Rutkowski Henryk (1903–1925), działacz komunistyczny. Ur. 7 I w Warszawie (wg niektórych źródeł w Petrykozach w pow. grójeckim), był synem Tomasza i Wiktorii.
R. ukończył 4 klasy gimnazjum, z zawodu był tokarzem. Służył jako ochotnik w WP, w r. 1919 w 21. p. Armii Wschodniej, otrzymał odznakę «Orlęta» za obronę Lwowa i Krzyż Walecznych. Po demobilizacji wrócił do Warszawy. Od r. 1921 działał w Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK) w Polsce, był członkiem Komitetu ZMK dzielnicy Wola. Dn. 11 III 1923 został wraz z Władysławem Kniewskim i Włodzimierzem Aleksandrowem-Zawadzkim aresztowany za kolportaż odezwy ZMK „Do walki z militaryzmem”. Sąd Okręgowy w Warszawie skazał go 10 VII 1923 na 2 lata «domu poprawy», wyrok odsiadywał w więzieniu w Łomży. Po zwolnieniu (12 III 1925) i powrocie do stolicy podczas okręgowej konferencji ZMK wyraził wraz z Kniewskim przedstawicielowi Komunistycznej Partii Polski (KPP) gotowość wykonania wyroku partyjnego na Józefie Cechnowskim, konfidencie policyjnym, który przyczynił się do aresztowania wielu komunistów. Dn. 17 VII 1925 o godzinie 11 wraz z Władysławem Hibnerem, członkiem Komitetu Warszawskiego KPP i Kniewskim oczekiwał (bezskutecznie) na Cechnowskiego obok domu przy ul. Zgody 1. Zwrócili oni na siebie uwagę policjantów, którzy przypadkiem wtedy właśnie prowadzili obławę uliczną (nie wymierzoną przeciw komunistom), zatrzymali całą trójkę w bramie wspomnianego domu. W trakcie legitymowania Hibner zaczął strzelać. Zamachowcy usiłowali zbiec, wywiązał się pościg uliczny, podczas którego uciekający, ostrzeliwując się gęsto, zabili policjanta i przypadkowego przechodnia oraz zranili 8 dalszych osób (policjantów i przechodniów). Ciężko ranny Hibner i lekko ranny R. klucząc przedarli się aż do Al. Jerozolimskich, gdzie schronili się do składu węgla przy skrzyżowaniu z ul. Żelazną. Tu ich ujęto, zatrzymano również rannego Kniewskiego. Osadzono ich w Arsenale, więzieniu karnym przy ul. Długiej. Rozprawa odbyła się przed sądem doraźnym w Warszawie 19–20 VIII (przewodniczył sędzia J. Gumiński, oskarżał prokurator Skoczyński, R-ego bronił Teodor Duracz). Wszystkich trzech skazano na karę śmierci. Prezydent RP, Stanisław Wojciechowski nie skorzystał z prawa łaski. Dn. 21 VIII 1925 o świcie zostali rozstrzelani na stokach Cytadeli Warszawskiej i tam pochowani.
Czyn i śmierć Hibnera, Kniewskiego i R-ego odbił się głośnym echem w kraju i za granicą, zwłaszcza w ZSRR i Francji. Polski i międzynarodowy ruch komunistyczny od chwili aresztowania rozwijał akcję propagandową w ich obronie (pierwsza odezwa w Warszawie z 18 VII 1925), a później protestował przeciw ich straceniu. Z protestem wystąpił też Kongres Wolnej Myśli w Paryżu, Międzynarodowy Kongres Socjalistyczny w Marsylii, pisarze francuscy Romain Rolland i Georges Duhamel. IV Konferencja KPP (24 XI – 23 XII 1925) oddała w specjalnej uchwale hołd straconej trójce komunistów. Niektórzy mówcy próbowali usprawiedliwić ich działanie (przywódca ZMK Ignacy Tom), inni wszakże (Tadeusz Żarski, Maria Kamińska, Adam Landy) ocenili je bardzo krytycznie jako przejaw występujących wówczas w polskim ruchu komunistycznym tendencji ultralewicowych i terrorystycznych. Od r. 1946 Polska Partia Robotnicza, a przede wszystkim później Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, otoczyły kultem trzech straconych komunistów, zwłaszcza przed r. 1956, gdy w nawiązaniach do tradycji KPP trzeba było wymieniać konkretne nazwiska działaczy, a o wybitnych jej przywódcach-ofiarach procesów moskiewskich nie wolno było wspominać. Gloryfikacja zamachowców osiągnęła swe apogenum w r. 1950. Dn. 22 VIII 1950 w miejscu ich stracenia odsłonięto okazały pomnik. Wówczas też zmieniono nazwy ulic warszawskich: Złotą – na Kniewskiego, Zgody – na Hibnera, część Chmielnej – na Rutkowskiego (dawne nazwy zostały przywrócone w r. 1990). Postaciom tym poświęciła Wanda Wasilewska powieść – reportaż historyczny „…że padliście w boju” (W. 1958, tytuł wersji rosyjskiej „V bor’be rokovoj”, 1958).
Enc. Warszawy (fot.); W. Enc. Powsz. (PWN) (fot.); PSB, IX (W. Hibner) XIII (W. Kniewski); Słown. działaczy pol. ruchu robotn. II (W. Hibner); – Juryś R., Kulisy wielkiej prowokacji, W. 1960 s. 142–59; tenże, Pamięci bohaterów – Władysława Hibnera, Henryka Rutkowskiego, Władysława Kniewskiego, Naftalego Botwina, W. 1950; – IV Konferencja KPP (24 XI – 23 XII 1925). Protokoły obrad i uchwały, W. 1972 I–II; – AAN: VI Oddział (Arch. Lewicy Pol.), teczka osobowa 2260 (tu m. in. zbiór relacji prasowych z l. 1925 i 1946–50), sygn. 105/267 (materiały z procesu w r. 1923), sygn. 105/597 (z procesu w r. 1925).
Aleksander Kochański