Szembek Ignacy (Józef Ignacy, Ignacy Józef) h. własnego (zm. 1835), cześnik ostrzeszowski, poseł na Sejm Wielki.
Był najmłodszym synem Józefa (zm. w grudniu 1764 lub styczniu 1765), od r. 1736 miecznika ostrzeszowskiego, i Marianny ze Szwarcenberg-Czernych h. Nowina (zm. 1764), córki kaszt. oświęcimskiego i wojnickiego Franciszka oraz Salomei z Nielepców, bratem Kazimierza, miecznika zatorskiego i oświęcimskiego (1765–79), od r. 1767 gen.-adiutanta królewskiego, żonatego z Karoliną Tomicką h. Drya, zm. bezpotomnie 18 II 1808 w swych dobrach w Rokitnie (informacja o zamordowaniu go przez bandytów w r. 1794 jest nieprawdziwa) oraz Aleksandra (ok. 1739 – 1806, zob.), łowczego ostrzeszowskiego. Siostrami S-a były Krystyna (zm. 1766), zakonnica w klasztorze tercjarek franciszkańskich (koletek) w Krakowie, i Salomea Marianna (zm. 24 III 1766), od r. 1760 żona Łukasza Moszyńskiego (zm. 1796), łowczego, cześnika, a ostatecznie podstolego radomskiego.
Po śmierci rodziców, jako niepełnoletni, pozostawał S. pod opieką brata, Kazimierza, formalnie wyznaczonego 14 X 1767 przez króla Stanisława Augusta, bp. koadiutora chełmińskiego Krzysztofa Hilarego Szembeka (zob.) i star. lelowskiego Ignacego Kalinowskiego; do szkół uczęszczał w Warszawie. Choć podczas konfederacji barskiej brat Kazimierz łączył się z nastawionym ugodowo wobec króla regimentarzem wpol. Ignacym Zarembą, S. jako kapitan Regimentu Gwardii Konnej Kor. walczył pod rozkazami radykalnego marsz. łomżyńskiego Kazimierza Pułaskiego. We wrześniu 1771 odżegnywał się S. od brata, Kazimierza, którego «ani bratem zwać powinien» (B. Kórn., rkp. 2117), a nie mogąc odzyskać pożyczonych mu «na słowo» 6 tys. złp., zagarnął srebra rodowe; wraz z bratem Aleksandrem przygotowywał proces przeciw Kazimierzowi. W r. 1773 bracia podzielili odziedziczony majątek; S-owi przypadły Siemianice z Rakowem i Lipiem w ziemi wieluńskiej oraz część praw do klucza porębskiego. Dekret, który ogłoszono w r. 1773 w procesie Kazimierza i S-a nakazywał wzajemny zwrot pieniędzy i sreber; S. nigdy tego wyroku nie wykonał.
Między 26 VI 1776 a 23 VI 1777 otrzymał S. po bracie Aleksandrze łowczowstwo ostrzeszowskie w ziemi wieluńskiej. W r. 1782 powołano S-a do komisji, rozpatrującej z ramienia Sądu Referendarskiego Kor. spór między gromadami wsi Kurów i Turów, należących do m. Wielunia, a podkomorzym wieluńskim Fryderykiem Jakubem Psarskim. T.r. wraz z bratem Aleksandrem legitymował się ze szlachectwa w Galicji w sądzie grodzkim oświęcimskim. Z upoważnienia brata, Aleksandra, doprowadził 18 XII 1782 do sprzedaży Łyskorni. W r. 1783 popadł w konflikt ze star. ostrzeszowskim Franciszkiem Stadnickim, właścicielem sąsiadujących z Rakowem dóbr opatowskich. W l. 1786–8 był przypozwany do sprawy między gromadami kilku wsi ze star. bolesławskiego a starościną Ludwiką Szaniawską. Dn. 10 XII 1787 postąpił na cześnikostwo ostrzeszowskie, jednak nadal występował sporadycznie z tytułem łowczego.
Na sejmiku w Wieluniu S. wraz z szambelanem Wojciechem Mączyńskim został jako kandydat królewski obrany posłem i 7 X 1788 w Warszawie podpisał akt konfederacji sejmowej. Podczas obrad Sejmu Wielkiego nie występował publicznie, jedynie 3 XI t.r. uzasadnił swój sprzeciw wobec utrzymania Dep. Wojskowego Rady Nieustającej; obu posłom wieluńskim przyganiano: «do czego wam było na posłów się sadzić, gdy jesteście niezdatni dla Ojczyzny radzić». Dn. 1 V 1789 został odznaczony Orderem św. Stanisława. Jako jedyny poseł z ziemi wieluńskiej podpisał 2 V 1791 tzw. asekurację, zobowiązując się do popierania Ustawy Rządowej, którą zamierzano przedstawić nazajutrz na sesji Sejmu; był obecny 3 V t.r. na uchwaleniu konstytucji. Listowne żądanie S-a, przesłane na obradujący 14–19 II 1792 sejmik w Wieluniu, spowodowało, że komisarzy granicznych obrano w tajnym głosowaniu. Dn. 7 V t.r. został kawalerem Orderu Orła Białego.
Po rozbiorach S. zajmował się gospodarowaniem; zapewne hodował owce, gdyż sprzedawał wełnę. Prawdopodobnie to żona S-a dzierżawiła od władz pruskich Naramice odebrane represjonowanym Stokowskim. S. toczył wiele procesów, m.in. ze Stanisławem Męcińskim, który o zwrot 100 tys. zł pozywał go przed sądy pruskie w Wieluniu, Kaliszu, a nawet w l. 1802–7 w Berlinie. W Ks. Warsz. wszedł S. 1 IV 1807 w skład częstochowskiego sądu pokoju, podlegającego dep. kaliskiemu; 13 IV r.n. zatwierdzono go na tym stanowisku. Dn. 14 VIII 1812 podpisał akces do Konfederacji Generalnej Król. Pol. Od władz pruskich otrzymał 12 VIII 1816 tytuł hrabiowski, potwierdzony w r. 1824 w Król. Pol. Wg Żegoty Paulego miał S. w woj. sieradzkim Kocierzową, Wąglin, Ruszczyn i Czyżów oraz Grabów. Po bezpotomnej śmierci brata, Kazimierza, zajął jego dobra, w tym Rokitno i następnie przez wiele lat toczył spór o tę schedę z synami brata, Aleksandra. W r. 1812 nabył części od bratanków, Wincentego oraz Józefa Karola (zob.) Szembeków. Miał też Włodowice koło Olkusza. Ok. r. 1814 wydzierżawił Włodowice Wojciechowi Męcińskiemu, sam przez pewien czas dzierżawił Bobolice. Posiadał też wieś Brzyznia (lub Brzeźna); z l. 1826–8 pochodzą rachunki z tych dóbr. Miał również sumy na Jawiszowicach. W r. 1807 wzniósł w Siemianicach klasycystyczną dzwonnicę. Zmarł 18 VII 1835 we Wrocławiu, został pochowany w Siemianicach.
Ok. r. 1780 poślubił S. Kunegundę z Walewskich (zm. 31 VII 1828), córkę Stanisława Józefa (zm. 1770), kaszt. spicymierskiego, i Konstancji Urszuli z Jordanów, której ojcem był Jan, cześnik krakowski (zm. 1735). Posag żony w wysokości 30 tys. złp. zabezpieczył S. w r. 1782 na Siemianicach i Rakowie. Miał z tego małżeństwa syna Piotra (1788–1866, zob.) oraz trzy córki: Urszulę (ur. ok. 1783), poślubioną Bogumiłowi (Józefowi) Wierzchlejskiemu, Teresę (ok. 1790 – 1874), żonę Stanisława Męcińskiego (zm. 1846), i Ludwikę (1797–1874), zamężną za Michałem Taszyckim (ok. 1786 – 1832), a od r. 1837 za Józefem Sewerynem Poleskim (ok. 1807 – 1880).
Portret (S. jako młodzieniec) przez Łukasza Orłowskiego (sprzedany w r. 1993 prywatnemu kolekcjonerowi na aukcji w W.; Portret żony S-a Kunegundy w Muz. Walewskich w Tubądzinie; – Borkowski, Genealogie, s. 585; Borowski E., Genealogie niektórych polskich rodzin utytułowanych, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., V, VII/VIII; Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, W. 2008; Konarski S., Armorial de la noblesse polonaise titreé, Paris 1958 s. 324; Kossakowski, Monografie, III 277–8, 287–8; Leitgeber S., Nowy Almanach Błękitny, P.–W. 1993 s. 170; Łoza, Kawalerowie; Łoza, Order Orła Białego; PSB (Mączyński Wojciech, Stadnicki Franciszek); Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lw. 1857 s. 250; Uruski, X 324; Żychliński, I 176, 302–3, IV 405, XIX 45–6; – Dembiński B., Polska na przełomie, W. 1913 faksymile po s. 486; Kobierecki M., Walewscy herbu Kolumna w XVII–XVIII wieku, Ł. 2008; Kwilecki A., Wielkopolskie rody ziemiańskie, P. 2010; Michalski J., Studia historyczne, W. 2007; Olejnik T., Wieluń. Dzieje miasta, Piotrków Trybunalski 2003 s. 65; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; Szczygielski W., Dzieje ziemi wieluńskiej, Ł. 1969; tenże, Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku, Ł. 1994; Wisińska M., Ziemia wieluńska wobec Konstytucji 3 Maja, „Sieradzki Roczn. Muz.” T. 1: 1984 s. 24–5; Wiśniewski J., Diecezja częstochowska. Opis historyczny kościołów i zabytków w dekanacie będzińskim, dąbrowskim, sączowskim, zawierckim i żareckim oraz parafii Olsztyn, Marjówka Opoczyńska 1936 s. 404; Włodarczyk Z., Wieluńskie w dobie Prus Południowych 1793–1806, Wieluń 2005 s. 38, 190; Ziemiaństwo wielkopolskie: w kręgu arystokracji, Red. A. Kwilecki, P. 2004; – Księgi Referendarii Koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, Oprac. A. Keckowa, W. Pałucki, W. 1957 II; Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1918; Nekrologi „Kuriera Warszawskiego” 1821–1939, Oprac. A. Tyszka, W. 2001 I; Teki Dworzaczka CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Vol. leg., IX 49; Zagadki Sejmu Czteroletniego, Oprac. E. Rabowicz, J. Kowecki, W. 1996; – „Dzien. Konfederacji Król. Pol.” (W.) 1812 nr 19 s. 181; – B. Śląska w Kat.: sygn. R 191 IV; – Informacje Michała Dziewulskiego z Kr. na podstawie kwerendy w: AP w Kr., Oddz. na Wawelu (Terr. Crac. Nova, sygn. 7 s. 1315–17, sygn. 8 s. 1591–2, sygn. 9 s. 190–6, 975–8, sygn. 12 s. 356, 558–60, 817, 820–1, 875, sygn. 13 s. 413–14, sygn. 14 s. 257–8, 260–1, 534, sygn. 20 s. 412, 416, 1441–3, 1461–2, sygn. 22 s. 190–1, 621–3, 983–4, sygn. 23 s. 207–8, sygn. 26 s. 565–8, sygn. 28 s. 1171–2, sygn. 30 s. 839, 875, sygn. 34 s. 185, 214, 298, 347, 745–6, 1371, sygn. 59 s. 1151–7, 1773–82, sygn. 78 s. 227–31, sygn. 80 s. 269), B. Kórn. (sygn. 2117, 11511, 11512) i B. Narod. (sygn. IV 8470) oraz Andrzeja Haratyma z W. na podstawie m.in. kwerendy w AGAD (Metryka Kor., Księgi Kanclerskie, nr 32 cz. III s. 187–8 nr 90 cz. I s. 43–4, Sigillata, nr 31 k. 134v, nr 37 k. 144), B. Czart. (rkp. 886 s. 145, rkp. 3224 s. III, rkp. 3328 k. 30v, 32, 143, 152v–3) i B. Jag. (rkp. 5344 t. IV k. 193, 198, 200, rkp. 5346 t. II k. 360, t. IV k. 15, 18).
Maria Czeppe