Han (Hahn, Haan) Herman (1574–ok. 1628), malarz gdański. Ur. w Nysie na Śląsku, syn Hermana, miejscowego malarza (metryka chrztu z 20 VII 1574 ustala pisownię nazwiska). Początkową naukę malarstwa pobierał H. prawdopodobnie w warsztacie u ojca, również Hermana, który wykonywał malowidła dekoracyjne w ratuszu w Brzegu (1572 i 1582) oraz pracował dla kościołów w Nysie i Brzegu. Następnie H. udał się prawdopodobnie za granicę. Po powrocie z wędrówki artystycznej ok. r. 1597 osiedlił się w Gdańsku, gdzie rychło zdobył powodzenie. W r. 1612 wraz z innymi wybitnymi malarzami Gdańska podpisał petycję o założenie cechu malarskiego. Obywatelstwo gdańskie, którego nigdy się nie zrzekł, występując zawsze, nawet po opuszczeniu Gdańska, jako «civis gedanensis», otrzymał w r. 1614 (28 VI). H. posiadał dość znaczny majątek, a w r. 1622 nabył od konwentu oliwskiego posiadłość ziemską w Strzyży Górnej koło Wrzeszcza. W r. n. opuścił Gdańsk i osiadł na stałe w Chojnicach. Jego pracownia pozostała jednak w Gdańsku.

H. pracował głównie dla pomorskich kościołów katolickich, a w szczególności dla cystersów w Oliwie i Pelplinie. Wiele jego dzieł uległo zniszczeniu w czasie najazdów szwedzkich. Do jego pierwszych prac w Gdańsku należy, powierzone mu przez gdańskie bractwo Św. Krzysztofa, odnowienie fryzu o tematyce mitologicznej w Dworze Artusa (1609). W r. 1610 H. namalował obrazy Święta Trójca oraz Adorujący Aniołowie dla kościoła w Pelplinie (obecnie w kościele parafialnym w Czersku). W r. 1613 H. przy pomocy uczniów wykonał obrazy dla kościoła Św. Marii Magdaleny w Pelplinie (Wskrzeszenie Łazarza, Śmierć Marii Magdaleny i Ucztę u faryzeusza Szymona), a także otrzymał zamówienie na wykonanie kilkunastu portretów dostojników związanych z konwentem oliwskim. Wtedy zapewne malował H. portret Zygmunta III, który obdarzył go tytułem malarza królewskiego «pictor regis». W latach następnych prowadził H. prace restauracyjne zniszczonych obrazów dla kościoła Najśw. Panny Marii w Gdańsku. Dalsze prace H-a to Chrystus w Ogrojcu (dla kościoła Mariackiego w Gdańsku), Zwiastowanie (dla Braniewa, obecnie Muz. w Klackenbergu w Szwecji). W r. 1618 namalował H. dla Pelplina Wniebowzięcie N. Panny Marii ze słynną predellą przedstawiającą Adorację Dzieciątka. Obraz ten stanowi szczytowe osiągnięcie artysty, który, posługując się umiejętnie światłocieniem, uzyskuje piękne efekty malarskie (w obrazie tym widoczne są analogie z twórczością Jacopa Bassano). Na zlecenie opata Trebnica wykonał, również dla Oliwy, cykl pasyjny Biczowanie, Chrystus i Weronika, Pojmanie w Ogrojcu. 1 X 1623 r. zawarł umowę z opatem pelplińskim, Leonardem Rembowskim, na wykonanie dla wielkiego ołtarza katedry Koronacji N. Panny Marii. W Koronacji pelplińskiej (inna Koronacja N. Panny Marii, oliwska, prawdopodobnie wcześniejsza) przejawia się znamienny rys aktualizacji politycznej. H. umieścił na nim m. in. postacie Zygmunta III i królewicza Władysława, którzy 29 V 1623 r. odwiedzili Pelplin. Dzieło to przyniosło mu wielki rozgłos i zyskało wielu naśladowców. Do obrazów przypisywanych H-owi, noszących cechy jego twórczości, lecz nie sygnowanych przez H-a, należą: portrety Ernesta Wejhera i jego żony, Ukrzyżowanie w Jarze w Pucku, Madonna z Dzieciątkiem i Janem Chrzcicielem w Bobrowie koło Brodnicy (wszystkie te obrazy pochodzą z pierwszych lat pobytu H-a w Gdańsku), Chrzest Subisława i fundacja klasztoru oliwskiego, Napad Prusów na klasztor oliwski (1613); portrety epitafijne: opata oliwskiego Dawida Konarskiego (1616) i sekretarza król., kronikarza, Rajnolda Heidensteina (1620), Apoteoza św. Brygidy (w katedrze oliwskiej), Śmierć Marii Magdaleny, Wizja św. Bernarda, Św. Elżbieta opatrująca nogi chorego (w katedrze pelplińskiej), Widzenie św. Tomasza z Akwinu (w kościele w Prągowie).

Charakter twórczości H-a wykazuje wpływy malarstwa niderlandzkiego i włoskiego. J. S. Pasierb wysuwa hipotezę pobytu H-a w Wenecji ok. 1594 r. H. wywarł znaczny wpływ na współczesne sobie malarstwo pomorskie i wielkopolskie, nie wyłączając takich artystów, jak Boguszewski i Strobel. H. zmarł w Chojnicach przy końcu 1627 r. lub na początku r. n. Liber Mortuorum opactwa pelplińskiego wymienia datę śmierci 20 XII 1627 r., zaś konwentu Norbertanek w Żukowie 7 II 1628 (testament oblatowany 22 III). H. żonaty był dwukrotnie, najpierw z Elzą o nieznanym nazwisku, powtórnie wstąpił w związki małżeńskie 16 XI 1604 r. z Barbarą Sparrgutt. Miał czworo dzieci, z których najstarszy syn, Gerard (ur. 1599 r.), był później mistrzem w gdańskim cechu malarskim.

Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; – Basner H., Der danziger Maler Hermann Hahn, „Danziger Kunstgeschichtliche Forschungen” (Danzig) H. 1: 1934; Drost W., Danziger Malerei vom Mittelalter bis zum Ende des Barock, Berlin u. Leipzig 1938; Frydrychowicz R., Przewodnik ilustrowany po Pelplinie i jego kościołach, Tor. 1905; Gosieniecka A., Malarstwo gdańskie XVI i XVII w., Gdańsk 1957; Kujot S., Opactwo pelplińskie, Pelplin 1875 s. 88; Makowski B., Sztuka na Pomorzu, Tor. 1932 s. 107–12; Pasierb J., Problemy biografii H. H-a, „Biul. Hist. Sztuki” R. 19: 1957 nr 2; tenże, Życie H. H-a, „Rocz. Gdań.” T. 15/16: 1956/7 s. 400–17; Schultz F., Aus dem Leben und Wirken des Westpreussischen Malers H. Hahn, „Mitteil. d. Westpreuss. Gesch.-vereins” R. 9: 1910 nr 2, 3; Sławska A., Malarstwo wielkopolskie 1520–1650, P. 1952; – Artykuł napisany na podstawie materiałów nadesłanych przez Janusza Pasierba, Jadwigę Puciata-Pawłowską, Jerzego Stankiewicza i Władysława Tomkiewicza.

Red.