Sikorska Jadwiga (1846–1927), pedagog, właścicielka pensji żeńskiej w Warszawie. Ur. 20 IX w Warszawie, była córką Józefa (zob.) i Marii z Chrzanowskich.
S. uczyła się na pensji Julii Bąkowskiej, następnie ukończyła Wyższą 6-klasową Szkołę Żeńską założoną w r. 1859, a w r. szk. 1863/4 odbyła roczny kurs pedagogiczny w Instytucie Aleksandryjsko-Maryjskim Wychowania Panien w Warszawie i uzyskała świadectwo uprawniające do nauczania języka polskiego w szkołach średnich prywatnych i rządowych. Przez rok była nauczycielką prywatną w domu ziemian Koskowskich w Chrzesnem koło Warszawy, od r. 1866 przez 8 lat uczyła na pensji Pauliny Krakowowej.
W r. 1874 S. uzyskała zezwolenie kuratora okręgu szkolnego na otwarcie prywatnej pensji żeńskiej z kursem rządowych progimnazjów żeńskich. Szkoła S-iej mieściła się w Warszawie w kamienicy na rogu ul. Marszałkowskiej i Królewskiej; miała cztery klasy oraz klasę wstępną. Lokal był kilkakrotnie powiększany, m. in. przez użytkowanie części przyległej kamienicy od strony ul. Królewskiej. W r. 1879 S. wchodziła w skład jury konkursu, ogłoszonego przez „Bluszcz” na temat wychowania młodzieży. W lipcu t. r. uzyskała zgodę władz szkolnych na otwarcie piątej klasy, w r. 1882 otworzyła klasę szóstą, w r. 1907 klasę siódmą, a podczas okupacji niemieckiej w Warszawie w r. 1917 – klasę ósmą. S. od samego początku prowadzenia szkoły organizowała w niej tajne klasy wyższe, w których językiem wykładowym był polski. Dla uczennic klas legalnych organizowała dodatkowo tajną naukę historii i języka polskiego; odbywały się one najczęściej przed oficjalnymi zajęciami, a na lekcjach robót ręcznych czytane były utwory literatury polskiej. S. sporządzała corocznie dwa plany lekcyjne: jeden oficjalny dla władz rosyjskich, drugi, obejmujący naukę języka polskiego, historii i geografii Polski, dla wewnętrznej pracy szkoły. Pensja S-iej działała w okresie największego nasilenia akcji rusyfikacyjnej, prowadzonej przez kuratora szkolnego A. Apuchtina w l. 1879–97. Kilka razy w roku inspektorzy rosyjscy przeprowadzali w szkole kontrole, połączone z rewizją w ławkach i tornistrach uczennic w poszukiwaniu książek i notatek polskich. S. tak zorganizowała system alarmowy i tak przygotowała nauczycieli i uczennice, że inspektorzy przez cały czas funkcjonowania szkoły niczego nie wykryli.
Szkoła S-iej należała do placówek oświatowych w Warszawie o najwyższym poziomie nauczania. Wykładali w niej wybitni nauczyciele, historycy: Tadeusz Korzon, Władysław Smoleński, Jan Kucharzewski, poloniści: Bronisław Chlebowski, Piotr Chmielowski, Ignacy Chrzanowski, matematyk Rafał Korniłowicz, fizycy: Stanisław Kramsztyk i Ludwik Szpere, chemik Napoleon Milicer, geografowie: Paweł Sosnowski i Aleksander Sumowski, przyrodniczka Teodora Męczkowska, katecheta ks. Jan Gralewski i wielu in. W zasadzie nastawiona tradycjonalistycznie, S. wprowadziła jednak do szkoły nowe przedmioty: wybrane zagadnienia prawa, ekonomii i socjologii, higienę, kosmografię, krajoznawstwo i anatomię człowieka. Dykcji uczyła tu Romana Popiel-Święcka. W zależności od kwalifikacji wynagrodzenia personelu były silnie zróżnicowane – od 30 do 120 rb miesięcznie. W przeciwieństwie do większości analogicznych placówek, pensja S-iej nie reklamowała się w prasie. Mimo to miała prawie zawsze komplet uczennic wywodzących się głównie ze sfer średniozamożnej inteligencji. Wychowankami szkoły były m. in.: Maria Skłodowska, Wanda Krahelska, Zofia Gąsiorowska. Uczennice wyznania mojżeszowego pochodziły z zasymilowanych rodzin inteligenckich. W prowadzonym przy szkole internacie przeważały dziewczęta z dalekich guberni Rosji. W szkole panował duch tolerancji religijnej i społecznej zaszczepiony przez S-ą i grono nauczycielskie. Szkoła nie była nastawiona na dochód. Opłaty wynosiły od 70 do 150 rb rocznie. Część uczennic była częściowo, lub całkowicie z nich zwolniona.
W trosce o bezpieczeństwo szkoły S. nie brała udziału w działalności politycznej, natomiast prowadziła sama i popierała prace społeczne, podejmowane przez uczennice na rzecz Tow. Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych w Studzieńcu; wspierała finansowo Towarzystwo i była jego członkiem honorowym. Współinicjowała założenie w r. 1882 Schronienia dla Nauczycielek, była długoletnim członkiem zarządu, a następnie honorową przewodniczącą Tow. Opieki nad tym schroniskiem. Ofiarowała dużą sumę na budowę schroniska w Zielonce koło Warszawy. Współdziałała z Cecylią Zyberk-Plater w organizacji szkoły rękodzielniczej w Warszawie i żeńskiej szkoły gospodarczej w Chyliczkach koło Warszawy. Wspierała materialnie w końcu XIX i w początkach XX w. „Przegląd Pedagogiczny”, a także nielegalne wydawnictwa oświatowe, drukowane przez Koło Kobiet Oświaty Ludowej. Wraz z bratową Julią Sikorską (zob.), była w l. 1892–5 opiekunką V szwalni Warszawskiego Tow. Dobroczynności. W okresie rewolucji 1905–7 była współorganizatorką Koła Przełożonych Szkół Warszawskich, utworzonego dla wspólnych działań w walce o szkołę polską. Aktem z 7 VIII 1918 S. przekazała Min. WRiOP swą szkołę wraz z całym wyposażeniem i pomocami naukowymi. Szkoła została wówczas przeniesiona do nowego lokalu przy Al. Ujazdowskich 40 i otrzymała nazwę im. Królowej Jadwigi. S. pozostała jej dyrektorką od spraw wychowawczych i przewodniczącą komisji egzaminacyjnej do r. 1927. Obchodziła trzy jubileusze: w r. 1899 na 25-lecie szkoły, w r. 1918 w związku z 44-leciem prowadzenia szkoły i przekazania jej państwu oraz w r. 1924 na 50-lecie szkoły. Na ostatnim z tych jubileuszy powstało, istniejące do dziś, koło absolwentek szkoły S-iej. S. «robiła wrażenie osoby oschłej, stanowczej, bezwzględnej», uczennice «bały się jej panicznie». W istocie pozostała «żarliwą romantyczką, oddaną bez reszty swej szkole; umiała przy tym uszanować odwagę i przekonania wychowanek» (Jadwiga Zanowa). Zamieszczała w prasie warszawskiej nieliczne noty i wypowiedzi, m. in. w „Tygodniku Ilustrowanym” (1883 nr 49) i w „Rzeczpospolitej” (1925 nr 150). Znaczną część swego mienia rozdała S. ubogim i potrzebującym, zwłaszcza swym dawnym uczennicom i nauczycielkom. Dn. 1 VI 1927 przeszła na emeryturę. Zmarła 20 XII 1927 w Warszawie i pochowana została na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczona była Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.
Księgozbiór S-iej, liczący ok. 800 tomów, otrzymała w r. 1928 Biblioteka Publiczna w Warszawie (której w okresie jej tworzenia w l. 1907–10 S. ofiarowała kilkadziesiąt książek).
W powieści Zofii Urbanowskiej „Księżniczka” (Kr. 1886) jedną z bohaterek jest Wanda Redlicz, wzorowana na postaci S-iej.
S. rodziny nie założyła.
Bibliogr. Warszawy, III–V; Encyklopedia Warszawy, W. 1994; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Gazeta Rodzinna 1935–1955, Kr. 1955 s. 40–1, Kr. 1957 s. 21–2, 135–7; Jadwiga Sikorska, „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 36 s. 699 (fot.); Kopczewska A., Ś.p. Jadwiga Sikorska, „Przegl. Pedagog.” R. 47: 1928 s. 16–17; Król S., 101 kobiet polskich, W. 1988 s. 208–12; Kuczalska H., Jadwiga Sikorska, „Kur. Warsz.” 1899 nr 243 s. 2–3; Kuźmiński B., Pierwsza żeńska […] Szkoła im. Królowej Jadwigi w Warszawie, W. 1982; Męczkowska T., Nad mogiłą śp. Jadwigi Sikorskiej, „Kobieta Współcz.” 1928 nr 2 s. 5–6; Niklewska J., Prywatne szkoły średnie w Warszawie 1905–1915, W. 1987; S. Sz., Z życia Śp. Jadwigi Sikorskiej, „Kobieta Współcz.” 1928 nr 2 s. 5 (fot.); Szkoła Jadwigi Sikorskiej w Warszawie, W. 1927; Urbanowska Z., Jadwiga Sikorska, „Tyg. Ilustr.” 1925 nr 3 s. 56–7 (fot); Żurawicka J., Jadwiga Sikorska przełożona pensji warszawskiej, „Kultura i Społeczeństwo” 1978 nr 3 s. 147–61; – Klemensiewiczowa J., Przebojem ku wiedzy, W. 1961; Lelewiczowa M., Ogród mego dzieciństwa, „Stolica” 1977 nr 12; Nasza walka o szkołę pol., II; Prus B., Kroniki, W. 1954 III; „Rocznik Tow. Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych” 1879 s. XI; toż za l. 1880–90; Spraw. Schronisk Nauczycielek w Warszawie za r. 1900 s. 3; toż za l. 1901–3; Spraw. Warszawskiego Tow. Dobroczynności za r. 1892 s. 76; toż za l. 1893–5; Zanowa J., W służbie oświaty. Pamiętnik z lat 1900–1946, Wr. 1961; – „Bibl. Warsz.” 1899 t. 3 nr 9 s. 576–7; „Bluszcz” 1899 nr 37 s. 289–91, 1918 nr 37 s. 276, nr 43 s. 332, 1924 nr 50; „Godz. Pol.” 1918 nr 288a s. 3; J. Jaworskiego Kalendarz Polski 1875 s. 1; „Kron. Rodzinna” 1899 nr 18 s. 606; „Kur. Pol.” 1918 nr 216 s. 2; „Kur. Warsz.” 1899 nr 244 s. 5, 1918 nr 249 wyd. por. s. 2–3, 1924 nr 349 Niedzielny Dod. Ilustr. s. 4 (fot), 1927 nr 307 wyd. wieczorne s. 7; „Niwa” 1874 t. 6 s. 157; „Niwa Pol.” 1899 nr 39 s. 631; „Nowa Gaz.” 1918 nr 390 s. 1; „Przyjaciel Dzieci” 1899 nr 38 s. 448; „Świat” 1918 nr 43 s. 5 (fot.), 1924 nr 50 s. 25 (fot.); „Wędrowiec” 1899 nr 35 s. 691 (fot.); „Wieczory Rodzinne” 1899 nr 36 s. 286; „Życie Warszawy” 1948 nr 142 s. 6; – B. Narod.: rkp. III 2734, II 2735, II 2976, IV 2979, II 6380; B. Ossol.: rkp. 12000/III; B. Publ. w W.: rkp. A.228, A.380; – Mater. Red. PSB: Materiały biogr. oprac. przez Zofię Urbanowską.
Stanisław Konarski