Filasiewicz Hilary (1846–1922), prawnik i ekonomista, działacz narodowy śląski, naczelny dyrektor T-wa Oszczędności i Zaliczek w Cieszynie, prezes Zarządu Głównego Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego, urodził się w Rzeszowie, lecz jako młody chłopak przybył wraz z rodzicami do Cieszyna. Ojciec jego Faustyn, małopolanin, urzędnik skarbowy, przeniósł się jako emeryt do Cieszyna, gdzie m. i. był dyrektorem filii T-wa Oszcz. i Zal. we Frysztacie oraz prezesem Czytelni Ludowej w Cieszynie przed Andrzejem Cinciałą. Zmarł we Frysztacie w maju 1887.
F. uczęszczał do gimnazjum katolickiego w Cieszynie, należąc do T-wa Narodowego, które wzięło sobie za cel dokształcanie się w języku polskim. Studia prawnicze odbywał najpierw w Wiedniu, gdzie nawiązał stosunki z przyjaciółmi cieszyńskimi, studentami teologii ewang., Jerzym Badurą i Franciszkiem Michejdą i z nimi razem należał do założycieli »Ogniska«, stowarzyszenia polskiej młodzieży akad. w Wiedniu. Po ukończeniu studiów w Krakowie pracował kilka lat w redakcji »Kraju«, a w r. 1871 wrócił z powrotem na Śląsk, gdzie poruczono mu prace około założenia i prowadzenia T-wa Oszcz. i Zal. W styczniu r. 1873 wszedł do Rady Nadzorczej tego T-wa i objął przewodnictwo zarządu. Z instytucją tą związał się na lat prawie 50 jako jej kierownik, doprowadzając ją od niepozornych początków do rozrostu i rozkwitu. T-wo to dzięki F-i zyskało zaufanie wśród ludu, przetrwało liczne burze i przesilenia i należało do pierwszorzędnych polskich instytucji spółdzielczych nie tylko na Śląsku Ciesz., lecz w całym b. zaborze austr. Dzięki umiejętnej gospodarce i wpływom, T-wo to mogło wspierać poczynania narodowe, głównie Macierz Szkolną. Obok pracy zawodowej zajął się F. gorliwie pracą narodową, nie uchylając się od licznych obowiązków, jakie mu powierzono. Początkowo była to tylko Czytelnia Ludowa w Cieszynie, w której F. z szczególniejszym zamiłowaniem oddał się pracy około jej teatru amatorskiego; był jego dyrektorem, reżyserem i aktorem, co mocno i pięknie podkreślił pamiętnikarz tych czasów, Jan Kubisz. Z Czytelni Ludowej wyłoniły się później inne polskie towarzystwa, jak Bazar Ludowy, T-wo Pomocy Naukowej dla Ks. Ciesz., Macierz Szkolna dla Ks. Ciesz., T-wo Domu Narodowego i i. F. był albo inicjatorem-założycielem albo współzałożycielem tych organizacji. W T-wie Pom. Nauk., do którego należał od początków jego istnienia (1872), piastował najważniejszą agendę skarbnika. T-wo to, wspierając uczącą się młodzież przez udzielanie jej zapomóg i stypendiów, łączyło ją z ruchem narodowym i zyskiwało na przyszłość dla polskości. Szczególniejszą troską F-cza cieszyła się Macierz Szkolna, której był czynnym członkiem od narodzin tego t-wa w r. 1885 do końca życia, najpierw jako członek komisji rewizyjnej, a w ll. 1904–21 jako prezes jej Zarządu Głównego. Prezesurę w Macierzy objął F. po ks. Londzinie w związku z przesileniem (wyznaniowym), jakie miało wówczas miejsce w łonie tej organizacji. F., mając zaufanie u inteligencji śląskiej i ludu wiejskiego obydwu wyznań, objął w krytycznym dla Macierzy czasie przewodnictwo i z pożytkiem wielkim dla tej organizacji sprawował je przez lat 17. W czasie jego prezesury Macierz rozwinęła się w potężną organizację, obejmującą za pośrednictwem swych kół (od r. 1907) cały Śląsk Ciesz. Umiejętna gospodarka Zarządu i zaufanie całego społeczeństwa (z mec. A. Osuchowskim na czele) do osoby prezesa pozwoliły Macierzy na zrealizowanie trudnego zadania, mianowicie na założenie w r. 1909 (wspólnie z krak. T-wem Szkoły Lud.) drugiego polskiego gimnazjum na Śląsku Ciesz., w Orłowej, na terytorium narodowo zagrożonym, a równocześnie najgęściej zaludnionym (zagłębie węglowe morawsko-karwińskie). Prócz tego Zarząd pod przewodnictwem F. założył szereg innych szkół różnego typu: wydziałowych, ludowych, dokształcających, zawodowych i przedszkoli. Sprawa szkół polskich na Śląsku i wychowania narodowego była mu szczególnie bliską, stąd praca jego w T-wie Pom. Nauk. i w Macierzy Szkolnej, a także w Pol. T-wie Ped. na Śląsku, gdzie początkowo – choć nie pedagog – był nawet wiceprezesem; przez szereg lat (1892–9) podpisywał też jako redaktor organ tego T-wa »Miesięcznik Pedagogiczny« wychodzący w Cieszynie od r. 1892.
W życiu politycznym nie brał F. wybitniejszego udziału. Był »narodowcem« starej daty, należąc do stronnictwa polskiego na Śląsku Ciesz., założonego przez Stalmacha (któremu przez pewien czas pomagał w jego pracy redakcyjnej w »Gwiazdce Cieszyńskiej«). Z czasem, gdy życie polityczne na Śląsku Ciesz. zróżniczkowało się, należał F. do Zjednoczenia Narodowego. Był także członkiem Ligi Polskiej. Wobec niebezpieczeństwa niemieckiego i czeskiego dążył do skupienia wszystkich sił i do pracy w jednym kierunku, co niezmordowanie realizował w Macierzy Szkolnej, która też dzięki temu stała się organizacją jednoczącą wszystkich bez względu na przynależność partyjną, społeczną czy wyznaniową. Był również czynnym przy założeniu i wydawaniu »Dziennika Cieszyńskiego« (od r. 1906). T-wo Szkoły Ludowej mianowało go we wrześniu r. 1921 swym członkiem honorowym. Zmarł 21 I 1922 w Krakowie. Zwłoki jego przewieziono później do Cieszyna i 12 II 1922 złożono je na cmentarzu centralnym. Żonaty z Bronisławą z Weychertów († 11 VIII 1931 w Rozwadowie), pozostawił dwóch synów i dwie córki. Jeden z synów, Stanisław (* 28 IV 1881, zaginiony 1941), inżynier-architekt, pracował w l. 1915–20 w Pol. Ag. Centr. w Lozanie, następnie w Polskim Komitecie Narodowym w Paryżu, gdzie wydał duży zbiór materiałów La question polonaise pendant la guerre mondiale (Recueil des actes diplomatiques, traités et documents concernant la Pologne, t. II, Paris 1920, Comité National Polonais, 4o, s. XXXVIII, 592 i L.) – drugi, Bolesław (* 17 I 1886), był lekarzem wojskowym, a następnie dyrektorem szpitala ss. Elżbietanek w Cieszynie.
»Dziennik Ciesz.« 1922, 19; »Gwiazdka Ciesz.« 1922, 7; »Mies. Ped.« 1922, s. 60; »Przew. Oświatowy« (TSL) 1922, nr 2; drukowane sprawozdania T-wa Oszcz. i Zal. (od r. 1875), T-wa Naukowej Pomocy (od r. 1873) i Macierzy Szkolnej (od r. 1886); Bobek Paweł, Przyczynek do hist. ruchu spółdzielczego na Śląsku Ciesz. (Zasady spółdzielczości), 12 wykładów, Cieszyn 1929, s. 38 i nast.); Cinciała Andrzej, Pamiętnik, Katowice 1931, s. 134 i i. (ujemna ocena); Kubisz Jan, Pamiętnik starego nauczyciela, Cieszyn 1928, s. 200 i i.; (Mayer Zygmunt), Sylwetki mężów śląskich, »Osa«, 1905, nr 12; Tomanek Rudolf, Dorobek półwiekowej działalności »Dziedzictwa«, Cieszyn 1924, s. 13–4. Portret m. i. u Kubisza i Mayera.
Ludwik Brożek