Pinkas Ignacy (1888–1935), malarz. Ur. 12 XII w Jaśle, w rodzinie pochodzenia czeskiego, był jednym z ośmiorga dzieci Macieja, urzędnika sądowego, i Stefanii z Górzów. Uczęszczał do szkoły realnej w Jaśle, później jego zamiłowania do malarstwa i chęć kształcenia się w tym kierunku, niechętnie widziane przez rodziców, spowodowały, że P. opuścił dom rodzinny i zarabiając samodzielnie na życie (m. in. pracował w biurze kolejowym, był aktorem), uczył się malarstwa. Przez dwa i pół roku studiował w Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Krakowie w pracowni Stanisława Dębickiego i Jacka Malczewskiego (przypuszczalnie jako wolny słuchacz, gdyż nie jest wymieniony w spisach uczniów ASP). W r. 1914 wstąpił do Legionów, gdzie służył w 1 p. artylerii I Brygady (w stopniu sierżanta) do kryzysu przysięgowego w r. 1917, potem w Polskim Korpusie Posiłkowym. W r. 1916 w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie odbyła się wystawa prac P-a, na której pokazano wiele obrazków i szkiców obrazujących życie żołnierskie w Legionach, okopy, ziemianki, konie u wodopoju, ruiny i zniszczenia wojenne (większość tych obrazów zakupił Jerzy Mycielski; niektóre z jego zbiorami przeszły w r. 1929 na własność Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu). W lutym 1918, po rozwiązaniu Korpusu Posiłkowego, P. był internowany w Witkowicach. W r. 1919, jako rysownik i malarz towarzyszył dywizji gen. Lucjana Żeligowskiego do Wilna. Tam poznał swą przyszłą żonę Marię z Koców, żonę rosyjskiego ziemianina Iljicza Kazanowicza, która schroniła się z dziećmi przed rewolucją w Wilnie. Zafascynowany architekturą tego miasta P. namalował cykl widoków Wilna i jego zabytków, ulic, zaułków, scenek i typów rodzajowych, a także pejzaży z Wileńszczyzny: Werk, Jerozolimki, Wilejki, Pospieszki i Trok. W r. 1919 odbyła się w Krakowie i Warszawie duża wystawa prac P-a zatytułowana «Wilno», na której wśród 102 obrazów znalazły się m. in.: Widok z zamku, Fragment z cmentarza, Katedra, Kościół Św. Anny, Cerkiew znamieńska, Ostra Brama, Klasztor Bazylianów, Zaułek Kazimierzowski, Z dzielnicy żydowskiej, Dorożkarz, Dziad, Robotnik, Żebrak, oraz pejzaże: Przystań w Werkach, Nad brzegiem Wilji, Sosny, Bór, Zamek Kiejstuta w Trokach, Jeziora trockie.
W r. 1920 P. powrócił do Krakowa, gdzie zamieszkał na stałe przy ul. Lubomirskich i objął dawną pracownię Piotra Nizińskiego (za namową P-a do Krakowa przeniosła się też z dziećmi Maria Kazanowicz). Stąd wyjeżdżał w okolice Krakowa (np. do Myślenic) na plenery, a także do starych miast, które «portretował» w swych cyklach architektonicznych. W r. 1922 po pobycie na Helu powstały pejzaże morskie i widoki Gdańska, w r. 1924/5 przebywał w Pradze, gdzie w r. 1926 odbyła się wystawa praskich prac P-a; w t. r. (w kwietniu) w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie zostały pokazane 44 obrazy z tego cyklu, m. in.: Motyw z Pragi, Letenska ulica, Z zamkowych schodów, Kościół Św. Mikołaja, Plac Wacława, Ulica Nerudowa, Widok na Hradczyn, Wieża mostu Karola, Kościół Św. Wita. W tym czasie P. wszedł do zarządu nowo wybudowanego lokalu wystawowego Domu Sztuki we Lwowie i brał udział w jego pierwszej wystawie (grudzień 1926). W r. 1927, w związku z kilkumiesięcznym pobytem artysty w Warszawie, powstał cykl obrazów przedstawiających architekturę warszawską. Nakładem Tow. Szkoły Ludowej wyszła wówczas książeczka dla dzieci Konstantego Chmielowskiego zatytułowana „Katechizm małego obywatela”, do której P. wykonał ilustracje (Kraków, 1927). W r. 1928 P. był ponownie w Wilnie, malując tam obrazy; ich kolekcję zatytułowaną Wilno ofiarował w r. 1929 Józefowi Piłsudskiemu; obrazy te wisiały w gabinecie Marszałka w Belwederze. Przypuszczalnie w tym okresie (1928–30) P. wyjechał do Sulejówka celem sportretowania Piłsudskiego, do czego jednak nie doszło, gdyż Piłsudski nie miał czasu na pozowanie. Pamiątką tego przedłużającego się pobytu artysty w domu Marszałka jest jego obraz Salon w Sulejówku (własność prywatna). W r. 1929 P. wydał (w stu egzemplarzach) tekę autolitografii zatytułowaną Wilno poprzedzoną wstępem Mariana Morelowskiego. Pod koniec 1930 r. P. zaczął chorować na gruźlicę, w r. 1931 przebywał dłużej w sanatorium w Bystrej na Śląsku, gdzie również malował pejzaże. Owocem jego pobytu w r. 1933 w Jastarni były pejzaże morskie i wiele obrazków przedstawiających rybaków i ich pracę. W r. 1933 P. został członkiem zorganizowanej przy Związku Legionistów na Wawelu grupy artystów pod nazwą Sekcja Plastyków Związku Legionistów w Krakowie. Brał udział w Historycznej Wystawie Legionów Polskich tej Sekcji w r. 1934 w Muzeum Narodowym w Krakowie. W t. r. otrzymał nagrodę na I ogólnopolskim Salonie w Krakowie.
Ważną pozycję w dorobku artystycznym P-a zajmuje krajobraz i wspomniane już widoki miast, np. Pejzaż (1911, Muz. Narod. w Kr.), Pejzaż (1918, Muz. Narod. w W.), Motyw z Pragi – widok na Pragę z Letnej (1925, Muz. Narod. w Kr.), Wejście na most Karola w Pradze (Muz. Narod. w W.), scenka rodzajowa Żydzi w chałatach na ulicy (1926, Muz. Narod. w W.), Vaclavske namesti (własność prywatna). Nie zabrakło też w dorobku artystycznym P-a widoków miasta, w którym stale mieszkał – Krakowa (np. Baszta pasamoników, Kościół Św. Marka w Krakowie, Domy na Kazimierzu – wszystkie własność prywatna). Pod koniec życia (w r. 1935) wyszła odbita w 100 egzemplarzach teka Kraków w dziesięciu autolitografiach barwnych I. P-a przedstawiających charakterystyczne zabytki Krakowa; chory artysta nie zdołał zrobić już zapowiedzianych w tytule autolitografii barwnych i zostały wydane jako czarno-białe. P. uprawiał także malarstwo portretowe: Portret starego mężczyzny, także 1915, Portret Józefa Piłsudskiego, 1915, i dwa portrety męskie (Muz. Narod. w W.), Portret M. Cyrus-Sobolewskiej, Portret Jana Kwiatkowskiego, Portret Olgi Marudzińskiej (Muz. Narod. w Kr.). P. zmarł w Krakowie 3 VIII 1935 i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.
P. był żonaty (ślub 11 IX 1928 w Wilnie) z Rosjanką pochodzenia polskiego Marią z Koców 1. v. Kazanowicz. Małżeństwo było bezdzietne; P. wychowywał i opiekował się dwojgiem dzieci swej żony z pierwszego małżeństwa: Marią Kazanowicz (zamężną Wolnów) i Sergiuszem Władysławem Kazanowiczem.
Obrazy P-a znajdują się także w Muzeum Regionalnym w Krośnie i w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu (m. in. Portret artylerzysty T. Müllera, Widok wieży zegarowej Katedry na Wawelu). W r. 1974 odbyła się w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie wystawa prac P-a.
Autoportret (olej., tempera na tekturze w Muz. Narod. w W.), Autoportret (olej. na płótnie) i Autoportret (olej. na tekturze) w Muz. Narod. w Kr.; Autoportret (1919, rysunek węglem, z żartobliwym ironicznym wierszykiem do krytyki, Własność M. Wolnowej w Kr.); – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Ignacy Pinkas 1888–1935, kwiecień 1974 TPSP w Krakowie (katalog wystawy); „Wilno”. Wystawa obrazów I. P-a, Kr.–W. 1919 (katalog wystawy); Przewodnik nr XII Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1926 kwiecień. Kolekcja prac P-a; – Dienstl-Dąbrowa M., Śp. Ignacy Pinkas, „Światowid” 1935 nr 32 s. 20; Japołł M. A., Z pracowni malarskich, „Świat” 1921 nr 16 (fot. Autoportretu w pracowni i Autoportretu w kapeluszu i pelerynie); Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce, Kr. 1929 III; Mitarski, Ignacy Pinkas „Tyg. Ilustr.” 1923 nr 21 s. 338–9; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Seweryn T., Sztuka Legionów, z powodu Historycznej wystawy Legionów Polskich w Krakowie 1934, „Sztuki Piękne” 1934 nr 9; Wilno I. P-a, „Światowid” 1929 nr 25; Z polskiej sztuki współczesnej, „Światowid” 1926 nr 38 (fot.); – Z wakacji artystów, „Czas” 1922 nr 194; – „Ilustr. Kur. Codz.” 1935 nr z 5 X (fot.); „Rzeczpospolita” 1920 nr 196; – Informacje pasierbicy P-a Marii Wolnowej w Krakowie.
Róża Biernacka