Szarski Jacek (1921–1980), matematyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Ur. 6 II w Krakowie, był wnukiem Henryka (zob.), synem Antoniego (1891–1946), krakowskiego kupca, i Wandy z Gorgoschów (1895–1973).

S. uczył się i zdał w r. 1938 maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie. T.r. podjął studia matematyczne na UJ. Był członkiem Sodalicji Mariańskiej Akademików UJ. Podczas okupacji niemieckiej kontynuował naukę w l. 1940–4 na tajnych kompletach pod kierunkiem Tadeusza Ważewskiego. Równocześnie udzielał korepetycji z matematyki uczniom skierowanym do niego przez nauczycieli tajnego nauczania. Po wznowieniu działalności UJ uzyskał w marcu 1945 magisterium na podstawie pracy O pewnym systemie nierówności różniczkowych, a następnie 15 X t.r. doktorat filozofii w zakresie nauk matematycznych na podstawie napisanej pod kierunkiem Ważewskiego rozprawy O pewnym problemie integralnym dotyczącym równania z/x + Q (x,y) z/ă = 0 określonym na całej płaszczyźnie (w jęz. francuskim w „Annales de la Société Polonaise de Mathématique” T. 19: 1946). W r. 1945 został asystentem, a następnie starszym asystentem w II Katedrze Matematyki UJ. Od t.r. należał do Polskiego Tow. Matematycznego i w r. 1946 objął funkcję administratora jego organu „Annales de la Société Polonaise de Mathématique” (przemianowanego w r. 1955 na „Annales Polonici Mathematici”). W lutym 1947 habilitował się na podstawie pracy O pewnych nierównościach związanych z równaniami różniczkowymi cząstkowymi, którą po rozszerzeniu opublikował w języku francuskim w dwóch artykułach na łamach „Annales de la Société Polonaise de Mathématique” (T. 21: 1948, T. 22: 1949). W r. 1948 otrzymał stanowisko zastępcy profesora w III Katedrze Matematyki i odtąd wykładał teorię równań różniczkowych i całkowych, nierówności różniczkowe, przestrzeń Hilberta oraz mechanikę teoretyczną (w r. akad. 1947/8 również jako zastępca profesora na Wydziałach Politechnicznych Akad. Górniczej). Od r. 1949 pracował dodatkowo w Państw. Inst. Matematycznym w Warszawie (od r. 1952 Inst. Matematyczny PAN) jako docent, a od r. 1954 profesor nadzwycz. W tym okresie opublikował m.in. podręcznik Geometria analityczna (W. 1950). Interesował się zastosowaniami matematyki oraz powiązaniem jej z problemami techniki, fizyki i innych dziedzin; wspólnie z Ważewskim opublikował m.in. Sur un problème rentgenographique de M.S. Majerek („Annales de la Société Polonaise de Mathématique” T. 20: 1947) i Uwagi o równaniu struny drgającej („Zesz. Nauk. UJ” 1954 z. 1). W l. 1954–6 pełnił funkcję prodziekana, a w l. 1956–9 dziekana Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii UJ. W l. 1957–67 kierował na tym Wydziale Sekcją Matematyki. W r. 1957 nadano mu nowo utworzony i niezbędny do przyznania profesury zwyczajnej stopień doktora nauk matematycznych. W r. 1962 otrzymał tytuł profesora zwycz. W l. 1964–6 był prorektorem UJ. Po przejściu Ważewskiego na emeryturę objął w r. 1966 kierownictwo Katedry Analizy Matematycznej. Gdy w r. 1967 powołano na UJ Inst. Matematyki, S. zorganizował go i objął jego dyrekcję oraz kierownictwo Zakł. Równań Różniczkowych. W r. 1969 został wybrany na członka korespondenta PAN; t.r. zakończył pracę w Inst. Matematycznym PAN (prowadzone tam przez S-ego seminarium z równań różniczkowych fizyki i techniki dla matematyków różnych uczelni przyczyniło się do integracji środowiska matematycznego).

S. interesował się szczególnie rozwojem teorii i zastosowań równań i nierówności różniczkowych zwyczajnych i cząstkowych rzędu I i II; jako jeden z pierwszych zajął się systematycznie układami nierówności różniczkowych cząstkowych, głównie nieliniowych typu parabolicznego. Ogłosił pionierską w literaturze matematycznej monografię teorii i zastosowań nierówności różniczkowych pt. Differential Inequalities (W. 1965, wyd. 2, W. 1967). Publikował artykuły o życiu i twórczości polskich matematyków, m.in. Stanisława Zaremby („Wiad. Mat.” T. 5: 1962), Mirosława Krzyżańskiego (tamże T. 10: 1968) i kilkakrotnie o Ważewskim (tamże T. 11: 1969, „Physico-Mathematical Journal” Vol. 4: 1972, „Nauka Pol.” 1973 z. 2). Prowadził wykłady z równań różniczkowych na studiach doktoranckich z automatyki i elektrotechniki na Akad. Górniczo-Hutniczej, które studenci opublikowali jako skrypty: Równania różniczkowe cząstkowe (Kr. 1975) i Równania różniczkowe fizyki matematycznej (Kr. 1975). Wypromował 14 doktorów nauk matematycznych. Jako visiting professor wykładał problematykę nierówności różniczkowych na uniwersytetach w Lawrence w stanie Kansas w USA (1958–9), Karlsruhe (1963) i Uppsali (1976). W r. 1977 zrezygnował z funkcji dyrektora Inst. Matematyki UJ, z powodu nasilającej się cukrzycy (chorował na nią od dzieciństwa) oraz niewydolności krążenia.

S. był popularyzatorem wiedzy matematycznej i ogłaszał z tego zakresu artykuły m.in. O równaniu ruchu rakiety kosmicznej („Delta” 1979 nr 10) oraz broszury, m.in. Matematyka – klucz do rzeczywistości (Kr. 1979). Ogółem opublikował ponad 70 książek, prac i artykułów dotyczących przede wszystkim teorii równań różniczkowych i zastosowania matematyki. Przez kilka lat był sekretarzem Okręgowego Komitetu Olimpiady Matematycznej dla uczniów szkół średnich. W Polskim Tow. Matematycznym pełnił funkcje wiceprezesa (1955–7, 1969–73) i prezesa (od r. 1979); przez wiele lat przewodniczył krakowskiemu oddziałowi Towarzystwa. Był członkiem komitetu redakcyjnego „Annales Polonici Mathematici” (od r. 1963) oraz jego redaktorem naczelnym (od r. 1970). Przewodniczył Radzie Naukowej Inst. Informatyki UJ i Radzie Naukowej Inst. Matematyki AGH, a od r. 1978 był zastępcą przewodniczącego Rady Naukowej Inst. Matematycznego PAN. Wchodził w skład Komitetu Nauk Matematycznych oraz Komisji Mechaniki Stosowanej PAN. Zmarł 21 II 1980 na zawał serca podczas zjazdu narciarskiego na zboczu Gubałówki w Zakopanem, został pochowany 27 II w Krakowie na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Krzyżami Oficerskim (1964) i Komandorskim (1979) Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem KEN (1979).

W małżeństwie zawartym w r. 1948 z Renatą Daniec (ur. 1926) miał S. dwie córki: Monikę Marię (ur. 1950) i Katarzynę Marię (ur. 1958).

Pośmiertnie życiu i twórczości S-ego poświęcono dwie sesje naukowe: 16 IX 1980 w Białymstoku i 21 II 1981 w Krakowie. Jego pamięci dedykowano 42 tom „Annales Polonici Mathematici” (1983). Opublikowano pracę S-ego O upowszechnianiu osiągnięć nauk matematycznych („Wiad. Mat.” T. 25: 1984) oraz dokończoną przez Andrzeja Pelczara dwutomową monografię Wstęp do teorii równań różniczkowych (W. 1987). Imieniem S-ego nazwano ulicę w Krakowie w dzielnicy Swoszowice (Zbydniowice).

Adamczewski J., Mała encyklopedia Krakowa, Kr. 1999; Biogramy uczonych pol., Cz. 3; Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Informator, Wr. 1984; Enc. Krakowa; Słownik biograficzny historii Polski, Wr. 2005 II; Słownik biograficzny matematyków polskich, Tarnobrzeg 2003 (fot.); Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998 IV (fot.); Who’s Who in Science in Europe, Guernsey 1972 IV; – Adamczewski J., Krakowskie rody, Kr. 1994; Dybiec, UJ; Dybiec Z., Jacek Szarski (1921–1980), „Wiad Mat.” T. 25: 1984 s. 198–224 (bibliogr. prac, fot., karykatura S-ego przez L. Jeśmanowicza); Kuratowski K., Pół wieku matematyki polskiej 1920–1970, W. 1973; Pliś A., Jacek Szarski, „Nauka Pol.” 1972 nr 5 s. 83–4 (fot.); Stanisławska-Adamczewska T., Adamczewski J., Kraków, ulica imienia…, Kr. 2000; Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Nauki lekarskie, ścisłe, przyrodnicze i o Ziemi, Wr. 1974; Studia z dziejów katedr Wydziału Matematyki, Fizyki, Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Red. S. Gołąb, Kr. 1964; Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Matematyki i Fizyki, Red. B. Szafirski, Kr. 2000 (częściowa bibliogr., fot.); Wkład osiągnięć polskiej nauki i techniki do dziedzictwa światowego, Red. J. Stasiewicz-Jasiukowa, Kr.–W. 2009; Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, W. 1983; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Annales Polonici Mathematici” T. 42: 1983 s. 1–3 (W. Kleiner, W. Mlak, A. Pliś, fot.), „Dzien. Pol.” 1980 nr 43–45, „Nauka Pol.” 1981 nr 5–6 s. 199–200 (W. Kleiner), „Trybuna Ludu” 1980 nr 46, 51, „Tyg. Powsz.” 1980 nr 24, „Życie Warszawy” 1980 nr 49, 50; – Arch. PAN: Zespół Minerwa, sygn. I–8 (R–Ż); – Mater. Red. PSB: Ankieta Interpress.

Antoni Leon Dawidowicz