Siemieński (Siemiński) Jacek (Jacenty), pseud. Fischal (1826–1872), ziemianin, uczestnik powstania styczniowego, działacz gospodarczy.

Ur. 29 VII w Januszewicach (koło Opoczna), był wnukiem chorążego radomszczańskiego Jacka (zob.), synem Leonarda Józefa Kalasantego (1787–1848), kapitana 6. pp armii Ks. Warsz., i Konstancji z Malczewskich (zm. 1871).

 

Po ukończeniu szkół prywatnych Ludwika Królikowskiego i Jana Bętkowskiego w Krakowie, S. studiował na uniwersytecie we Wrocławiu. Utrzymywał wówczas kontakty z emigrantami i pomagał w przesyłaniu zakazanych wydawnictw do Król. Pol., korzystał przy tym z pomocy Antoniny Lissowskiej. S. inwestował znaczne sumy w przemysł Zagłębia Dąbrowskiego. Ok. r. 1844 nabył kopalnię «Jerzy», znaną później jako «Niwka», położoną w jego majątku Niwka koło Będzina. Po śmierci ojca odziedziczył majątki Klimontów i Zagórze (w Będzińskiem), gdzie uruchomił i w l. 1851–64 eksploatował kopalnię «Ignacy». Ponadto w l. 1854–64 w osadzie Radocha w Sosnowcu dzierżawił kopalnię «Charlota», znaną też pod nazwą «Karolina», z której wydobywano w r. 1861 ok. 9,5 tys. ton węgla. Posiadał również drobne zakłady hutnicze.

 

Mieszkając w Zagórzu, zajmował się tu S. działalnością charytatywną. Założył i utrzymywał szkołę ludową, zorganizował bibliotekę, finansował szpital i fundował stypendia dla uczących się chłopskich synów. W czasie epidemii cholery w r. 1854 sprowadzał lekarzy i niósł pomoc chorym.

 

W lipcu 1851 został S. za kontakty ze spiskowcami z «Organizacji 1848 r.» poddany pod nadzór policyjny. Podejrzewano go też o kontakty z emigracją. Przez dziesięć lat przewodniczył Radzie Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych pow. olkuskiego. Dn. 23 IX 1861 wszedł w skład Rady Powiatowej Olkuskiej, w t.r. był współzałożycielem spółki w Piotrkowie «Dom zleceń rolników znad Warty i Pilicy», która pośredniczyła w handlu i obrocie produktami nabywanymi wprost od rolników. Spółka została zlikwidowana po powstaniu. W lutym 1861 po warszawskiej manifestacji ustawiono z inicjatywy S-ego przed kościołem w Zagórzu krzyż z nazwiskami pięciu poległych w starciu z policją.

 

S. zbliżony do Karola Majewskiego, wraz z nim i z Włodzimierzem Trepką, ziemianinem z kaliskiego, Józefem Kołaczkowskim, właścicielem wsi Cielętniki, oraz stryjecznym bratem Zygmuntem Siemieńskim w maju 1861 był współzałożycielem «konfederacji» zawiązanej w Żytnie (pow. radomszczański), majątku rodzinnym Siemieńskich. Zawiązanie konfederacji, kierowanej kolegialnie przez władze wyłonione z wyborów, miało na celu przygotowanie do powstania; grupa ta nazywana «młodą szlachtą» we wrześniu 1861 ogłosiła powstanie sześcioosobowej Delegacji Narodowej, która dała początek organizacji «białych». S. reprezentował na zjazdach Delegacji woj. krakowskie. S., Władysław Siemieński wraz z Kołaczkowskim i Trepką, jako wysłannicy «młodej szlachty», spotkali się z Janem Kurzyną na zjeździe w Homburgu, który rozpoczął się 30 VIII. Oświadczyli wówczas, że kraj przystępuje do przygotowań powstańczych i żąda podporządkowania się organizacji. Odmówili zastosowania się do zaleceń Ludwika Mierosławskiego. Kurzyna nie przyjął tych deklaracji, zachęcał jednak do szybkiego wybuchu powstania. S. uczestniczył w zjazdach mężów zaufania (20–23 XII 1861) w Warszawie, gdzie ustalono nowy skład Delegacji Narodowej oraz na początku lutego 1862, gdy wybrano Dyrekcję Wiejską (zwaną także Białą), która stanęła na czele stronnictwa «białych». Do grudnia 1862 był S. mężem zaufania. W marcu 1862 wraz z Kołaczkowskim, Aleksandrem Rembielińskim oraz Aleksandrem Guttrym wchodził w skład delegacji krajowej do rozmów z różnymi odłamami emigracji. Przebywał w Paryżu, Genui i Turynie. W czerwcu 1862 popierał starania K. Majewskiego o powołanie wspólnego (dla «białych» i «czerwonych») Komitetu Centralnego. Posądzany był o sprzyjanie polityce Aleksandra Wielopolskiego.

 

W czasie powstania S. używał pseud. Fischal. Za dyktatury Mariana Langiewicza został po Marianie Sokołowskim komisarzem cywilnym Rządu Narodowego na Galicję Wschodnią i Lwów (12 III 1863); nominację tę potwierdził 21 III Stefan Bobrowski. S. przybył do Lwowa z początkiem kwietnia t.r. Od razu popadł w konflikt z «białym» Komitetem Galicji Wschodniej, a zwłaszcza z Adamem Sapiehą, który kwestionował jego pełnomocnictwa. Konflikt dotyczył podziału kompetencji między przedstawicielem Rządu a Sapiehą. W walce z nim i w zwalczaniu jego Komitetu S. próbował wykorzystać «czerwony» Komitet Bratniej Pomocy. Sapieha zerwał z nim stosunki i przez Leopolda Kronenberga zwrócił się bezpośrednio do Rządu Narodowego o przysłanie rozjemcy. Był nim Jan Majkowski, który po odwołaniu S-ego w poł. maja został jego następcą.

 

Po wyjeździe ze Lwowa S. powrócił w Olkuskie, gdzie został organizatorem wojskowym pow. olkuskiego. Prawdopodobnie od listopada 1863 do 6 III 1864 był naczelnikiem ekspedytury okręgu krakowskiego. Zajmował się zbieraniem zamówień na broń i materiały potrzebne powstańcom, a także dostarczaniem zamówionej broni i materiałów do granicy Galicji z Królestwem. W listopadzie i grudniu 1863 policja austriacka prowadziła w związku z tym śledztwo przeciwko S-emu, nie znalazła jednak podstaw do formalnego wniesienia aktu oskarżenia. W r. 1864 sprzedał S. swoje majątki Niwka i Zagórze wraz z kopalnią i drobnymi zakładami hutniczymi górnośląskiemu przemysłowcowi Gustawowi von Kramst. Po upadku powstania mieszkał w Wilkoszewicach koło Piotrkowa, ok. r. 1870 przeniósł się do rodzinnego Żytna, będącego wówczas własnością W. Siemieńskiego. Rozwijał tam również działalność społeczną i gospodarczą.

 

S. jako człowiek zamożny wspierał literatów, m.in. sfinansował Wincentemu Polowi wydanie w r. 1855 „Mohorta”, wspomagał także Romana Zmorskiego. W r. 1869 wydał książkę zbiorową pt. „Kłosy i kwiaty” (Kr.), zawierającą różne utwory literackie, m.in. Teofila Lenartowicza, Narcyzy Żmichowskiej, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Władysława Łuszczkiewicza, Józefa Szujskiego, W. Pola. Dochód uzyskany ze sprzedaży tej książki przeznaczył na budowę bursy szkolnej w Piotrkowie. S. zmarł 12 X 1872 w Żytnie.

 

Z małżeństwa z Ewą Siemieńską (1816–1894), córką Jana Nepomucena (zob.) S. pozostawił syna Leonarda (1856–1915).

 

 

 

Podob. w: „Kłosy” 1873 nr 401 s. 149; – Nowy Korbut, IX; Bibliogr. historii Pol. XIX w.; Kozłowski, Bibliogr. powstania; Czajka M., Kamler M., Sienkiewicz W., Leksykon historii Polski, W. 1995; Materiały do księgi życiorysów ludzi kultury literackiej Zagłębia Dąbrowskiego, Pod red. A. Jarosza, Sosnowiec-Kat. 1991 s. 97–101 (bibliogr.); Uczestnicy ruchów wolnościowych w latach 1831–1855 (Królestwo Polskie), Wr. 1990 (tu: Siemiński); Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Więckowska, Zbiory batignolskie; – Białynia-Chołodecki J., Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lw. 1913 s. 78, 358; Chudek J. M., Wanda Malczewska, „Pro Christo” R. 3: 1917 s. 12–15; Jaros J., Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Kat. 1984; Jędrzejek S., W lutym 1863 r. nad Przemszą, „Poglądy” R. 10: 1971 nr 3 s. 13–14; Kieniewicz S., Adam Sapieha, Lw. 1939; tenże, Powstanie styczniowe, W. 1983; Powstanie styczniowe 1863–1864. Wrzenie…, W. 1990 s. 236, 400, 402–3; Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kr. 1902 II 410, III 270–2; Ramotowska F., Narodziny tajemnego państwa polskiego 1859–1862, W. 1990; taż, Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, W.–Ł. 1978; taż, Warszawskie komitety ruchu narodowego w latach 1858–1861, w: Warszawa XIX wieku, 1795–1918, W. 1971 z. 2 s. 212, 226; Rudzka W., Karol Majewski w latach 1859–1866, W. 1937; Rzadkowska H., Marian Langiewicz, W. 1967; Stella-Sawicki J., Galicja w powstaniu styczniowym, Lw. 1909 s. 52, 56; Szwed R., Rok 1863/64 w Radomszczańskiem, w: Z dziejów powstania styczniowego w Piotrowskiem, Piotrków Trybunalski 1991 s. 61; Wiosna Ludów w Królestwie Polskim. Organizacja 1848 roku, Wr. 1994; – Awejde, Zeznania; Galicja w powstaniu styczniowym; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw. 1923 I 308; Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863–1866, Lw. 1893 III 96; Zapomniane wspomnienia, W. 1981; Zarys powstania styczniowego; Zeznania śledcze o powstaniu; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 III 102–3; – „Kraj” 1873 nr 401 s. 151, 154; „Tyg. Ilustr.” 1861 t. 3 s. 80; – B. Czart.: rkp. 5689 s. 69–71, 257–259; B. Jag.: rkp. 6531 s. 426–428; B. Ossol.: rkp. 12321 s. 19–26; B. PAN w Kr.: rkp. 2159 t. 17 k. 130; B. Raczyńskich: rkp. 1098; – Informacje Zbigniewa Zacharewicza z Kr.