Ruszkowska z Dąbrowskich Irena (1900–1971), entomolog, profesor Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. Ur. 4 IX w Kramatorsku (gub. charkowska), była córką Henryka Dąbrowskiego, inżyniera elektryka, i Otylii Marii z Arndtów.
W r. 1918 ukończyła Gimnazjum Tow. Wzajemnej Pomocy dla Kobiet Pracujących w Charkowie i w t. r. rozpoczęła studia na wydz. leśnym ewakuowanego Nowoaleksandryjskiego (byłego Puławskiego) Instytutu Rolniczo-Leśnego. W maju 1922 przyjechała do Polski. Do r. 1923 pracowała jako nauczycielka przedmiotów przyrodniczych i ogólnokształcących w Zakładzie Wychowawczym dla Sierot w Klarysewie pod Warszawą, a w l. 1923–7 studiowała biologię na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Pozn. Dn. 11 III 1927 złożyła państwowy egzamin dla nauczycieli szkół średnich z nauk biologicznych jako przedmiotu głównego oraz z chemii i mineralogii jako przedmiotów dodatkowych. W r. 1927 podjęła pracę w Państwowej Szkole Ogrodnictwa w Poznaniu. W t. r. wyszła za mąż za Jana Ruszkowskiego (zob.). Po przeniesieniu się wraz z mężem w r. 1928 do Warszawy, R. została zatrudniona w r. n. jako asystent w oddziale doświadczalnym Stacji Ochrony Roślin w Morach Tow. Ogrodniczego Warszawskiego, a w l. 1931–7 była tam zastępcą kierownika. W tym okresie prowadziła badania nad biologią owadów szkodliwych, rejestracją ich występowania i metodami zwalczania. Wraz z mężem brała również udział w pracach popularyzacyjnych dotyczących ochrony roślin i w pracach redakcyjnych „Rocznika Ochrony Roślin”.
W l. 1937–50 R. pracowała w kierowanym przez męża Dziale Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW) w Puławach (do którego został włączony oddział doświadczalny w Morach), początkowo jako starszy asystent, później adiunkt, prowadząc badania nad szkodnikami warzyw. Z tego okresu pochodzą m. in. prace Z doświadczeń nad zwalczaniem śmietki cebulanki (Hylemyia antiqua Meig.) („Roczniki Nauk Roln. i Leśn.” T. 41: 1937), Z badań nad strąkowcem grochowym (Bruchus pisorum L.), (przeprowadzonych w latach 1947–1950 w Puławach; próby zwalczania w przechowalniach) („Biul. Inst. Ochrony Roślin” T. 1: 1957 z. 1). Ogłosiła też wtedy jedną z pierwszych w Polsce prac na temat stonki ziemniaczanej, Z obserwacji biologicznych nad stonką ziemniaczaną (Leptinotarsa decemlineata Say) w Irenie pod Dęblinem w r. 1947 („Pol. Pismo Entomologiczne” 1949 z. 3–4). Dn. 8 X 1949 uzyskała stopień doktora nauk matematyczno-przyrodniczych na Uniwersytecie M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie na podstawie rozprawy Biologia szkodnika cebuli – chowacza szczypiorowego, Ceuthorrhynchus suturalis Fabr. (Curculionidae, Col.) („Annales UMCS”, Sect. E, Vol. 7: 1952 z. 14) wykonanej pod kierunkiem Konstantego Strawińskiego. Opracowała po raz pierwszy w naszych warunkach klimatycznych cykl rozwojowy tego szkodnika i jego pasożyty. W l. 1951–61 była kierownikiem Zespołu Badania Szkodników Warzyw w oddziale Instytutu Ochrony Roślin (IOR) we Wrocławiu (od r. 1957 Pracowni Entomologicznej IOR). Dn. 25 IX 1954 uzyskała tytuł docenta. W tym okresie prowadziła również wykłady zlecone z wybranych działów entomologii rolniczej na specjalizacji ochrony roślin wrocławskiej Wyższej Szkoły Rolniczej (WSR).
Dn. 1 III 1961 R. objęła kierownictwo Katedry Entomologii na Wydz. Rolniczym WSR we Wrocławiu, którą uprzednio kierował jej mąż. Dn. 19 V 1965 otrzymała tytuł profesora nadzwycz. Jedną z ostatnich obszernych prac R-iej była ogłoszona wraz ze współpracownikami Czesławem Kanią, Piotrem Niezgodzińskim i Jadwigą Opyrchałową rozprawa, pt. Wpływ suszy na rozwój owadów szkodliwych dla produkcji roślinnej Dolnego Śląska („Prace Wrocł. Tow. Nauk.”, S. B, 1968 z. 139). Wraz z J. Opyrchałową opracowała skrypt Wybrane działy ekologii owadów. Czynniki abiotyczne (Wr. 1969), który został nagrodzony przez Min. Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. Dn. 1 X 1970 przeszła na emeryturę.
R. ogłosiła kilkanaście prac naukowych. Była autorką rozdziałów o szkodnikach w podręcznikach: „Ochrona roślin” (Puławy 1946, W. 1953, 1956, 1963), „Nauka o chorobach i szkodnikach roślin oraz technika ich zwalczania” (W. 1971, 1976), B. Cholewińskiej „Uprawa warzyw w glebie” (W. 1964), M. Lityńskiego i H. Nieś „Warzywnictwo” (W. 1974). Wraz z mężem, J. Ruszkowskim, wydała Szkodniki roślin uprawnych (W. 1951). Przedstawiła też Historię powstania specjalizacji ochrony roślin oraz osiągnięcia naukowe i dydaktyczne Katedry Entomologii WSR we Wrocławiu („Zesz. Nauk. WSR we Wr.”, Rolnictwo, Z. 23 (69): 1967). Dla młodzieży szkolnej napisała: Stonka ziemniaczana – kolorowy dywersant (W. 1946, 1951), Chrabąszczowe wakacje (W. 1948), Kapuściana historia (W. 1951). Była też autorką artykułów popularnych i ulotek dla praktyki ogrodniczej. Brała czynny udział w III Międzynarodowym Sympozjum Entomofaunistyki Europy Środkowej w Görlitz (1968) oraz w XIII Międzynarodowym Kongresie Entomologicznym w Moskwie (1968). Jako przewodnicząca (od r. 1961) Oddziału Wrocławskiego Polskiego Tow. Entomologicznego była organizatorem w r. 1970 XXXII Zjazdu Jubileuszowego w Cieplicach Śląskich z okazji 50-lecia działalności Towarzystwa, na który wraz z Ryszardem Łęskim przygotowała referat Osiągnięcia entomologii rolniczej („Pol. Pismo Entomologiczne” T. 41: 1971 z. 4). Była członkiem m. in. Rady Naukowej IOR w Poznaniu, Komitetu Ochrony Roślin PAN, Wrocławskiego Tow. Naukowego (od r. 1968), Sekcji Ochrony Roślin Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa Naczelnej Organizacji Technicznej oraz Kolegium Redakcyjnego „Polskiego Pisma Entomologicznego”. R. zmarła 1 IX 1971 w Puławach i pochowana została na parafialnym cmentarzu kościoła p. wezw. Matki Bożej Wniebowziętej.
Z małżeństwa z Janem Ruszkowskim miała R. dwoje dzieci (zob. życiorys męża).
Portret pędzla malarza szwajcarskiego M. Christa w posiadaniu syna Andrzeja Ruszkowskiego; Fot. w Mater. Red. PSB; – Bibliografia zawartości „Roczników Nauk Rolniczych” 1903–1957, W. 1958; Publikacje pracowników Instytutu Ochrony Roślin w latach 1949–1979, P. 1981 s. 208–9; Słown. biologów; – Czyżewski J. A., Pamięci Jana i Ireny Ruszkowskich, „Wiad. Entomologiczne” T. 3: 1982 nr 3–4, s. 155–69 (bibliogr., fot.); Dziesięć lat Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, L. 1954 s. 109; Kania C., Profesor doktor Irena Ruszkowska (1900–1971), „Ochrona Roślin” 1971 nr 11 (fot.); Machlejd J., Wóycicki S., Pięćdziesięciolecie Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego, „Roczniki Nauk Ogrodniczych” T. 1: 1934 s. 73, 81–2; Mączniak H., Pracownicy Instytutu Puławskiego w latach międzywojennych (1917–1939), Puławy 1983 s. 135–6; Opyrchałowa J., Irena Ruszkowska, w: Uczeni wrocławscy (1945–1979), Wr. 1980 s. 377–8; Rutkiewicz J., Archipelag nauki, Wr. 1966 s. 219, 254; Węgorek W., Profesor doktor Irena Ruszkowska, „Prace Naukowe Inst. Ochrony Roślin” [Wyd.] IOR w Poznaniu, T. 14: 1972 z. 1 (bibliogr.); Wyższa Szkoła Rolnicza we Wrocławiu 1945–1970, „Zesz. Nauk. WSR we Wr.” Nr 86: 1970 s. 41–2; – „Spraw. Wrocławskiego Tow. Nauk.”, S. B., Vol. 26: 1971; „Tryb. Ludu” 1971 nr 246 (nekrolog); – Arch. Uczelniane AR we Wr.: Teczka osobowa nr 1770; – Informacje syna, Andrzeja Ruszkowskiego.
Maria Strutyńska