Sołtan Iwan, właściwie Iwan (Iwaszko) Aleksandrowicz z Poczapowa h. własnego (zm. po r. 1486), podskarbi ziemski. Był jednym z młodszych synów Aleksandra Jurjewicza, bratem Sołtana Aleksandrowicza (zob.), Andrzeja Aleksandrowicza z Poporć (zob. Sołtan Andrzej), oraz Jurija Aleksandrowicza, i zapewne także Michała Aleksandrowicza z Zahorowa. Raz tylko został potwierdzony źródłowo z drugim patronimikiem – Stretowicz, co w świetle znanej dotychczas genealogii Sołtanów nie znajduje uzasadnienia. Nie wykluczone jednak, że któryś z dalszych jego przodków mógł nosić imię Stret. W literaturze genealogicznej został włączony do rodziny Sołtanów.
Nie wiadomo, gdzie S. się kształcił, lecz jego zamiłowanie do studiów wydaje się niezaprzeczalne. Współczesne mu przekazy określają go bowiem jako «knigolubca» i podkreślają jego biegłość w Piśmie św. Pewne wydają się także bliskie związki S-a z dworem królewskim, a być może nawet wychowanie w środowisku dworskim. Świadczyłby o tym fakt, iż Kazimierz Jagiellończyk troskę o stan finansów hospodarskich na Litwie powierzał po protoplaście rodu Aleksandrze Jurjewiczu, w ręce kolejno trzech jego synów. S. pełnił urząd podskarbiego ziemskiego chyba już w r. 1471, gdyż zapewne jego osoby (dominus Iwasko, Iwaschko) dotyczyły zapisy w rachunkach królewskich z 23 i 28 VII t.r. o dostarczeniu z Litwy 10 tys. fl. w złocie (czerwonych złotych?) na wyprawę Władysława Jagiellończyka do Czech. Z tytułem podskarbiego poświadczony został dopiero 19 VII 1473. Jako świadek potwierdził wówczas w Wilnie nadanie przez kniazia Aleksandra Jurjewicza Holszańskiego majętności Świran dla katedry św. Stanisława. Po raz ostatni z tytułem podskarbiego notowany jest 10 VIII 1486; w końcowym okresie wymieniany był zresztą na tej funkcji na przemian z bratem Andrzejem.
Drugim polem aktywności publicznej S-a były działania związane z jego macierzystym Kościołem wschodnim w W. Ks. Lit. Był gorącym zwolennikiem przeprowadzenia unii z Rzymem, do której wzorem brata Sołtana Aleksandrowicza przystąpił w r. 1471. Dn. 19 XI t.r. papież Sykstus IV wydał dlań stosowny przywilej spowiedniczy potwierdzający fakt połączenia się z Kościołem rzymskim i określający jego warunki; jest uważany za jednego z inicjatorów zwołania w marcu 1476 w Wilnie zjazdu przedstawicieli kniaziów, panów i duchowieństwa prawosławnego. Z inspiracji wybranego na metropolię kijowską bpa smoleńskiego Misaiła (Mizaela) z rodu Pstruchów opracowano wówczas tekst poselstwa do papieża Sykstusa IV, w którym zawarta była propozycja przeprowadzenia unii obu kościołów w W. Ks. Lit. Przyznawano papieżowi zwierzchnią władzę jako najwyższemu pasterzowi i uznawano unickie wyznanie wiary według postanowień soboru florenckiego, ale jednocześnie domagano się powstrzymania dalszych krzywd i gwałtów wyrządzanych przez łacinników wiernym obrządku wschodniego. Wraz z braćmi 14 III t.r. S. potwierdził ów list poselski «synodu ruskiego» do papieża. Uczestnicy zjazdu wybrali go wraz z pisarzem hospodarskim i klucznikiem wileńskim Jakubem na posła do Rzymu. Jest prawdopodobne, że przebywał w Rzymie na początku 1477 r.
Oprócz Poczapowa (dziś Poczepów koło Nowogródka), z którego S. się pisał, należał do niego Berezowiec, leżący także niedaleko Nowogródka. Na tej drugiej majętności zapisał 10 VIII 1486 daninę wieczystą w postaci 30 kop żyta rocznie dla monasteru w Ławryszowie pod Nowogródkiem. Dobra te posiadał później jeden z bratanków S-a Iwan Andrejewicz [Sołtan] (zob.). Zmarł po r. 1486; bliższa data i okoliczności jego śmierci nie są znane. W literaturze można napotkać sugestie, że po rezygnacji z kariery świeckiej obrał on stan duchowny i osiadł w jednym z monasterów bazyliańskich. Niektóre herbarze (Żychliński, II, V) i starsze opracowania (J. Stebelski, także M. Wiszniewski) utożsamiają S-a bądź z jego bratankiem Józefem Sołtanem, metropolitą kijowskim (zob.), bądź nawet z gorącym zwolennikiem unii kościelnej, prawosławnym metropolitą kijowskim z l. 1498–1501 – Józefem I Bułharynowiczem.
S. prawdopodobnie nie był żonaty i nie pozostawił potomstwa.
Kojałowicz, Compendium; Niesiecki; Okolski, III 165–6; Święcki, Historyczne pamiątki, II 129; Żychliński, II 309, V 316; tenże, Kronika rodzin; Urzędnicy, XI; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Bulgakov M. P., Istorija russkoj cerkvi, Pet. 1879 IX 57–8; Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska, W. 1934 s. 65, 67–8; Korczak L.,W kręgu litewskich zwolenników unii kościelnej w Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XV w., w: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Red. K. Ożóg, S. Szczur, Kr. 2000 s. 324–32 (uważa, iż synod w r. 1476 nie odbył się, list do papieża to falsyfikat, a S. nie posłował do Rzymu); Manteuffel G., O starodawnej szlachcie krzyżacko-rycerskiej na kresach inflanckich, „Mies. Herald.” R. 4: 1911 s. 129; Mončak I., Florentine Ecumenism in the Kyivan Church, Rome 1987; Ostatnie Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński, Script. Rer. Pol., IV 303, 373; Papée F., Polska i Litwa na przełomie wieków średnich, Kr. 1904 I 27; Wiszniewski, Hist. liter. pol., VIII 312; – Akta Już. i Zap. Ross., 1295; Aleksander Sołtan, szambelan Karola Zuchwałego i kawaler Złotego Runa, „Przegl. Pozn.” T. 18 1862 (półr. 1) s. 75–6, 79; Arch. Jugo-Zap. Rossii, VII/1 200; Kod. katedry i diec. wil., s. 321, 330; Kopiarz rzymski Erazma Ciołka z początku wieku XVI-go, Oprac. S. Kutrzeba, J. Fijałek, Arch. Kom. Hist., S. 2, Kr. 1923 I 73–5; O przywilejach nadanych od najjaśniejszych królów polskich i przedniejszych niektórych dowodach, które świętą unią wielce zalecają i potwierdzają, Wyd. H. Pociej, [b.m.w.] 1622, k. H i passim; Poselstwo do papieża Sykstusa IV od duchowieństwa, książąt i panów ruskich, „Przegl. Pozn.” T. 27: 1859 s. 188; Rachunki królewskie z l. 1471–2, 1476–8; – B. Czart.: rkp. 1352 (Herbarz lit. W. Kojałowicza z r. 1658) s. 298.
Henryk Lulewicz