Klimaszewski Hipolit, pseud. Baba Jeremiasz, Ba-ba, Baba, J. Baba, Baba-Weredyk (1802–1874), pedagog, literat, emigrant, dyrektor polskiej Szkoły Batignolskiej w Paryżu. Ur. 19 I we wsi Kopatkiewicze w gub. mińskiej, był najmłodszym z pięciorga dzieci. Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Ojciec jego zajmował się dzierżawą bądź zarządzaniem dóbr. K. w r. 1810 uczył się w szkole elementarnej w Mozyrzu, a w r. 1812 w Owruczu na Wołyniu, dokąd przenieśli się jego rodzice. Po śmierci matki (1813) ojciec oddał syna do zakonu bazylianów, którzy wysłali K-ego do seminarium duchownego w Poczajowie, a następnie w r. 1817 do liceum w Krzemieńcu. W r. 1819 został K. zastępcą profesora retoryki w szkole bazyliańskiej w Lubarze, a po roku wstąpił na uniwersytet w Wilnie, gdzie studiował filologię pod kierunkiem G. Groddecka. Zależność od bazylianów i mieszkanie w klasztorze być może zaważyły na tym, iż nie był formalnie członkiem zgromadzenia Filaretów, utrzymywał jednak bliskie stosunki z tym środowiskiem. Spotykał się z A. E. Odyńcem, T. Zanem, A. Mickiewiczem i odczytywał im próbki swoich poezji. Przebywając na wsi w r. 1823, dowiedział się o aresztowaniach i śledztwie prowadzonym przez Nowosilcowa i do Wilna nie wrócił. Czas jakiś spędził u brata Kacpra w Hudowie, przez rok zarządzał dobrami w Krasnopolu w pow. owruckim, a następnie zwiedzał Podole i Ukrainę aż po Połtawę. W tym czasie zerwał ostatecznie z bazylianami. Decyzja ta wiązała się niewątpliwie ze śmiercią ojca w r. 1823, który sprzeciwiał się wcześniejszym już zamiarom K-ego porzucenia stanu duchownego.
Na akademię wileńską powrócił K. w r. 1826, w r. n. uzyskał tytuł magistra filozofii i otrzymał posadę profesora języka polskiego w II gimnazjum wileńskim. Trudnił się także guwernerką. W l. 1827–30 K. napisał wiele poezji, był autorem popularnych w całym kraju piosenek i wierszyków (np. Dosyć bracia w kącie siedzieć), wydrukował w „Dzienniku Wileńskim” kilka artykułów, wydał z obszernym komentarzem pierwszy tom poezji Trembeckiego (Rozbiór poezji St. Trembeckiego, Wil. 1830) i przygotował do druku tom następny tego wydawnictwa. Ogłosił też kilka utworów w redagowanym przez siebie „Noworoczniku Litewskim na rok 1831”. Przygotowywał do druku kronikę litewską w języku słowiańskim, znalezioną w prywatnym zbiorze Bychowca. Z okazji prac redakcyjnych nawiązał wówczas przyjaźń z J. I. Kraszewskim. Z chwilą wybuchu powstania 1830 r. K. z polecenia rektora W. Pelikana miał pracować w polskiej kancelarii feldmarszałka I. Dybicza. Pozostał jednak w Wilnie. Dn. 11 V 1831 r. wraz z wileńską młodzieżą akademicką wyszedł do powstania. Został dowódcą jednej z kompanii legionu akademickiego, brał udział w potyczkach pod Rudnikami i Rakliszkami, lecz wkrótce ranny dostał się do niewoli. Więziony w Wilnie w jednej celi z J. I. Kraszewskim, skazany został na karę śmierci, następnie jednak złagodzono wyrok na zesłanie. Z pomocą przyjaciół w lutym 1832 r. uciekł z więzienia i przedostał się do Prus, skąd w maju 1832 r. dojechał do Paryża. Polecony przez J. Lelewela, od r. 1833 bawiąc w Fontainebleau, Paryżu i Wersalu, zajmował się K. wychowaniem synów wojewody A. Ostrowskiego, a w l. 1843–7 administrował jego majątkiem Madères (departament Indre et Loire). W r. 1841 wraz z A. Ostrowskim, W. Zwierkowskim i F. Ks. Godebskim założył w Wersalu bibliotekę tzw. wersalsko-wileńską; celem jej było gromadzenie zbiorów, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości miały być przeznaczone dla Uniw. Wil. K. został kierownikiem tej biblioteki, którą następnie przeniesiono do Tours.
W tym okresie K. wydawał liczne odezwy i uwiadomienia dotyczące spraw zarówno biblioteki polskiej, jak spraw ogólnoemigracyjnych. W „Zbiorze pamiętników o powstaniu Litwy” (Paryż 1835) opublikował Żywot Jerzego Skalnika Soroki (wcześniej opublikowany w „Pam. Emigr.” 1833 cz. 2 nr 7). W l. 1840–3, pod pseud. Baba Jeremiasz, redagował kolejno kilka krótkotrwałych pisemek satyrycznych, wydawanych w Paryżu i Wersalu: „Baba. Bezimienny karteluszek”, „Szubrawiec. Miesięcznik satyryczny”, „Plotkarz. Świstek satyryczny”, „Przyjaciel Prawdy”. Utwory tu zamieszczone podpisywał pseudonimami. Od r. 1832 był członkiem polskiego Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu. W życiu politycznym związał się z centrowym Zjednoczeniem Emigracji Polskiej. W l. 1840–2 był sekretarzem gminy wersalskiej tego stronnictwa. Z jego inspiracji gmina wersalska w r. 1843 przeprowadziła ostrą kampanię przeciw wyborom do Komitetu Narodowego, rozsyłając liczne odezwy krytykujące wybranych doń członków.
W jesieni 1847 r. K. został dyrektorem szkoły polskiej na przedmieściu Batignolles w Paryżu. Zaczynając pracę w trudnych rewolucyjnych warunkach, zaprowadził w szkole ostrą dyscyplinę, posuwając się do usunięcia grupy uczniów za lenistwo i «złą konduitę». W programie nauczania duży nacisk położył na przedmioty narodowe. Sam wykładał historię Polski, język i literaturę polską, filologię oraz rysunek topograficzny (21 godzin tygodniowo), nie biorąc za to osobnego wynagrodzenia «dla oszczędzenia szkole wydatku». Był autorem podręczników: Skład i rozkład mowy, czyli gramatyka obrazowa języka polskiego dla użytku szkoły polskiej w Paryżu, ułożona przez H. K. (Paryż 1848) oraz Prawidła języka polskiego (wyszedł tylko projekt, druk samej pracy rozpoczęty w r. 1853 nie został ukończony). W r. 1849 przyłączył do szkoły bibliotekę wersalsko-wileńską, zastrzegając, że w odpowiedniej chwili zostanie ona oddana zgodnie ze swym przeznaczeniem; do zbiorów tej biblioteki dodał swój własny księgozbiór. Gdy w r. 1852 w skład rady naukowej szkoły, obok K-ego weszli F. Ks. Godebski, W. Ordęga i dr S. Gałęzowski, powstał konflikt pomiędzy K-m a Gałęzowskim. K. sprzeciwiał się zarządzeniom rady, a przede wszystkim wprowadzaniu do szkoły przez Gałęzowskiego ludzi o odmiennych poglądach politycznych (W. Ordęga, J. Klaczko). Bezpośrednią przyczyną dymisji udzielonej K-emu przez radę szkolną był pamflet opublikowany w sierpniu 1853 r. przez J. B. Ostrowskiego (napisany, jak twierdził Gałęzowski, z inspiracji K-ego), występujący przeciwko Gałęzowskiemu, zarzucający mu rzekomą współpracę z ambasadą rosyjską i krytykujący jego działalność na terenie szkoły. Po otrzymaniu dymisji K. opublikował broszurę Protestacja H. K-ego b. dyrektora Szkoły Narodowej Polskiej w Batignolles (Paryż 1854), w której zaprzeczył, jakoby łączyła go przyjaźń z J. B. Ostrowskim i jakoby był jego informatorem, a równocześnie złośliwie uderzył w poszczególnych członków rady, w skład której wchodzili wówczas m. in. Mickiewicz, B. Zaleski, A. Hłuszniewicz i S. Gałęzowski.
Opuściwszy Paryż w r. 1854, osiadł K. w Marsylii, gdzie objął kierownictwo działu ekonomicznego Drogi Żelaznej Marsylsko-Paryskiej, którego głównym zadaniem było zaopatrywanie poszczególnych stacji kolei w materiały piśmienne. Około r. 1860 K. czynił starania o powrót do kraju, jednakże nie uzyskał zgody władz rosyjskich. W ostatnich latach życia za namową J. I. Kraszewskiego K. napisał pamiętnik, który spłonął w rękopisie w Bibliotece Narodowej w Warszawie w czasie drugiej wojny światowej. Niewielki jego fragment został opublikowany przez J. Iwaszkiewicza w „Księdze pamiątkowej ku uczczeniu 350 rocznicy założenia i 10 wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego” (Wil. 1929 I 385–403). W r. 1873 K. przeszedł na emeryturę i przeniósł się do Bagnols sur Cèze (departament Gard). Opiekował się miejscową biblioteką. Zmarł tamże 18 IX 1874 r. K. ożeniony z Francuzką Anną Cecylią Lavergne, dzieci nie miał. K. jest jednym z bohaterów powieści J. I. Kraszewskiego „Powieść bez tytułu”. Występuje w niej jako «profesor Hipolit».
Zieliński S., Bibliografia czasopism polskich zagranicą 1830–1934, W. 1935 s. 25, 97, 118, 134, 250; Enc. Org. (1898–1904); W. Enc. Ilustr.; Podr. Enc. Pedagog.; Bar, Słownik pseudonimów; – Chropieński M., Szkoła Batignolska w Paryżu, Lw. 1898 s. 27–34, 40–6, 61; Dzieduszycki M., Wincenty Pol (Życiorys), w: Dzieła W. Pola wierszem i prozą, Lw. 1877 t. VIII s. IX–X; Gadon L., Z życia Polaków we Francji. Rzut oka na 50-letnie koleje Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu 1832–1882, Paryż 1883 s. 119; Gruss N., Szkoła polska w Paryżu, W. 1962; Gulczyński E., Rok 1830–31 w Wilnie, Wil. 1933 s. 9, 26–8, 33–4, 49–50; Karbowiak A., Dzieje edukacyjne Polaków na obczyźnie, Lw. [1910]; Kraszewski J. I., H. K. Ze wspomnień, „Przegl. Liter.” Dod. do „Kraju” R. 7: 1888 nr 40 s. 1–3, nr 41 s. 4–6; tenże, Powieść bez tytułu, Kr. 1962 t. III–IV [Nota wydawcy] s. 307; Mironowski A., Ze starych szpargałów, „Gaz. Warsz.” R. 125: 1898 nr 306 s. 3; nr 307 s. 3, nr 311 s. 3, nr 314 s. 3, nr 320, s. 2–3, nr 322 s. 3, nr 323 s. 2, nr 326 s. 2–3, nr 331 s. 2, nr 332 s. 3, nr 339 s. 3, nr 345 s. 2–3, R. 126: 1899 nr 9 s. 2–3; Rabinowiczówna S., Wilno w powstaniu roku 1830/31, Wil. 1932; Romer-Ochenkowska H., Szkoła Batiniolska w Paryżu, „Bibl. Warsz.” 1909 t. 1 s. 73–5, 78–9; Zakłady polskie na wychodźstwie, „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu za rok 1866”, Paryż 1867 s. XXIV; – Do Zjednoczonej Emigracji Polskiej od Gminy Versailles wezwanie, [Versailles 1842]; Gmina Polaków w Versailles. Do Emigracji Polskiej, [Versailles 1840]; Lelewel, Listy emigracyjne, II–V; Lista alfabetyczna członków czynnych Emigracji Polskiej Zjednoczonej przez czas trwania pierwszego składu Komitetu Narodowego Polskiego (1843, 1844, 1845), „Wywód Słowny Rozpraw i Akta Publiczne Emigracji Polskiej” 1845 nr 28 s. 176; Lista Emigracji Zjednoczonej, tamże 1844 nr 10 s. 60; Pol W., Obrazki litewskie. (Z pamiętników), w: Dzieła W. Pola wierszem i prozą, Lw. 1878 X 298; Szkoła Narodowa Polska. Sprawozdanie naukowe z roku 1850 oraz raporty szkolne z dwóch lat poprzednich, Paryż [1850]; – „Association des Anciens Élèves de l’École Polonaise” 1876 nr 2 s. 10; Zmarli na wychodźstwie, K. H., „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu 1873–1878”, P. 1879 t. 2 s. 346–9; – AGAD: Archiwum Ostrowskich z Ujazdu, sygn. nr 445 k. 79, nr 473/II k. 153, nr 473/III k. 148; B. Jag.: rkp. 6468, 6484, 6510; B. Narod.: rkp. nr 2674 k. 83, 244–5 (Listy literatów i uczonych polskich), nr 2676 k. 88, nr 6595 k. 469–73; B. PAN w Kr.: rkp. 1825 k. 171–2; Muz. im. A. Mickiewicza w Paryżu: rkp. nr 567, 1051; Odpis aktu zgonu H. K-ego nr 94 z dn. 24 XI 1965, sporządzony przez merostwo w Bagnols sur Cèze (w posiadaniu S. Konarskiego).
Stanisław Konarski