Radliński Jakub Paweł (ok. 1684–1762), generał zakonu bożogrobców, pisarz religijny i historyk zakonu. Ur. w rodzinie szlacheckiej, prawdopodobnie h. Gryf, osiadłej w woj. sandomierskim.
R. uczył się początkowo w domu rodzinnym pod kierunkiem duchownego preceptora. Po wstąpieniu do zakonu bożogrobców R. studiował filozofię i teologię w kolegium jezuickim w Krakowie. Doktorem teologii Uniw. Krak. został 20 X 1718. Jako pierwszy profesor studium zakonnego po jego przeniesieniu z Miechowa do konwentu Św. Jadwigi w Krakowie R. wykładał do poł. 1723 r. filozofię i teologię. Był proboszczem parafii zakonnych w Chełmie nad Rabą (1723–6), Leżajsku (1726–38), prepozytem konwentu Św. Ducha w Przeworsku (1739 – maj 1744). W r. 1725 R. piastował godność konsyliarza, w l. 1736–9 – kustosza generalnego zakonu. Był także komisarzem konwentu benedyktynek w Jarosławiu. W r. 1744 kapituła generalna wybrała R-ego na generała zakonu. Odtąd władzy R-ego podlegały 34 parafie kościelne i szpitalne (wśród nich 4 konwenty: w Miechowie, Gnieźnie, Krakowie i Przeworsku) podzielone na 4 prowincje, oraz posiadłości ziemskie klasztoru miechowskiego, w skład których wchodziło w l. 1727–56 16 wsi, a od r. 1756 miasto Miechów oraz 23 wsie. R. zabiegał o wzmocnienie organizacji i dyscypliny zakonnej. W związku z konfliktem między zakonem a jego komendatariuszami R. sporządził dla Stolicy Apostolskiej w r. 1725 obszerny memoriał omawiający stan majętności i dochody zakonu. W wyniku jego starań doszło w r. 1727 do podziału dóbr zakonnych między klasztor i komendę. Jako generał zakonu R. przeprowadzał wizytacje wszystkich kościołów, szpitali i wsi, należących do bożogrobców. Ze swego majątku R. wyłożył 11 000 złp. na powiększenie funduszu klasztoru Św. Jadwigi w Krakowie. Po zniszczeniu w r. 1745 przez pożar kościoła i klasztoru miechowskiego (ucierpiała wtedy biblioteka R-ego) R. zajął się odbudową, a jego zabiegi o środki finansowe uwikłały konwent w procesy, m. in. z komendatariuszem miechowskim bpem Mikołajem Dembowskim, z mieszczanami miechowskimi i in.
R. starał się pobudzić w zakonie i rozszerzyć kult Grobu Świętego. Jako proboszcz leżajski rozwijał bractwo Grobu Chrystusa (którego idei i zadaniom poświęcił pracę O głos triumfalny Grobu Chrystusowego..., L. 1730), popularyzował liturgię nawiedzania grobów wielkopiątkowych (Grób Wielkopiątkowy..., L. 1732, Wyd. 2., L. 1737, tłumaczenie łacińskie Sepulcrum Parasceves..., Sandomierz 1736), opracował komentarz do psałterza pt. Sepultura viventium in Sepulchro Christi..., L. 1734; publikował też poematy na temat Grobu Chrystusa (w l. 1760 i 1761), w kościołach leżajskim i przeworskim stworzył kaplice Grobu Pańskiego. Prawdopodobny jest udział R-ego w opracowaniu nowych tekstów liturgicznych uroczystości Grobu Chrystusowego, odprawianej w drugą niedzielę po Wielkiejnocy, zatwierdzonych w r. 1744 przez papieża Benedykta XIV. R. ogłosił wiele utworów religijnych, dotyczących głównie spraw kultu; w r. 1753 «obtinuit palmam» za poemat nadesłany na akademię mariańską Józefa Andrzeja Załuskiego. Obok poezji religijnej R. uprawiał również poezję okolicznościową (epitafia, inskrypcje na obrazy i numizmaty, elogia, epigramaty). Wiele jego wierszowanych utworów pozostało w rękopisach (m. in. w kronice klasztornej i w korespondencji). R. przełożył książkę rabina Samuela „Prawda chrześcijańska…” (L. 1733), do której dodał własne obszerne objaśnienia. W studium zakonnym organizował publiczne dysputy teologiczne, których tezy ogłaszano w oficynach krakowskich w l. 1721–3. Dla nowicjuszy opracował m. in. podręcznik Norma vitae apostolicae … (Kr. 1725), a dla kierowników nowicjatu Norma probationis apostolicae active sumptae, pars II (L. 1732). Dla początkujących filozofów i teologów ogłosił drukiem traktat z dialektyki Fundamenta scientiarum … (Kr. 1753). W książkach Lucerna vitae canonicae … (Kr. b. d.) oraz Speculum S. Augustini vitae apostolicae representativum (Kr. 1759) zawarł wykład reguły św. Augustyna.
R. zajmował się także badaniem i opisywaniem historii swojego zakonu. Jego najważniejszym dziełem z tej dziedziny był Synopsis nonnullorum privilegiorum, decretorum … Ordinis Canonicorum et Canonissarum … Sepulchri Christi … (Kr. 1754). Synopsis … był pomyślany jako uzupełnienie i kontynuacja „Miechovii” Samuela Nakielskiego (fragmenty Synopsis dotyczące kanoniczek Św. Grobu ogłosiła drukiem w języku flamandzkim M. Hereswith Haverlee, Louvain 1972). W rozprawie Tron królewski (L. 1735) pisał R. o genezie, zadaniach i przywilejach Bractwa Kapłańskiego. Dokonał on nadto licznych reedycji, m.in. statutów Bractwa Św. Grobu z r. 1554 (1758) i konstytucji kapituł generalnych, głównie z czasów proboszcza generalnego Macieja Łubieńskiego z l. 1620 i 1625 (1747). Historii, praw i zwyczajów bożogrobców w Polsce dotyczyło również kilka spośród 34 rękopisów R-ego, których tytuły podał w r. 1759 w Speculum S. Augustini…. Wśród nich zwraca uwagę streszczenie „Miechovii” S. Nakielskiego pt. „Miechovia compendiosa” oraz „Vita et mors canonicorum S. Sepulchri”. Z inicjatywy R-ego B. Christ prowadził w r. 1760 we Francji, Belgii i Niemczech studia nad dziejami zakonu, m. in. kopiował archiwalia w klasztorach bożogrobskich. R. spisywał bogate w dokumenty zakonne oraz w wieści z kraju i zagranicy kroniki klasztorne, z których część zachowała się (Acta seu gesta historica regni et conventus generalis Miechoviensis, scripta per Jacobum Radliński,… inchoata ab A.D. 1748 a mense octobri et finita in decembri 1749, B. Ossol.: rkp. 2269, fragmenty przedrukował T. Lipiński w „Bibl. Warsz.” 1849 t. 1 s. 396–404, Acta seu gesta Poloniae et aliorum regnorum, item Conventus Miechoviensis, scripta per Jacobum Paulum Radliński … 1757 oraz z l. 1761–2 w Arch. paraf. w Miechowie). Wg Jana Daniela Janockiego R. miał zaopatrzyć bibliotekę miechowską (ocalałą – wbrew kilku współczesnym relacjom – w kolejnych pożarach kościoła i klasztoru w l. 1732 i 1745) w kilka tysięcy książek, a jej pomieszczenie ozdobić obrazami, rzeźbami i inskrypcjami. W r. 1762 sporządzono katalog biblioteki, który rejestrował kilkaset rękopisów i ok. 9 000 druków.
Przez wiele lat (od r. 1745) utrzymywał R. bliskie kontakty z J. A. Załuskim. Dotyczyły one przede wszystkim wspólnych zamiłowań bibliofilskich; między biblioteką miechowską a Biblioteką Załuskich dokonywano wymiany książek, R. i Załuski wypożyczali sobie druki i rękopisy. Załuski dostarczył R-emu do reedycji rzadkie dzieła Stanisława z Łowicza, Hilariona de Coste oraz „Archiconfraternitas Sacrosancti Hierosolimitani Sepulchri”. Przeprowadzał także dla niego za granicą kwerendy potrzebne do opracowania Synopsis…. R. szukał u Załuskiego pomocy w kwestiach prawniczych oraz protekcji w dotarciu do wpływowych osób. Załuski i R. pisali wzajemnie na swoją cześć okolicznościowe wiersze, szczególnie R. poświęcił kilka wierszy Bibliotece Załuskich, jej założycielom i ich przedsięwzięciom edytorskim (trzy z nich były drukowane; największym utworem jest opublikowana w 800 egzemplarzach Corona urbis et orbis..., Kr. 1748).
R. był płodnym i wszechstronnym pisarzem swego zakonu w Polsce i jednym z jego zasłużonych przełożonych. Słabego zdrowia, był człowiekiem zrównoważonym, pobożnym i skromnym. Cieszył się autorytetem wśród duchowieństwa. J. D. Janocki określał R-ego jako dobrego stylistę łacińskiego, dodawał jednak, że «w jego pismach można zauważyć pewien dowcip, ale o wiele więcej oczytania i erudycji niż refleksji i krytyki». Starania R-ego o podźwignięcie zakonu z upadku miały tylko ograniczone powodzenie. R. zmarł 3 I 1762 w Miechowie, został pochowany w krużgankach kościoła miechowskiego.
Dwa portrety R-ego w kościele paraf. w Miechowie, jeden z nich reprezentacyjny 2,5x1,6 m w przedsionku do zakrystii (informacja Z. Pęckowskiego); – Estreicher; Janocki J., Bibliographia Zalusciana…, Berdyczów–W. 1763–6 s. 207–8, 233; tenże, Lexicon; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; Hist. Nauki Pol., VI; PSB, (Nakielski Andrzej Samuel); Słown. Pol. Teologów Katol.; – Barycz H., Metryka promowanych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1639–1741, „Nasza Przeszłość” T. 3: 1947 s. 199; Dzieje teologii katol.; Karbowiak A., Miechowici a oświata, „Muzeum” T. 22: 1906 s. 431–7; Kopeć J. J., Bożogrobcy z Miechowa – heroldowie pańskiego zmartwychwstania, „Kielecki Przegl. Diec.” T. 49: 1973 nr 1 s. 34; Pęckowski Z., Miechów, Kr. 1967; Pękalski P., O początku, rozkrzewieniu i upadku zakonu ks. ks. Kanoników Stróżów Św. Grobu Jerozolimskiego, Kr. 1867 s. 43–4, 55, 113–20, 151; Tobiasz M., Bożogrobcy w Miechowie, „Nasza Przeszłość” T. 17: 1963 s. 14, 25, 37; Wiśniewski J., Monografia dekanatu miechowskiego, Radom 1917 s. 115, 129; – Buydecki F., Corona gratitudinis in fine cursus theologici consumati…, Kr. 1723; Jaguściński D., Firmament chrześcijańskich tajemnic…, Kr. 1744; Janocki J., Excerptum Polonicae litteraturae…, Breslau 1764–6 s. 75, 315; tenże, Polonia litterata…, tamże 1750 s. 63–6; Załuski J. A., Zbiór rytmów, W. 1754 III 485–9; – Arch. Paraf. w Chełmie nad Rabą: Kronika paraf. chełmska z l. 1723–1864; Arch. Paraf. w Miechowie: Acta visitationum ecclesiarum ab. a. 1752–1774; B. Czart.: rkp. 2066 (Acta ecclesiae Prevorscensis ab anno 1713 ad annum 1743), rkp. 2148 (Epistolae Romanae anni 1759 et 1760 per Jacobum Radliński… collectae et descriptae…), rkp. 2159; B. Jag.: mszp. Przyb. 151/79, 152/79 I–II (Pęckowski Z., Dzieje ziemi miechowskiej do końca XVIII w., Miechów 1979), mszp. Przyb. 408/80 (tenże, Księgozbiór bożogrobców miechowskich i inwentaryzacja jego pozostałości w Miechowie, Miechów 1978–9); B. Narod.: rkp. III 3063 (Wcisłowski W. J., Kancjonalik nowy), rkp. III 3245–3255, 3258–3261, 3269 (Korespondencja J. A. Załuskiego), mszp. Akc. 11346 (Pęckowski Z., Życie wewnętrzne i działalność bożogrobców miechowskich, Miechów 1968–78), kartoteka zniszczonych rewindykatów; – Korespondencja autora ze Z. Pęckowskim (1979–81).
Jan Kozłowski