Hulanicki Hrehory (Grzegorz) h. Ulanicki (XVII w.), pułkownik kozacki, dowódca pułku niżyńskiego, następnie korsuńskiego. Szlachcic ruski z rodziny osiadłej od dawna na Wołyniu. Wziął udział w powstaniu Chmielnickiego i stał się jednym z czołowych dyplomatów kozackich tego okresu, używanym często do różnych poselstw zarówno przez Bohdana Chmielnickiego, jak i jego następców. Już w r. 1649 posłował od hetmana zaporoskiego do cara. W r. 1652 zamieszany był w akcję pewnej grupy starszyzny kozackiej przeciw Chmielnickiemu, wraz z Hładkim i Chmieleckim, za co został skazany na śmierć, zdołał jednak znaleźć schronienie w monastyrze, następnie zaś zbiegł jakoby do Mołdawii. W jakiś czas potem wrócił H. do łask hetmana; w r. 1654 należał jednak do przeciwników ugody perejasławskiej i odmówił złożenia przysięgi na wierność carowi Aleksemu. Mimo to w sierpniu t. r. wysłał go Chmielnicki, wraz z dwoma innymi przedstawicielami starszyzny, do Moskwy z relacją o sytuacji na Ukrainie. W lecie 1656 r. H. wraz z P. Tetera, podówczas pułkownikiem perejasławskim, zostali wysłani na czele silnego korpusu kozackiego na Białoruś, przy czym cel tej misji był niejasny; być może chodziło o nawiązanie kontaktu ze Szwedami. Car Aleksy wyraził w związku z tą misją dość wyraźną dezaprobatę (gramota carska do obu pułkowników z 12 (22) VII). Po śmierci Bohdana Chmielnickiego H. podczas rady korsuńskiej (październik 1657) opowiadał się, wraz z kilkoma innymi pułkownikami, za kontynuowaniem polityki współpracy z Moskwą, ale już wiosną 1658 r. wziął udział w tłumieniu powstania Puszkara, które miało charakter wybitnie prorosyjski. Poparł unię hadziacką i w dniu 7 (17) IX 1658 r. jako jeden z głównych jej twórców podpisał akt submisji ze strony starszyzny kozackiej. Na sejmie 1659 r. otrzymał «prawem lennym» dzierżawy królewszczyzn Nosówkę i Kisielówkę w woj. czernihowskim. Od tej pory na dłuższy czas stał się jednym z głównych filarów orientacji propolskiej na Ukrainie. W r. 1659 wziął H. udział w wojnie kozacko-moskiewskiej i bronił Konotopu, obleganego przez wojska Trubeckiego. Z oblężenia uwolnili go przybyli z pomocą chan Mehmed Girej i hetman J. Wyhowski (lipiec 1659). Po ugodzie cudnowskiej został H. wysłany na czele 5 pułków kozackich i posiłków tatarskich na Zadnieprze przeciwko oddziałom kozackim, które pozostały przy carze moskiewskim. Na sejmie 1661 r. przy zatwierdzeniu ugody cudnowskiej uzyskał H. aprobatę królewską na nadane mu dobra Pożar. W r. 1662 H. przewodniczył poselstwu kozackiemu, które przybyło na sejm do Warszawy dla obrony interesów Kościoła prawosławnego na Ukrainie. Misja nie zakończyła się pomyślnym rezultatem. Na przełomie r. 1662/3 H. był, obok P. Tetery i J. Wyhowskiego, czołowym kandydatem do buławy zaporoskiej po Jerzym Chmielnickim. Hetman Tetera postąpił kurtuazyjnie i wysłał H-ego ze swym pierwszym poselstwem do Jana Kazimierza. W zimie 1663/4 r. wziął H. udział w wyprawie Jana Kazimierza na Zadnieprze jako jeden z dowódców Kozaków. Oskarżony z wielu innymi o zdradę, na wniosek S. Czarnieckiego został aresztowany, a następnie razem z Jerzym Chmielnickim i metropolitą kijowskim, Józefem Tukalskim, osadzony w twierdzy malborskiej. Mimo wstawiennictwa Tetery, mimo próśb szlachty kijowskiej nie został zwolniony. Dn. 29 XI 1665 r. Chmielnicki i Tukalski podpisali w Warszawie przysięgę na wierność królowi i Rzpltej, nie mamy natomiast śladu, by podpisał ją również i H. Prawdopodobnie jeszcze przed zawarciem traktatu andruszowskiego H. wyszedł z więzienia, bowiem już 8 I 1667 r. otrzymał jako dowód łaski królewskiej wieś Jerszów w ekonomii Samborskiej «do czasu otrzymania innej dzierżawy» oraz pensję roczną w wysokości 1 500 złp. W r. n. (28 III) dostał przywilej na kilka wsi w woj. czernihowskim Przez pewien czas przebywał w Warszawie, a następnie wrócił na Ukrainę i podporządkował się nowemu hetmanowi i wasalowi turecko-tatarskiemu P. Doroszence. Potem widzimy go znowu w służbie Rzpltej w randze pułkownika królewskiego (1675). Starał się pośredniczyć między Rzpltą a hetmanem Samojłowiczem, ale bezskutecznie. Dalsze losy H-ego są nam nie znane. H. żonaty był z Anną Szeptycką, z którą miał czworo dzieci, synów: Andrzeja i Antoniego i dwie córki: Grabowską i Błażowską.
Boniecki; – Antonovyč V. B., Bec V. A., Istoričeskie dejateli Jugo-Zapadnoj Rossii, vypusk 1, Kiev 1883 s. 53, 55; Hruševskyj, Istorija, VIII, IX; Kostomarov N. I., Bogdan Chmelnickij, S. – Peterburg 1904, Sobranie sočinenij, kniga IV, tt. IX–XI; Krypjakevyč I. P., Bohdan Chmelnyckyj, Kyiv 1954 s. 224, 270, 341, 342; Kubala L., Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lw. 1922; Lipiński W., Stanisław Michał Krzyczewski. Z dziejów walki szlachty ukraińskiej w szeregach powstańczych pod wodzą Bohdana Chmielnickiego, Z dziejów Ukrainy, Kijów 1912 s. 285–7 (główne źródło informacji); Rawita-Gawroński F., Bohdan Chmielnicki, Lw. 1909 II; tenże, Ostatni Chmielniczenko (Książę kozacki, zarys monograficzny) 1640–1679, P. 1919 s. 57, 77, 91, 97, 107; tenże, Poselstwo Bieniewskiego od śmierci B. Chmielnickiego do umowy hadziackiej, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 34: 1906, odb. Lw. 1907 oraz Kr. 1907; Tomkiewicz W., Unia hadziacka, „Sprawy Narodowościowe” R. 11: 1937 nr 1–2 s. 8, 11, 20, 24, 26 i odb.; Wójcik Z., Traktat Andruszowski 1667 r. i jego geneza, W. 1959; tenże, Nieznane dokumeny do biografii Pawła Tetery, Jerzego Chmielnickiego i Józefa Tukalskiego, „Przegl. Hist.” R. 52: 1961 z. 3; – Akty Jugo-Zapadnoj Rossii, IV 154, VI 185, VII 265, 267, 383, IX 294, XII 83, 174–5, 178, 187, 192, 194, 217, 257, 533, XIV 197, XV 78, 177, 420; Pamjatniki izdannye Kievskoju Kommiseju dla razbora drevnich aktov, Kiev 1898, 1859 III 84, 327, IV 177, 250, 273; Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Wyd. F. Kulczycki, Kr. 1880 t. 1 cz. 1; Samovidec Letopis’… o vojnach Bogdana Chmelnickogo i o meždousobijach byvšich v Maloj Rossii po ego smerti, Moskva 1878 s. 56, 80, 84, 95; Vol. leg., IV 303, 360; – B. Czart.: rkp. 402 f. 413 i nn., 469, 525; B. Jag.: rkp. 5 f. 905; AGAD: Metryka Kor. 203 f. 542, Sigillata nr 10 s. 14, 15, 155; B. PAN w Kr.: rkp. 269; Arch. Uniw. Warsz.; – Wójcik Z., Ukraina w l. 1660–3, 1950 s. 67, 81–3, 104, 120, 124, 141, 146, 148 (mszp.).
Zbigniew Wójcik