Pachulski Henryk (1859–1921), pianista, kompozytor, pedagog. Ur. 4 X w Łazach koło Siedlec, był synem Alberta i Emilii z Kryńskich. Uczył się w warszawskim Instytucie Muzycznym gry na fortepianie u Rudolfa Strobla, harmonii i kontrapunktu u Stanisława Moniuszki, a następnie u Władysława Żeleńskiego. Jako jeden z najlepszych ukończył Instytut w r. 1876. Do r. 1880 mieszkał w Warszawie, koncertując najczęściej w Warszawskim Tow. Muzycznym (WTM) i na prowincji. Kilkakrotnie występował wraz z niemieckim skrzypkiem Gustawem Friemem w Warszawie, Wilnie, Pskowie i innych miastach. Oczarowany w r. 1879 grą M. Rubinsteina wyjechał w styczniu 1880 do Moskwy i rozpoczął u niego studia w Konserwatorium Moskiewskim. W rok później, po śmierci swego nauczyciela, przerwał naukę i wyjechał za granicę, m. in. do Wiednia, Monachium i Paryża, w charakterze nauczyciela muzyki, pianisty i sekretarza rodziny N. von Meck. Po powrocie kontynuował w l. 1882–5 naukę w Konserwatorium Moskiewskim w klasie fortepianu P. Pabsta i kontrapunktu A. Areńskiego, uzyskując dyplom «artysty wyzwolonego». Po krótkim tournée koncertowym w Warszawie i innych miastach wrócił do Moskwy, aby objąć w r. 1886, uzyskaną dzięki protekcji P. Czajkowskiego, klasę fortepianu (kurs wyższy) po S. I. Taniejewie w Konserwatorium Moskiewskim, którą prowadził do śmierci. Sporadycznie występował jako pianista w Moskwie w r. 1897, 12 XII 1898 (koncert kompozytorski), w r. 1909, w r. 1910, w Petersburgu w r. 1899 (koncert kompozytorski), w Warszawie w r. 1885 w Resursie Obywatelskiej, w r. 1898 prowadził w Dolinie Szwajcarskiej wykonanie swej Suity na orkiestrę, koncertował na fortepianie w WTM. P-ego pianistę ceniono za biegłość techniczną, ganiono za niezbyt ciekawe interpretacje. Uznanie zyskał przede wszystkim jako pedagog.
Twórczość kompozytorska P-ego obejmuje głównie drobne utwory fortepianowe (ok. 100), nieliczne kameralne i wokalne oraz kilka utworów orkiestrowych (większość wydano w Moskwie). W ocenie współczesnych nie wyróżniał się oryginalnością, hołdował wzorom R. Schumanna i P. Czajkowskiego, sam przyznawał się do wpływów S. Taniejewa. Przejściową popularnością cieszyła się jego Suita op. 13 na orkiestrę (wykonana w r. 1898 w Moskwie pod dyrekcją R. Bulleriana, w r. 1899 pod dyrekcją W. Safonowa, kilkakrotnie w Warszawie w r. 1898 w Dolinie Szwajcarskiej pod dyrekcją autora, Zygmunta Noskowskiego i H. Windersteina), Marsz uroczysty op. 15 na orkiestrę, napisany dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza (wykonany w Warszawie w r. 1900 pod dyrekcją Emila Młynarskiego) oraz transkrypcje fortepianowe utworów P. Czajkowskiego, W. Żeleńskiego, A. Areńskiego i S. Moniuszki, odznaczające się dobrą znajomością faktury fortepianowej. P. był autorem haseł polskich w „Biografii kompozitorov” A. Illińskiego (Moskva 1904). Zmarł w grudniu 1921 w Moskwie. Stosunki rodzinne nie są znane.
Mała encyklopedia muzyki, W. 1968; Reiss J. W., Mała encyklopedia muzyki, W. 1960 (bibliogr.); Grove’s Dictionary, VI; Riemann H., Musik-Lexikon, Berlin 1929; Iliński A., Biografii kompozitorov, Moskva 1904 s. 870, 875 (portret); Słown,. Muzyków Pol., II; – Szkice o kulturze muzycznej XIX w., (Pod red. Z. Chechlińskiej), W. 1971 I 123; Z dziejów polskiej kultury muzycznej, Kr. 1966 II 542; – „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1885 nr 114 s. 469, 1897 nr 15 s. 177, 297, 1897 nr 750 s. 74, nr 785 s. 497, nr 791 s. 579, 581 (portret), nr 796 s. 639, 1899 nr 800 s. 45; „Kur. Teatr.” 1901 nr 42 s. 686–7; „Młoda Muzyka” 1909 nr 8 s. 12, nr 21 s. 6; „Przegl. Muzycz.” 1910 nr 7 s. 12, 1912 nr 12 s. 16, nr 13 s. 11–12, nr 21 s. 9–10; „Świat” 1912 nr 25 (fot.).
Beniamin Vogel