Michałowska z Barszczewskich Jadwiga Wanda (1884–1966), nauczycielka, założycielka szkoły handlowej w Siedlcach, dyrektorka Gimnazjum im. M. Konopnickiej w Warszawie. Ur. 26 II w Samarkandzie, była córką Leona Barszczewskiego, pułkownika wojsk rosyjskich i podróżnika, odkrywcy szczytów w Azji centralnej (jeden z lodowców w górach Tień-Szań nosi nazwę lodowca Barszczewskiego), oraz Ireny Zofii z Niedźwieckich. Szkołę średnią, rozpoczętą w Samarkandzie, ukończyła w r. 1901 w Petersburgu, a w l. 1901–4 studiowała geografię i przyrodoznawstwo na wyższych kursach Instytutu im. Ksenji w Petersburgu. W r. 1904 uzyskała koncesję na prowadzenie 4-klasowej szkoły handlowej w Siedlcach, w której była początkowo nauczycielką przyrody i geografii, a od września 1908 do lipca 1920 dyrektorką. W czasie licznych wyjazdów zagranicznych zapoznawała się z organizacją i metodami wychowawczymi szkół w Finlandii, Francji, Niemczech, Anglii, Szwajcarii, Włoszech i Belgii, wprowadzając następnie do swej szkoły innowacje, jak systematyczne badania lekarskie, nowe formy samorządu uczniowskiego czy wreszcie stosowane w szerokim zakresie wychowanie fizyczne i wycieczki krajoznawcze. Nowości te budziły sprzeciw społeczeństwa siedleckiego, wyrażony m. in. na zebraniu rodziców w marcu 1906 żądaniem skasowania lekcji przyrody, a zwłaszcza wykładów z zakresu anatomii, jak również usunięcia ze szkoły lekarza. Mimo tych przeszkód szkoła rozwijała się, przekształcając się w r. 1906 w 7-klasową, a w r. 1911 na 8-klasową. W okresie strajku szkolnego M. wprowadziła w szkole wykłady w języku polskim, rezygnując z uprawnień państwowych, współdziałała też w tworzeniu Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) na terenie Siedlec. W r. 1917 M. przekształciła szkołę handlową w gimnazjum realne, a w r. 1919 przekazała ją państwu. Szkoła otrzymała wówczas nazwę Państwowe Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi.
Od lipca 1920 do stycznia 1929 M. była przełożoną Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. M. Konopnickiej w Warszawie. Podobnie jak w szkole siedleckiej potrafiła wytworzyć atmosferę wychowawczą opartą na zaufaniu i przyjaźni. M. dawała młodzieży dużo większą swobodę niż w innych szkołach, żądając w zamian prawdomówności. Dewizą obu szkół było «prawdą a pracą». Zorganizowała wycieczki dla młodzieży w r. 1925 do Rumunii, w r. 1927 do Bułgarii i Turcji, w r. 1928 do Jugosławii i Austrii oraz w r. 1929 do Francji, Belgii i Danii. Organizowała kolonie letnie, a także pierwsze w Polsce kolonie lecznicze w Rabce dla młodzieży zagrożonej gruźlicą. Kierowane przez M-ą gimnazjum zajmowało przodujące miejsce wśród żeńskich gimnazjów Warszawy, a przyczyniały się do tego takie momenty, jak wybitni nauczyciele, stosowanie metody poglądowej, budzenie aktywności ucznia, rozbudowanie samorządu szkoły itp. Równocześnie M. działała aktywnie w Klubie Kobiet Postępowych, w Stowarzyszeniu Kobiet z Wyższym Wykształceniem; była też członkiem pierwszego Zarządu Głównego Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół Średnich Państwowych oraz Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. W l. 1929–39 była członkiem zarządu i przewodniczącą Sekcji Polskiej Międzynarodowej Ligi Nowego Wychowania, brała udział we wszystkich zjazdach zagranicznych Ligi, wygłaszając referaty i organizując polskie wystawy. Od listopada 1928 do maja 1929 organizowała dział wychowawczy na Poznańskiej Wystawie Krajowej. W październiku 1929 odbył się w Siedlcach jubileusz 25-lecia pracy pedagogicznej M-iej. Od 15 I 1929 do wybuchu wojny w r. 1939 była wizytatorką w wydziale szkół średnich Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ., od października 1931 członkiem Wyższej Komisji Dyscyplinarnej tegoż Ministerstwa. W tym czasie opublikowała prace z zakresu pedagogiki: Zagadnienia wychowawcze w nowych programach (W. 1933, wyd. 3. W. 1934), Oblicze nowych programów (W. 1935) oraz szereg artykułów w „Oświacie i Wychowaniu” „Ogniwie”, „Gimnazjum” i „Szkole i Dziecku”. Wydała również swój pamiętnik z l. 1904–20, pt. Walka o nową szkołę. Wspomnienie z przed 30 lat (W. 1935) i była współautorką dwu podręczników z zakresu przyrody i geografii dla szkoły powszechnej. M. miała powiązania z obozem sanacji. Współpracowała blisko z wiceministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego, Kazimierzem Pierackim.
W okresie okupacji hitlerowskiej pracowała początkowo w utworzonej przez tajne władze wojskowe Komisji Oświecenia Publicznego. Po aresztowaniu Pierackiego w lecie 1940 pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej. Od czerwca 1943 musiała ukrywać się na prowincji, m. in. w Lubieniu (pow. Piotrków Trybunalski), gdzie uczyła na tajnych kompletach. Od sierpnia 1945 aż do przejścia na emeryturę w dn. 1 I 1949 była wizytatorką Min. Oświaty w dziale opieki nad dzieckiem. Jednocześnie w l. 1945–7 była przewodniczącą Polskiego Komitetu Pomocy Dzieciom i Młodzieży. Dwukrotnie wyjeżdżała w tym okresie do Szwajcarii w celu zdobycia pomocy materialnej dla Komitetu. W r. 1950 wydała wraz z mężem tłumaczenie pracy B. Esipowa i N. Gonczarowa „Pedagogika”. Od r. 1960 pracowała w sekcji emerytów ZNP, rozwijając samopomoc koleżeńską i organizując życie kulturalno-oświatowe. Zmarła w Warszawie 20 V 1966 i pochowana została na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczona była serbskim Orderem Św. Sawy IV stopnia, bułgarskim Damskiej Krest II stopnia oraz Złotą Odznaką ZNP.
Z małżeństwa z Zygmuntem Michałowskim (zob.) miała córkę Irenę, zamężną Kozarską.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Gałecki W., J. Barszczewska-Michałowska (1884–1966). Wspomnienie, „Przegl. Hist.-Oświat.” R. 10: 1967 nr 2 s. 293–9 (fot.); Kasperowiczowa H., Stowarzyszenie Dyrektorów Polskich Szkół Średnich Państwowych 1925–1945, tamże 1965 z. 2 s. 246–7; Mrozowska K., Wyrobkowa W., Gimnazjum i Liceum im. Marii Konopnickiej w Warszawie, tamże 1960 z. 2 s. 105–9; Radlińska H., Z dziejów pracy społecznej i oświatowej, Wr.–W.–Kr. 1964; – Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, R. 14: 1931 nr 11 s. 435; Gałecki W., Jeszcze raz przez życie, Kr. 1966 (fot.); Spis nauczycieli Zagórowskiego, I–II; Zanowa J., W służbie oświaty, Wr.–W.–Kr. 1961; – I. Barszczewska-Michałowska (1884–1966), „Głos Naucz.” R. 50: 1966 nr 24 s. 2 (fot.); Jednodniówka wydana staraniem byłych wychowanek szkoły Jadwigi Barszczewskiej w Siedlcach, obecnie Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Siedlcach, ku upamiętnieniu zjazdu koleżeńskiego, który odbył się dnia 6 października 1929 w Siedlcach z okazji 25-lecia pracy pedagogicznej JWP J. Barszczewskiej-Michałowskiej, założycielki i długoletniej przełożonej wymienionego gimnazjum, W. 1931; „Stolica” R. 21: 1966 nr 25 s. 10 (fot.); – AAN: Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ., karta ewidencyjna nr 376; B. Narod.: rkp. 7074; – Informacje pisemne córki Ireny Kozarskiej z Warszawy.
Stanisław Konarski