Jacek (1183–1257), dominikanin, kanonizowany. Bieg jego życia osnuty legendą, przekazaną przez XIV-wiecznego hagiografa, nasuwa wiele wątpliwości i da się tylko w przybliżeniu ustalić. Tak więc według niepewnej tradycji był J. bliskim krewnym błogosławionego Czesława. Pochodził z rodu Odrowążów, a miejscem jego urodzenia miał być Kamień pod Opolem. Być może, pobierał nauki w szkole katedralnej w Krakowie wówczas, gdy funkcje scholastyka sprawował w niej mistrz Wincenty zw. Kadłubkiem. Związany ze swym krewniakiem, Iwonem Odrowążem, kanclerzem Leszka Białego, obrał J. karierę duchowną, otrzymując podobno kanonię krakowską. Towarzyszył, wraz z Czesławem, Iwonowi w jego podróży do Rzymu w r. 1220 i w czasie jej trwania zdecydował się na wstąpienie do świeżo powstałego zakonu kaznodziejskiego św. Dominika. Jest wysoce prawdopodobne, że został skierowany do domu zakonnego w Bolonii i tam odbywał studia teologiczne. Zapewne w początkach 1221 r. opuścił to miasto i jako związany z nowo utworzoną prowincją węgierską zakonu pojawił się w Karyntii, gdzie wedle tradycji miał być założycielem klasztoru we Friesach. W jego planach leżała jednakże akcja misyjna wśród Kumanów i na Rusi. Drogę na wschód obrał J. przez Kraków i tam współdziałał w założeniu ok. r. 1222 domu zakonnego. Panuje rozbieżność poglądów co do daty przybycia J-ka wraz z towarzyszami nad Dniepr. Bardziej uzasadnione wydaje się przypuszczenie, że wyprawa ta nastąpiła rychło po r. 1223, a nie dopiero w r. 1228. Misja J-ka w Kijowie nie trwała długo, bowiem już w r. 1226 uczestniczył on w założeniu domu zakonnego we Wrocławiu, a w 1227 w Gdańsku. Z chwilą użycia dominikanów przez Krzyżaków w misji pruskiej w szeregach misjonarzy znalazł się również i J. W r. 1236 J. był w Paryżu na generalnej kapitule dominikańskiej jednym z trzech przedstawicieli prowincji polskiej zakonu kaznodziejskiego, powołanej do życia w r. 1228. Niejasne są losy J-ka w ciągu następnych lat. Wiadomo jedynie, że u schyłku życia znalazł się w Krakowie i tam zmarł 15 VIII 1257 r. Ślady kultu zmarłego sięgają wprawdzie XIII w., kanonizacja nastąpiła jednakże dopiero w nastrojach kontrreformacji 17 IV 1594 r.
Abraham W., Powstanie organizacji Kościoła łacińskiego na Rusi, Lw. 1904; Dobrowolski K., Żywot św. Jacka. Ze studiów nad Polską hagiografią średniowieczną, „Rocz. Krak.” T. 20: 1926; Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII–XIV wieku, Lublin 1956; Kozłowska Z., Założenie klasztoru OO. Dominikanów w Krakowie, „Rocz. Krak.” T. 20: 1926; Woroniecki J., Św. Jacek Odrowąż, Kat. 1947 (bogata bibliogr.); – Długosz, Historia, Opera, XIII; tenże, Liber benef., Opera, III; Stanislaus lector, De vita et miraculis Sancti Jacchonis, Ed. Ćwikliński, Lw. 1884, Mon. Pol. Hist., IV.
Tadeusz Manteuffel