Sobieszczański-Rogala Ignacy Świętosław (1872–1952), inżynier, działacz społeczny i polityczny, pionier przemysłu węglowego na Syberii. Ur. 15 VIII w miejscowości Dolina Mickiewicza (obecnie część Kowna), był synem Ignacego, właściciela dóbr Pilipki (pow. żytomierski), rzeczywistego radcy stanu w rosyjskim Min. Spraw Wewnętrznych, i Eweliny z Komorowskich.
S. ukończył gimnazjum w Żytomierzu (ze złotym medalem), następnie studiował w Inst. Inżynierów Komunikacji w Petersburgu i uzyskał dyplom inżyniera dróg komunikacyjnych w r. 1898. Podczas studiów był od r. 1895 prezesem komisji rewizyjnej polskiej kasy studenckiej i kierownikiem tajnej polskiej biblioteki. W l. 1898–9 odbył służbę w wojsku rosyjskim w Obozie pod Krasnym Siołem. W l. 1900–3 kierował z ramienia rosyjskiego Min. Komunikacji budową odcinka drogi czarnomorskiej na Kaukazie, następnie gospodarował w rodzinnym majątku Pilipki. Od r. 1905 wraz z wujem Janem Komorowskim założył kilka kopalń węgla w różnych obwodach Wschodniej Syberii między rzekami Jenisej i Amur; największymi kopalniami S-ego były Inokientiewskaja koło Irkucka i Czeremchowo koło Czyty. Dzięki uzyskanym koncesjom prowadził ponadto poszukiwania złóż węgla, miedzi, żelaza, wolframu i azbestu, a przede wszystkim złota, którego jednak nie znalazł. Mimo to szybko się wzbogacił dzięki budowie kolei transsyberyjskiej, która wzmogła zapotrzebowanie na węgiel, i był uważany za jednego z najbogatszych ludzi na Syberii. W r. 1905 został na krótko aresztowany za szerzenie idei wolnościowych wśród plemion buriackich Wschodniej Syberii. Był długoletnim prezesem Rady Zjazdu Właścicieli Kopalń Wschodniej Syberii, kierownikiem z wyboru Wschodnio-Syberyjskiego Państwowego Urzędu ds. Paliwa, stałym członkiem syberyjskiej kurii wyborców do Rady Państwa oraz członkiem Syberyjskiego Komitetu Giełdowego; w r. 1907 był współzałożycielem, sekretarzem, następnie do r. 1920 prezesem i członkiem honorowym Polsko-Litewskiego Stow. «Ogniwo» w Irkucku. Jako syndyk tamtejszej rzymskokatolickiej parafii organizował ekspedycje zbierające materiały o kościołach i pamiątki po Polakach na Syberii. Opublikował Studia syberyjskie (Piotrogród 1916), w których przedstawił statystyczny i ekonomiczny obraz wychodźstwa polskiego na Syberii. Przesyłał też do prasy polskiej korespondencje o emigracji syberyjskiej oraz opublikował kilka artykułów z ekonomii i techniki w prasie rosyjskiej.
W końcu lipca 1914 S. w imieniu Polaków z Syberii złożył na ręce prezesa Koła Polskiego w Dumie Wiktora Jarońskiego wniosek o wystąpienie Koła z postulatami zjednoczenia i niepodległości ziem polskich (Jaroński przedstawił taką deklarację 8 VIII t.r.). Był w tym okresie współzałożycielem Tow. Pomocy Ofiarom Wojny. W jesieni t.r. został zmobilizowany do rosyjskiego wojska i jako porucznik artylerii w Głównym Zarządzie Artylerii kontrolował produkcję amunicji artyleryjskiej. Zwolniony z wojska w r. 1917 na krótko przed rewolucją październikową powrócił do Irkucka; został wybrany na prezesa Komitetu Polskich Organizacji Społecznych («Kapos»). Zebrania «Kaposu» odbywały się w domu Sobieszczańskich, gdzie gromadzili się licznie Polacy – stąd nazywano go «Syberyjskim Soplicowem». W grudniu t.r. założył S. Polską Radę Bezpieczeństwa, której celem była ochrona Polaków przed atakami zwalczających się wzajemnie oddziałów rosyjskich. Brał udział w organizacji I Zjazdu Polaków Syberyjskich w Harbinie (luty 1918) i jako jego przewodniczący wystąpił z wnioskiem o utworzenie na Syberii polskich formacji wojskowych, który jednak nie uzyskał poparcia większości. Zjazd powołał Polską Radę Polityczną Dalekiego Wschodu i Wschodniej Syberii, S. został jej członkiem, następnie kierownikiem wydz. politycznego. Reprezentował też Radę na II Zjeździe Polaków Wschodniej Syberii i Dalekiego Wschodu w Harbinie (październik/listopad 1918), kiedy to podjęto uchwałę o formowaniu polskich oddziałów wojskowych oraz utworzono Polski Komitet Narodowy (PKN) na Syberię i Wschodnią Rosję, którego prezesem został Zygmunt Jastrzębski. Po jego rezygnacji S. objął przewodnictwo PKN i prowadził akcję werbunkową do formowanych oddziałów polskich. W rozmowach z Francuską Misją Wojskową sprzeciwiał się podporządkowaniu ich dowództwu francuskiemu. Na początku r. 1919 zrezygnował z prezesury PKN, został przewodniczącym gminy polskiej w Irkucku, członkiem zarządu miejscowej szkoły i członkiem Rady Banku Polsko-Syberyjskiego. Był też współzałożycielem Polskiego Związku Handlowo-Przemysłowo-Technicznego na Syberię i Daleki Wschód, został członkiem Rady Centralnej i zorganizował w sierpniu 1919 zjazd jego przedstawicieli. Był wśród wydawców „Tygodnika Syberyjskiego”. W l. 1919–20 był redaktorem wydawanego w Irkucku tygodnika „Głos Polski”. W tym okresie kopalnie S-ego zostały znacjonalizowane przez władze sowieckie. Na początku r. 1920 został członkiem Polskiej Misji Wojskowej i organizował ewakuację Polaków z Syberii. Sam wyjechał ostatnim pociągiem ewakuacyjnym przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Irkucka, następnie przebywał w Harbinie. Wspomagał finansowo, zwłaszcza w czasie pierwszej wojny światowej, przebywających na Syberii Polaków, jak również polskie organizacje charytatywne i społeczne oraz był, wg Marcelego Nałęcza-Dobrowolskiego, «duchowym przywódcą całej Polonii Syberii i Dalekiego Wschodu».
Po powrocie przez USA do kraju zaraz po przyjeździe osiedlił się w Poznaniu. W styczniu 1921 S. wystosował do Min. Spraw Zagranicznych kilka memoriałów w sprawie sytuacji Polaków pozostałych na Syberii i możliwości ich repatriacji. W marcu 1921 złożył na ręce marszałka sejmu Wojciecha Trąmpczyńskiego znaczną sumę pieniędzy na rzecz Komitetu Pomocy Jeńcom. W l. 1920–2 bezskutecznie dochodził należności za węgiel dostarczony na kredyt kolei przewożącej wojska koalicji. Z Syberii przywiózł do Polski pokaźną kolekcję zbiorów sztuki, której fragment udostępnił na wystawę «Sztuka japońska» w r. 1923 w Poznaniu. W l. 1924–30 był kierownikiem komitetu techniczno-gospodarczego Państwowego Monopolu Spirytusowego (PMS) i zajmował się zakupem przedsiębiorstw dla PMS oraz reklamą jego działalności (wystawy, targi, prospekty itp.). Równocześnie w l. 1925–6 był prezesem Stow. Urzędników Dyrekcji PMS i w l. 1928–30 wiceprezesem Rady Naczelnej Polskiej Konfederacji Pracowników Umysłowych. Od r. 1934 był inspektorem w Miejskich Zakładach Opałowych magistratu m. st. Warszawy, następnie do sierpnia 1939 inspektorem ds. zbytu węgla z Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego w Min. Przemysłu i Handlu. Opublikował kilka artykułów, m.in. Nieznane kresowe herbarze powiatowe z r. 1795 („Mies. Herald.” R. 13: 1934) i Zagadnienie zawołań rycerskich w świetle danych indologii (tamże R. 15: 1936) oraz przetłumaczył z języka angielskiego i wydał pracę R. Caldera „Narodziny przyszłości w retorcie uczonych” (W. 1936).
Podczas okupacji niemieckiej S. mieszkał w Warszawie i po powstaniu 1944 r. został wywieziony przez obóz w Pruszkowie do Piotrkowa Trybunalskiego. Po wojnie, w r. 1945 przez kilka miesięcy pracował w PMS w Katowicach, w r.n. przeniósł się do Szczecina, gdzie do r. 1950 pracował w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym, początkowo jako kierownik Wydz. Nieruchomości, następnie Oddziału Orzecznictwa. Zmarł 10 XII 1952 w Szczecinie i tam został pochowany, następnie prochy przeniesiono do grobu rodzinnego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odznaczony był Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta i Medalem Niepodległości.
W małżeństwie zawartym 3 VII 1911 z Wierą Ewą (używane imiona Ewelina i Lina) Biełogołową, Rosjanką z pochodzenia, miał S. dwóch synów: Jerzego (ur. 1918), porucznika artylerii, żołnierza Brygady Karpackiej, uczestnika walk pod Tobrukiem i kampanii włoskiej, który po drugiej wojnie światowej zamieszkał w USA pod nazwiskiem Rogala-Sobieszansky, i Jana (1920–1942), kaprala radiotelegrafistę lotniczego Dywizjonu 304 «Ziemi Śląskiej», odznaczonego czterokrotnie Krzyżem Walecznych, który zginął podczas lotu bojowego nad Zatoką Biskajską.
Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946, W. 1989 (dot. syna S-ego Jana); Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); – Lech Z., Polacy za Uralem. Syberia bez przekleństw, „Rzeczpospolita” 1994 nr 18, Dod. tyg. „Plus Minus” nr 3 s. 11; taż, Syberyjskie Soplicowo – Irkuck, „Teki Hist.” (Londyn) T. 22: 1999; Nałęcz-Dobrowolski M., Sprawa wskrzeszenia niepodległości Polski, w: Jednodniówka na II Walny Zjazd Stowarzyszenia weteranów b. Armii Polskiej we Francji 13–14 VII 1930, W. 1930 s. 47–53; tenże, Trzej działacze. Sylwetka I. R. Sobieszczańskiego, „Federacja” 1930 nr 8 s. 39–40 (fot.); Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, Wr. 1998; – Krahelska H., Wspomnienia rewolucjonistki, W. 1934 s. 188; Prawda w świetle faktów i dokumentów. Jednodniówka, Irkuck 1919 s. 1, 8; – B. Jag.: rkp. 9569 III; B. Ossol.: rkp. 14685/III, 14687/III, 14702/II; CAW: sygn. AP 14040, M. 23 XII 1933; – Informacje i dokumenty bratanka Władysława Sobieszczańskiego z Bydgoszczy oraz informacje Stanisława Sobieszczańskiego z Głogowa.
Stanisław Konarski