach. Obok sprzedaży prowadził N. własną akcję wydawniczą. Jej dorobek stanowiło ok. 170 tomów. Składały się nań dzieła naukowe zarówno polskie, jak tłumaczone z języków obcych, jak np. prace A. Humboldta i J. Weisbacha, a także utwory literackie, jak np. „Maria” Antoniego Malczewskiego. Jako pierwszy z wydawców polskich wydrukował trzytomowy wybór powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego (1857–9) z ilustracjami Henryka Pillatiego. Od r. 1850 wydawał katalogi swego wydawnictwa. W l. 1847–67 wydawał „Tygodnik Lekarski”, od r. 1861 „Przyjaciela Dzieci”, a w l. 1861–3 prowadził ekspedycję polsko-żydowskiego czasopisma „Jutrzenka”, redagowanego przez Daniela Neufelda. Zaprzestał działalności wydawniczej i zamknął księgarnię 1 VII 1868.

Od r. 1866 N. kierował wraz z bratem Jakubem założonym przez ojca domem bankierskim «S. Natanson i Synowie». Działając w powiązaniu z Leopoldem Kronenbergiem, należał do inicjatorów licznych instytucji i towarzystw finansowo-przemysłowych i był czynny w ich władzach. W l. 1868–74 wchodził do Komisji Rewizyjnej Tow. Drogi Żelaznej Warszawsko-Terespolskiej. W l. 1868–70, 1875–81 i 1883–7 sprawował z wyboru urząd radcy handlowego przy Banku Polskim. W r. 1870 był współzałożycielem i następnie członkiem zarządu, a w l. 1878–94 wiceprezesem Banku Handlowego oraz pierwszym przewodniczącym Kasy Przezorności i Pomocy Osób Pracujących w Banku Handlowym, utworzonej w r. 1877. W r. 1870 uczestniczył w założeniu Warszawskiego Tow. Ubezpieczeń od Ognia, a w l. 1885–94 pełnił funkcję jednego z dyrektorów tego Towarzystwa. Od r. 1873 do śmierci należał do Warszawskiego Komitetu Giełdowego. W l. 1874–84 był członkiem zarządu Warszawskiego Tow. Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych, a następnie od r. 1884 do śmierci wiceprezesem. Wspólnie z bratem Jakubem zarządzał od r. 1874 Tow. Akcyjnym Mirkowskiej Fabryki Papieru, z jego inicjatywy zakupiono w r. 1887 papiernię w Jeziornie i połączono te dwa przedsiębiorstwa. N. był współinicjatorem odkupienia cukrowni i założenia w r. 1882 Akcyjnego Tow. Fabryki Cukru «Sanniki». Przyczynił się do założenia Tow. Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej, Tow. Kredytowego Miejskiego oraz Tow. Ubezpieczeniowego «Przezorność». Równolegle z działalnością na polu gospodarczym N. uczestniczył w wielu akcjach społecznych. W r. 1861 z ramienia zarządu Warszawskiej Gminy Żydowskiej opiekował się żydowskimi szkółkami religijnymi. W r. 1864 na polecenie Zgromadzenia Kupców opracował wraz z Edwardem Heringiem i Franciszkiem Rutowskim projekt szkoły handlowej, a po jej uruchomieniu w r. n. wszedł w skład komitetu ustalającego program nauk handlowych tej szkoły. W r. 1866 w związku z przyznaniem „Gazecie Handlowej” subwencji Zgromadzenia Kupców N. został wyznaczony do nadzoru nad kierunkiem i redakcją tego pisma. Od r. 1862 aż do śmierci był opiekunem XIV Ochrony Warszawskiego Tow. Dobroczynności, a także członkiem honorowym Sekcji Czytelni Bezpłatnych. W latach siedemdziesiątych przez pewien czas prezydował w zarządzie Warszawskiej Gminy Żydowskiej. Był jednym z inicjatorów, fundatorów i członków komitetu budowy synagogi na Tłumackiem w Warszawie, a od momentu jej otwarcia w r. 1876 przewodniczył zarządowi synagogalnemu. Dzięki N-owi zarząd spłacił prawie cały dług, zaciągnięty na budowę synagogi.

N. był przez większą część życia gorącym rzecznikiem asymilacji Żydów; potępiał jednak tych Żydów, którzy zmieniali religię. Pod koniec życia zatracił swe asymilacyjne przekonania, czemu dał wyraz w memoriale opracowanym wraz z Janem Gotlibem Blochem w r. 1886 w kwestii żydowskiej. Memoriał ten spotkał się z nieprzychylną oceną ze strony zwolenników asymilacji, a równocześnie z ostrym atakiem prasy warszawskiej, a zwłaszcza „Niwy”, kierowanej przez Mścisława Godlewskiego. N. zmarł w Warszawie 27 XII 1895 i pochowany został na cmentarzu Żydowskim w Warszawie. Dla uczczenia pamięci N-a rodzina przeznaczyła 15 000 rubli na rzecz warszawskich towarzystw dobroczynnych oraz instytucji społecznych, naukowych i oświatowych. Największe legaty otrzymała Kasa im. Mianowskiego, zarząd Warszawskiej Gminy Starozakonnych oraz Warszawskie Tow. Dobroczynności.

N. był dwukrotnie żonaty: w r. 1852 z Józefą z Mayów, z którą miał dwóch synów: Kazimierza (zob.) i Józefa (zob.), a w r. 1856 z siostrą swej pierwszej żony Amelią z Mayów, z którą miał dwie córki: Marię, żonę Jakuba Natansona (zob.), i Leokadię, oraz czterech synów: Bronisława (zob.), Antoniego (zob.), Michała i Stefana (zob.).

 

Fot. w Materiałach Red. PSB; Portret pędzla L. Horowitza w posiadaniu wnuczki Heleny Natanson-Naglowej w Warszawie (fot. portretu w Materiałach Red. PSB); – W. Enc. Ilustr.; Słown. Pracowników Książki Pol., (bibliogr.); – Bartoszewicz K., Wojna żydowska w r. 1859, W. 1913 s. 40, 57–9; Ignotus, Finansjera warszawska (1870–1925), W. 1926 s. 34–5, 44–5, 79; Ihnatowicz I., Obyczaj wielkiej burżuazji warszawskiej w XIX w., W. 1971; Kraushar A., Kupiectwo warszawskie, W. 1929 s. 121, 130, 133, 138, 149, 154–5, 165, 178; Landau Z., Tomaszewski J., Bank Handlowy w Warszawie S. A., W. 1970 s. 17–19, 27, 29, 53, 228; Longinus, Natansonowie, „Kraj” 1896 nr 25 Dział liter.-artyst. s. 3–7; Łastik S., Z dziejów oświecenia żydowskiego, W. 1961; Reychman K., Szkice genealogiczne, W. 1936 I; Schipper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, W. 1937; Stulecie Giełdy Warszawskiej, W. 1917 s. 119, 187; Warszawskie Tow. Ubezpieczeń. Książka pamiątkowa wydana z powodu 50-letniego istnienia instytucji 1870–1920, W. 1921 s. 100 (fot. na s. 30); Z dziejów gminy starozakonnych w Warszawie w XIX stuleciu, W. 1907; Żydzi w Polsce Odrodzonej, W. 1932 I 473–4; – Bank Handlowy… Sprawozdanie od dn. 15 VII 1870 do 31 XII 1871; toż za l. 1872–1894; Sprawozdanie dyrekcji Warszawskiego Tow. Ubezpieczeń od Ognia za r. 1885; toż za l. 1886–1894; Sprawozdanie Warszawskiego Tow. Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych za czas od założenia do 31 XII 1875; toż za l. 1876–1894; Sprawozdanie z działalności Mirkowskiej Fabryki Papieru za r. 1874/5; toż za l. 1875/6–1883/4; Zdanie sprawy z działań i obrotu funduszów Warszawskiego Tow. Dobroczynności za r. 1862; toż za l. 1863–1893; Zgromadzenie ogólne zwyczajne akcjonariuszów Drogi Żelaznej Warszawsko-Terespolskiej odbyte… 1868 r.; toż za l. 1869–1874; – „Biesiada Liter.” 1896 nr 2 s. 27; „Bluszcz” 1896 nr 4 s. 32; „Gaz. Świąteczna” 1896 nr 783 s. 3; „Izraelita” 1896 nr 1 s. 4; Kalendarz J. Jaworskiego, 1865 s. 43, 1869 s. 6; Kalendarz J. Ungra 1847 s. 32; „Kraj” 1895 nr 51 s. 28–9; „Kur. Warsz.” 1846 nr 186 s. 890, 1854 nr 104 s. 552, 1868 nr 146 s. 3, 1887 nr 204 s. 3, 1895 nr 356 s. 3, 6, nr 359 s. 3; „Niwa” 1896 nr 1 s. 6; „Tyg. Illustr.” 1896 nr 1 s. 8 (fot.); – Arch. Państw. w W.: Akta notariatu warszawskiego – kancelaria H. Jasińskiego vol. 12 akt 1560, kancelaria Masłowskiego vol. 196 akt 3138, kancelaria M. Zielińskiego vol. 27 akt 1312; B. Jag.: rkp. 6471; B. Narod.: rkp. IV 8352; B. Ossol.: rkp. 12737/III/1; B. PAN w Kr.: rkp. 2159 t. 13; – Materiały w posiadaniu Ludwika Natansona z Warszawy oraz jego informacje, a także Heleny Natanson-Naglowej z Warszawy.

Stanisław Konarski

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Antoni Natanson

1862-10-12 - 1933-12-09 lekarz
 

Seelig (Zeelig) Natanson

1795 - 1879-07-14 kupiec
 

Ludwik Natanson

1822-03-04 - 1896-06-06 lekarz
 

Jakub Natanson

1832-08-20 - 1884-09-14 chemik
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Karol Irzykowski

1873-01-27 - 1944-11-02
krytyk literacki
 

Walery Rzewuski

1837-06-14 - 1888-11-18
fotograf
 

Bronisław Piotr Piłsudski

1866-11-02 - 1918-05-17
etnograf
 

Adolf Ludwik Szyszko-Bohusz

1883-09-01 - 1948-10-01
architekt
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Apolinary Garlicki

1872-02-23 - 1940
socjolog
 

Antoni Styła

1863-01-16 - 1933-07-26
działacz ruchu ludowego
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.