Krzemieński Jakub Marian (1882–1955), prawnik, generał brygady W. P., prezes Najwyższej Izby Kontroli. Ur. 16 VI w Czerlanach, pow. Gródek Jagielloński, syn Abrahama i Heleny z Friedmanów. Po ukończeniu IV gimnazjum we Lwowie w r. 1900 i Wydziału Prawa na Uniw. Lwow., gdzie studiował w l. akad. 1900/1–1904/5, otrzymał absolutorium. W r. 1906 pełnił służbę w armii austriackiej jako szeregowiec z cenzusem i został t. r. zwolniony z powodu złego stanu zdrowia. W marcu 1909 r. uzyskał doktorat prawa i poświęcił się zawodowi adwokackiemu (egzamin w r. 1911). W sierpniu 1914 r. K. wstąpił ochotniczo do Legionów Polskich, otrzymując przydział do kompanii sztabowej przy Komendzie Legionów, a następnie do 1 p. piechoty. W maju 1915 r. jako podporucznik został mianowany sędzią wojskowym Sądu Polowego Komendy Legionów i pełnił tę funkcję do 1 VIII 1917 r. T. r. razem z A. Ganczarskim opublikował w Warszawie Statut postępowania w sprawach honorowych oficerów wojska polskiego. Dn. 17 IX 1915 r. K. awansowany był do stopnia porucznika audytora. W sierpniu 1917 r., w związku z tzw. kryzysem przysięgowym, został odwołany z Legionów Polskich i wcielony do armii austriackiej, w której służył od 1 VIII do 1 IX 1917 r. w sądzie Komendy Obwodowej w Piotrkowie. Od września 1917 r. do lutego 1918 pełnił służbę w sądzie polowym Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po rozwiązaniu Korpusu Posiłkowego został przejściowo internowany w Przemyślu, następnie aż do upadku Austro-Węgier był kolejno w sądach austriackich 2 armii i Komendzie 4 Okręgu Korpusu.
W listopadzie 1918 r. K. przeszedł do W. P. i zajmował do lutego 1919 r. stanowisko kierownika sądu polowego i referatu prawnego Dowództwa W. P. na Galicję Wschodnią we Lwowie. Od 21 III 1919 r. K. w stopniu majora (od 8 III t. r.) był zastępcą szefa Departamentu Wojskowo-Prawnego Min. Spraw Wojskowych (MSWojsk.) i Naczelnego Prokuratora Wojskowego, następnie od 10 III 1920 r. był pomocnikiem szefa Oddziału Prawnego Sztabu MSWojsk., a później od 22 VIII n. r. szefem Wydziału Prawnego MSWojsk. Od 1 IV 1919 do 1 VII 1923 r. K. sprawował funkcję doradcy prawnego w sprawach wojskowych Naczelnika Państwa, a następnie Prezydenta Rzeczypospolitej. Stopień podpułkownika otrzymał 8 VIII 1919 r., a generała ppor. w r. 1920, po czym został w r. 1922 zatwierdzony w stopniu generała brygady ze starszeństwem od 1 VI 1919 r. W tym czasie K. należał do założonej zapewne w r. 1920 loży wolnomularskiej «Sowiński» (później zdaje się «Łukasiński»). Od 17 X 1923 r. zajmował stanowisko sędziego Najwyższego Sądu Wojskowego. W okresie gdy marszałek Józef Piłsudski wycofał się formalnie z życia publicznego i osiadł w Sulejówku, u K-ego odbywały się zebrania polityczne piłsudczyków. K. brał też udział w manifestacji wojskowych-piłsudczyków w Sulejówku w dn. 15 XI 1925 r. Od 21 I 1926 r. był wiceprezydentem Najwyższego Sądu Wojskowego, a w końcu od 23 VI 1926 r. do połowy października 1930 r. prezydentem tegoż sądu. Z tego stanowiska został przeniesiony w stan nieczynny i mianowany 18 X 1930 r. prezesem Najwyższej Izby Kontroli (NIK) powołanej do rewizji dochodów i wydatków państwa oraz jego stanu majątkowego. Urząd ten objął zapewne z polecenia J. Piłsudskiego, który odkomenderowywał wielu generałów i oficerów wyższych rang na najbardziej eksponowane stanowiska w administracji cywilnej. Dn. 31 X 1932 r. przeszedł do rezerwy z prawem noszenia munduru. Równocześnie działał w Związku Legionistów, gdzie był m. in. przewodniczącym Głównego Sądu Koleżeńskiego. Urząd prezesa NIK-u pełnił bez przerwy prawie do końca 1939 r.
W r. 1939 K. ewakuował 5 IX NIK z Warszawy do Tomaszowa Lubelskiego, po czym przeszedł do Rumunii, skąd przez Turcję i Palestynę dotarł na zachód Europy. Ze stanowiska Prezesa NIK-u został zwolniony formalnie 22 XII 1939 r. Z okresu emigracji brak jest wiadomości o działalności K-ego. W ostatnich łatach swego życia był przewodniczącym Rady Instytutu im. Piłsudskiego w Londynie, zajmującego się badaniami najnowszej historii Polski. Był żonaty z Wandą Rydygier. Zmarł w Londynie 11 X 1955 r.
K. był odznaczony: Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Orderem Legii Honorowej i in.
Enc. Wojsk., IV; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Roczniki Oficerskie, 1923, 1924, 1928; – Cieplewicz M., Generałowie polscy w opinii J. Piłsudskiego, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1966 nr 1 s. 331, 333; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, s. 291–2 (fot.); Hass L., Rozwój organizacyjny wolnomularstwa w Polsce międzywojennej, w: Najnowsze Dzieje Polski, Materiały i studia z okresu 1914–1939, W. 1969 XIV 95; Stawecki P., Następcy Komendanta. Wojsko a polityka wewnętrzna Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1935–1939, W. 1969; – Berbecki L., Pamiętniki, Kat. 1959; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 II; Piłsudska A., Wspomnienia, L. 1960; Roczn. Polit. i Gosp. PAT, 1932–7; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967 I; Sławoj-Składkowski F., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, L. 1964; tenże, Strzępy meldunków, „Kultura” 1957 nr 116; tenże, Wspomnienia z okresu majowego, „Kultura” 1957 nr 6/116; Za kratami więzień i drutami obozów. (Wspomnienia i notatki więźniów ideowych z lat 1914–1921), Zebrał i oprac. Komitet Red. pod przewodn. J. Stachiewicza, W. 1927 I; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1955 nr z 14 X; „Monitor Pol.” 285–8 z 23 XI 1939, Angers; „Roczn. Polonii” (Poles Abroad); – AAN: Zespół akt NIK, sygn. 581; Centr. Arch. Wojsk.: Akta personalne K-ego.
Piotr Stawecki