Pac Ignacy h. Gozdawa (zm. 1765), podstoli lit., kompan Karola Radziwiłła «Panie Kochanku». Był synem Józefa, kaszt. żmudzkiego (zob.), i Balbiny z Wołłowiczów, bratem Michała Jana (zob.), P. kształcił się w pijarskim Collegium Nobilium w Warszawie (na pewno był tam w l. 1743–6), potem zaś przebywał na dworze hetmana w. lit. Michała Radziwiłła. Zaprzyjaźniwszy się z jego synem ks. Karolem «Panie Kochanku», wszedł na litewską arenę życia publicznego jako nieodstępny towarzysz pijatyk i hulanek młodego Radziwiłła. Posiadając nominalnie (co najmniej od stycznia 1753) scedowane przez rodziców starostwo chwejdańskie, sympatii hetmana zawdzięczał szarżę generał-majora wojsk lit., otrzymaną 23 IV 1756. Wybrany na posła starodubowskiego na sejm 1756 r., wskutek zatrzymania króla w Saksonii mandatu nie sprawował. W r. 1758, po bezskutecznych staraniach o poselstwo smoleńskie, pojechał na sejm w charakterze widza. Od maja do września 1759 przebywał na Rusi (tylko w sierpniu wyjechał na żmudzkie sejmiki elekcyjne), przeprowadzając w konsystorzu lwowskim rozwód Karola Radziwiłła. Nagrodą był przyrzeczony przez hetmana jesienią t. r. patent generalnego inspektora wojsk lit.; król podpisał dyplom 18 II 1760. Wiosną t. r., dopilnowawszy w Białej u boku Karola Radziwiłła opieczętowania skarbów zmarłego ks. Hieronima Radziwiłła, P. wyruszył do Warszawy po dyplom na podstolstwo lit., podpisany dla niego 30 V 1760. W czerwcu t. r. ofiarowywał Jerzemu Augustowi Mniszchowi, marszałkowi nadwornemu kor., usługi w rewindykacji najechanych wsi starostwa krzyczewskiego. Odbywszy poselstwo na sejm 1760 r. (ze Smoleńska), po śmierci Michała Sapiehy (październik t. r.) bezskutecznie promowany przez hetmana Radziwiłła do mniejszej pieczęci lit., naprawdę został P. wytypowany przez Nieśwież na marszałka Trybunału Lit. 1761 r. Radziwiłłowska większość tego sądu miała pomścić śmierć Michała Wołodkowicza i nauczyć respektu stronników «familii». Wołczyńskie próby przeszkodzenia w deputacji P-a, «o którym jest ta mocna opinia u wszystkich, że plus proprio velle et arbitrio rządziłby się, niżeli praw manudukcją» (M. Czartoryski), nie zdały się na nic. Z kowieńskim kredensem deputackim P. wyruszył do Warszawy, by na kwietniowej reasumpcji zapewnić sobie poparcie Jerzego Mniszcha. Przysłany przez dwór do Wilna oboźny kor. Michał Wielhorski skłonił do rezygnacji konkurenta, podczaszego lit. Jana Massalskiego, i pomógł obecnemu na fundacji hetmanowi Radziwiłłowi utrzymać P-a przy lasce. Trybunał jego zasłynął nie tylko z pijaństwa i ekscesów marszałka (bił deputatów po twarzy), ale i ze stosowania jaskrawo niezgodnej z prawem procedury sądowej. Gdy stronnicy radziwiłłowscy Ciechanowieccy spowodowali zabójstwo Józefa Strutyńskiego, star. szakinowskiego, a zabójców nie odnaleziono, opinia słusznie winiła P-a o celową opieszałość w poszukiwaniach i zarazem o anarchizowanie Litwy; żądano przydania Trybunałowi dodatkowej warty. Radziwiłłowskiego pupila osłonił dwór, przyznając mu w sierpniu 1761 Order Orła Białego i przymykając oczy na zastrzelenie przez marszałka jakiegoś introligatora wileńskiego.
Po śmierci hetmana Radziwiłła (15 V 1762) P-a ominęła buława polna lit., do której rekomendować go miało «serce odważne do buławy zdolne» oraz «rozum i obrót dostarczające» (Matuszewicz). O mandat poselski w sierpniu t. r. starał się w Oszmianie w asyście radziwiłłowskiej milicji, doprowadzając do rozlewu krwi i zerwania sejmiku. Wskutek nacisków hetmana Michała Massalskiego, a za sprawą Czartoryskich, którzy przystępowali do rozprawy z radziwiłłowską kompanią, w początkach 1763 r. P. zmuszony został do rezygnacji z funkcji generalnego inspektora; formalnie – niby na własną prośbę zainteresowanego – król dał mu dymisję z tego stanowiska 6 IV t. r. Parę dni później P. wziął walny udział w zbrojnej fundacji Trybunału Lit. 1763 r. przez Karola Radziwiłła. W czasie bezkrólewia po śmierci Augusta III, nieodstępny przy Karolu Radziwille i jak tamten stale pijany, «w najpoufalszym u księcia kredycie», P. był przez pewien czas promotorem politycznych posunięć nieświeskiego dziedzica. On to, wedle opinii nieprzychylnego mu Matuszewicza, popierał pomysł ugody z Massalskimi podczas sejmików przedkonwokacyjnych, spodziewając się, że dzięki temu obdarzy mandatami wielu swych krewnych. Dla siebie planował poselstwo z Wilna, ale gdy się zorientował, że jest bez szans, skleił ze stronników radziwiłłowskich drugi sejmik i z niego uzyskał poselstwo. Na konwokację P-a nie wpuszczono. Dn. 7 V 1764 podpisał on wraz z innymi manifest przeciw sejmowi i opuścił Warszawę. Konfederacja lit., rozpatrując 16 VIII t. r. wykroczenia stronników radziwiłłowskich, odsądziła P-a od działalności publicznej na 6 lat.
Wyemigrowawszy z Karolem Radziwiłłem przez Wołoszczyznę na Węgry, w obawie o spadek po zmarłym w październiku 1764 ojcu, P. 7 XI sporządził reces od majowego manifestu. Wysłał go do Stanisława Augusta dwa dni później, dołączywszy homagialny list i prośby o cofnięcie konfederackiego wyroku. Sekretarz kor. Jacek Ogrodzki odnotował, że list P-a pozostać ma bez odpowiedzi. U schyłku 1764 r. P. wrócił do Warszawy. Starania o zmianę wyroku konfederackiego nie dały efektu, bo usłyszawszy warunek – wpis zmniejszonej kary w konstytucję wraz z uzasadnieniem sierpniowego orzeczenia – «woleliśmy dekret cały wycierpieć niż moment z ostatnią ignominią domów naszych przez konstytucyo być opisanemi». W początkach 1765 r. P. zdołał uniknąć wmieszania w sprawę Ciechanowieckich; udało mu się też prawdopodobnie umorzyć swą sprawę sądową o zabójstwo introligatora. Zmarł w swych dobrach orszańskich w listopadzie lub początkach grudnia 1765, bezżenny. (Hetmanówna Teofila Radziwiłłówna, o którą starał się jeszcze za życia jej ojca, poślubiła w r. 1764 lub 1765 Ignacego Morawskiego).
Sejm repninowski pod laską Karola Radziwiłła zniósł dekret konfederacki z r. 1764 i pośmiertnie przywrócił P-owi cześć obywatelską. Pamięć P-a ożywiła publicystyka barska: opowiadał on o zgubie republikancko pojmowanej wolności w „Rozmowie w polach elizejskich między Janem Zamoyskim kanclerzem i hetmanem w. kor. a Eustachym Potockim generałem artylerii lit.”.
Estreicher; Nowy Korbut, VI; W. Enc. Ilustr., (Pac Ignacy, Pac Michał Jan); Kętrzyński W., Katalog rękopisów Biblioteki Zakładu Narod. im. Ossolińskich, Lw. 1886 II (rkp. 542); – Bartoszewicz J., Szkice z czasów saskich, Kr. 1880 s. 252–60; Bartoszewicz K., Radziwiłłowie, W.–Kr. 1928 s. 291–2; Konopczyński W., Konfederacja barska, W. 1938 II; tenże, Od Sobieskiego do Kościuszki, Kr. 1921; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr.–W. 1911 II; Kotłubaj E., Galeria nieświeżska portretów radziwiłłowskich, Wil. 1859 s. 471–2; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego, (data błędna); Nieć J., Wizerunek kresowego szlachcica z XVIII w., „Roczn. Wołyński” R. 8: 1939; Rzewuski L., Kronika podhorecka, Kr. 1860 s. 254; Schmitt H., Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Lw. 1868 I 336; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XXXV; Diariusz sejmu electionis… 1764, druk współczesny (reces z 7 XI); Kossakowski J., Pamiętniki, W. 1891; Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Lw. 1857 I 47; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 III 122 (poza indeksem), IV 139, 199, 202, 242, 253, 255, 257, 265, 269 (poza indeksem; w indeksie pomylony z bratem Michałem); [Radziwiłł K. S.], Korespondencja, Kr. 1898 s. 15; [tenże], Listy, W. 1906; Vol. leg., VII 863; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V 11194; B. Czart.: rkp. 682, 3840, 3841, 3843–3845, 3851, 3880; B. Jag.: rkp. 6147/10; B. PAN w Kr.: rkp. 1134 s. 1141–8.
Zofia Zielińska