Szarfenberg (Scharffenberg) Hieronim (ok. 1531–1555), drukarz i księgarz krakowski.
Był synem Macieja (zob.) z pierwszego małżeństwa, bratankiem Bartłomieja (zob.) i Jakuba (zob.).
Po śmierci ojca w r. 1547, wspólnie z przyrodnią siostrą Heleną, odziedziczył S. warsztat drukarski i księgarnię, w której znajdowało się 930 tytułów o wartości ok. 1 tys. złp. Opiekę nad majątkiem Rada Miejska powierzyła 25 V t.r. stryjom S-a, Bartłomiejowi i Jakubowi, jednak macocha Helena uznała opiekę za niesprawiedliwą; z jej inicjatywy S. został jeszcze t.r. uznany za pełnoletniego i przejął zarządzanie częścią schedy. Od r. 1548 drukarnia S-a działała przy ul. Szpitalnej pod jego imieniem, ale faktycznie zarządzała nią aż do śmierci macocha (zm. przed 12 IV 1549). Cały majątek ojcowski przejął S. dopiero 29 VII 1552, gdy stryjowie rozliczyli się z opieki przed urzędem ławniczym. Jednocześnie wykupił od nich jako opiekunów nieletniej siostry przyrodniej (którą opiekowali się do jej śmierci w r. 1560) odziedziczoną przez nią po ojcu część kamienicy przy ul. św. Jana oraz książki i narzędzia drukarskie za ogólną sumę 500 złp., z których wypłacił od razu 150 złp., zobowiązując się spłacać resztę w rocznych ratach po 50 złp.
Jako właściciel oficyny S. kontynuował działalność ojca, często przedrukowując jego wydawnictwa. W r. 1548 uczestniczył w publikacji „Statutów” Jakuba Przyłuskiego (składki Q-Y); w r. 1549 uzyskał do druku od astrologa Uniw. Krak. Piotra z Proboszczowic rękopis kalendarza na r. 1550, co wywołało protest Heleny Unglerowej, posiadającej przywilej na wydawanie kalendarzy, a następnie (16 X 1549) proces przed sądem rektorskim. Na potrzeby uniwersytetu drukował S. podręczniki gramatyki, retoryki, dialektyki, epistolografii i arytmetyki, prace Erazma z Rotterdamu, P. Mosellana, M. Perrota, H. Glareana, E. Sarceriusa, K. Hegendorfa, I. Hontera, I. Spangenberga; dwukrotnie wznowił dzieło Alberta Wielkiego „Philosophia pauperum” ([b.r.w.] i 1548), wydał „Agendę gnieźnieńską” (1549), a także popularną powieść „Historia barzo cudna i ku wiedzeniu potrzebna o stworzeniu nieba i ziemie...” w przekładzie lub przeredagowaniu Krzysztofa Pussmana (1551). Od króla Zygmunta Augusta uzyskał w r. 1554 przywilej na wyłączność druku „Kroniki wszytkiego świata” Marcina Bielskiego i wydał ją t.r. w bogatej szacie graficznej, z serią rycin o podwójnym obramieniu linijnym oraz, ze starego zasobu tłoczni, ilustracjami autorstwa m.in. swego krewnego Kryspina Szarfenberga (zob.). W okresie ośmiu lat wydał łącznie 61 książek łacińskich i 6 polskich (564 arkusze druku). Zajmował się również handlem; w styczniu 1550 utrzymywał kram na jarmarku księgarskim we Lwowie. Dn. 11 III 1555 wykupił od rodziny żony prawa do domu przy ul. Grodzkiej (między kamienicami «Szwabowską» a «Czymermańską») i tu przeniósł oficynę. Zmarł wkrótce potem, zapewne podczas zarazy pod koniec r. 1555.
W zawartym w r. 1549 małżeństwie z Elżbietą, córką krakowskiego złotnika Jakuba Fettera (zob.) i Anny, młodszą siostrą Małgorzaty, żony stryja Bartłomieja, S. miał córkę Elżbietę oraz synów Andrzeja i Erazma; wszystkie dzieci zmarły we wczesnym dzieciństwie, jeszcze przed śmiercią ojca. Wdowa prowadziła przez rok oficynę pod firmą «vidua Hieronymi Szarffenbergi»; wydała cztery podręczniki do arytmetyki oraz gramatyki polskiej i łacińskiej (łącznie 17,5 arkusza), posługując się nowym sygnetem drukarskim, skopiowanym ze znaku liońskiego drukarza Dionizego de Harsy. Zapewne kontynuując dawne kontakty S-a prowadziła interesy z introligatorem poznańskim Maciejem Długim, który w l. 1556–7 był jej winien 124 złp. Ok. r. 1557 wyszła za mąż za drukarza Mateusza Siebeneichera (zob.), wnuka Marka Szarfenberga (zob.), który przejął drukarnię i zobowiązania pieniężne S-a wobec jego przyrodniej siostry Heleny.
Enc. Wiedzy o Książce; Słown. Pracowników Książki Pol., (bibliogr.); – Bandtkie J. S., Historia drukarń krakowskich od zaprowadzenia druków do tego miasta aż do czasów naszych, Kr. 1815 s. 337–8, 341–5; Drukarze dawnej Pol., I cz. 1 s. 203, 235–8; Jaglarz M., Księgarstwo krakowskie XVI wieku, Kr. 2004; Jędrzejowska A., Książka polska we Lwowie w XVI w., Lw.–W. 1928 s. 64; Kawecka-Gryczowa A., Z dziejów polskiej książki w okresie Renesansu, Wr. 1975 s. 128; Pietrusiński J., Złotnicy krakowscy XIV–XVI wieku i ich cech, W. 2000; Przywecka-Samecka M., Drukarstwo muzyczne w Polsce do końca XVIII wieku, Kr. 1969; Ściebora M., Drukarstwo krakowskie za panowania Zygmunta Augusta i Stefana Batorego, w: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu, Red. T. Ulewicz, Wr. 1991; Świeżawska M., Introligatorzy poznańscy w wieku XVI, „Exlibris” T. 7: 1925 z. 1 s. 76; – Acta rectoralia, II; Benis A., Materiały do historii drukarstwa i księgarstwa w Polsce, Arch. do Dziej. Liter., VII 6–38, 213–16; Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum, Ed. J. Ptaśnik, Lw. 1922; Księga wiertelnicza krakowska, Wyd. K. Jelonek-Litewka i in., Kr. 2000 IV; – AP w Kr.: Scabinalia Cracoviensia, ks. 15 s. 567, ks. 18 s. 507, Metrica copulatorum Ecclesiae BMV 1548–85, sygn. 5–210 s. 17.
Zdzisław Noga i Mateusz Wyżga