Jadwiga (zm. 1390), królowa Polski, trzecia żona Kazimierza Wielkiego, 2. v. ks. Ruprechta legnickiego. J. była córką Henryka III (V) Żelaznego, ks. głogowsko-żagańskiego, i Anny, księżniczki mazowieckiej. Projekt małżeństwa J-i z królem Kazimierzem powstał najpóźniej w r. 1362, kiedy ojciec J-i, najmożniejszy wówczas z Piastów śląskich, lennik i stronnik Karola IV Luksemburskiego, mający z królem Kazimierzem poprzednio poważne zatargi, obecnie zbliżył się do niego i wiosną t. r. przebywał w otoczeniu króla w Pyzdrach w Wielkopolsce. Kazimierz starał się w Kurii papieskiej o unieważnienie małżeństwa z Adelajdą heską, z którą rozstał się od dawna i która żyła na dworze ojca; nie czekał jednak, jak się zdaje, na zgodę papieską i wziął ślub z J-ą, którego udzielił mu 22 II 1363 r. we Wschowie Jan, bp poznański; ze strony Adelajdy zarzucano, że dokonał tego w oparciu o podrobioną dyspensę papieską. J. została ukoronowana na królowę Polski. W r. 1364 spowodował król Kazimierz wydanie dokumentu przez Ludwika węgierskiego, desygnowanego następcę na tronie polskim, którym przewidziano, że na wypadek, gdyby Kazimierz miał syna «z małżeństwa z jakąś księżniczką», Ludwik wyrażał zgodę, że ten syn odziedziczy tron, jeśli zaś córki, to dziedzictwo zostanie przy Ludwiku, który wyposaży księżniczki i wyda je odpowiednio za mąż. Tymczasem Adelajda wytoczyła o swe prawa w Kurii proces i żądała od króla Kazimierza, aby wypędził z kraju obie nielegalne żony (akt śledztwa papieskiego traktował je na równi), Krystynę Rokiczanę, mieszczankę czeską, i J-ę. Jednak pismem z 26 V 1368 r. papież Urban V udzielił dyspensy na małżeństwo Kazimierza z J-ą i potwierdził również istnienie dyspensy z okresu ich ślubu. W związku z problemem legalności tego małżeństwa wystarał się dwór luksemburski w r. 1369 o «legitymację» starszej królewny Anny, gdy ją zaręczano z Wacławem, synem Karola IV. Córki J-i miały w chwili śmierci ojca w r. 1370 Anna cztery, Jadwiga dwa lata. J. była obecna 17 XI t. r. na koronacji Ludwika w Krakowie, brała też zapewne udział w uroczystych egzekwiach za króla Kazimierza, które odbyły się w dwa dni po koronacji. J. otrzymała z pozostałego po królu skarbca 33 grzywny srebrne i 1/3 srebrnych naczyń; całą resztę kosztowności, m. in. purpurowe opony z orłami haftowanymi perłami i złotem, kilkadziesiąt rogów bogato ozdobionych, zatrzymała dla królewien wykonawczyni testamentu, Elżbieta Łokietkówna, i wywiozła ten skarbiec wraz z wnuczkami w r. 1371 na Węgry. J. wyjechała na Śląsk, zabierając spadek i wiano, które jej wypłacono w kwocie 1000 grzywien szerokich groszy. Ok. 10 II 1372 r. wyszła powtórnie za mąż za Ruprechta ks. legnickiego. Miała z nim pięcioro dzieci, jeden syn zmarł w młodym wieku, dwóch poległo w r. 1404 w czasie oblężenia Świdnicy, córka Barbara była żoną Rudolfa III elektora saskiego, Agnieszka wstąpiła do klasztoru klarysek we Wrocławiu. Najstarsza córka J-i z pierwszego małżeństwa, królewna Anna, wydana przez dwór budziński za Wilhelma hr. cylejskiego (2. v. żona ks. Teck w Wirtembergii) była matką późniejszej królowej polskiej, Anny, trzeciej żony Władysława Jagiełły. Męża Jadwigi, młodszej córki J-i i króla Kazimierza, dotąd nie zidentyfikowano, przypuszcza się, że był nim jakiś możnowładca południowosłowiański. Nie wiadomo, gdzie Jadwiga żyła ani kiedy zmarła.

Balzer, Genealogia; Hausdorf G., Die Piasten Schlesiens, Wr. 1933; – Dąbrowski J., Dzieje polityczne Śląska w l. 1290–1420, Historia Śląska, PAU, I; tenże, Elżbieta Łokietkówna, „Rozpr. PAU Wydz. Hist.-Filoz.” T. 57: 1914; tenże, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego, Kr. 1918; Grodecki R., Kongres krakowski w r. 1364, W. 1939; Historia Śląska, I cz. 2 (Dzieje polityczne, Oprac. E. Maleczyńska); Semkowicz A., Adelajda, Krystyna, Jadwiga, żony Kazimierza W., „Kwart. Hist.” R. 12: 1898 (akt śledztwa w sprawie Adelajdy, z komentarzem); – Długosz, Historia, III 265 (nieprawdziwa wiadomość, że Adelajda już nie żyła, kiedy Kazimierz W. żenił się z J-ą), 321, 336, 341; Kronika Jana z Czarnkowa, Mon. Pol. Hist., II.

Red.