Szczawiński Jakub z Ozorkowa h. Prawdzic (ok. 1577–1637), poseł na sejmy, podkomorzy łęczycki, wojewoda brzeski kujawski.
Był synem kaszt. inowłodzkiego Szymona (zob.) i jego trzeciej żony Anny, córki woj. płockiego Arnolfa Uchańskiego. Miał siostry: Helenę, zakonnicę w klasztorze norbertanek w Strzelnie (zm. 14 IX 1603), Małgorzatę, żonę kaszt. brzezińskiego Pawła Bełdowskiego, i Dorotę, wydaną za Mikołaja Krzykowskiego. Był stryjecznym bratem Mikołaja (zob.).
Wg informacji na tablicy epitafijnej S. studiował poza granicami Rzpltej. Po powrocie do kraju przebywał na dworze królowej wdowy Anny Jagiellonki, następnie walczył w «wojnach wołoskich i mołdawskich» – być może w kampanii cecorskiej 1595 r. i wojnie z hospodarem wołoskim Michałem Walecznym w r. 1600. Karierę polityczną rozpoczął jako działacz sejmikowy przy wsparciu teścia, star. łęczyckiego Jana Karnkowskiego, oraz stryjecznego brata, kaszt. brzezińskiego Mikołaja Szczawińskiego. Po raz pierwszy uczestniczył w sejmiku elekcyjnym w Łęczycy 20 V 1598. Na kolejnym sejmiku 16 V 1600, gdy szlachta łęczycka zaaprobowała protest złożony przez posłów, a zwołane przez króla sejmiki relacyjne uznała za niezgodne z prawem, S. został wyznaczony do oblatowania laudum w księgach łęczyckich; nie stawił się jednak w grodzie. Był obecny na sejmiku deputackim 15 IX 1603. Na rozdwojonym sejmiku przedsejmowym 13 XII 1604, obradującym (ze względu na panującą w Łęczycy epidemię) w Tumie i Dzierzbiętowie, znalazł się w grupie, która oprotestowała wybór i czynności podjęte w Dzierzbiętowie oraz złożyła protest przeciw wysłanemu na sejmik posłowi królewskiemu Wojciechowi Krzykoskiemu. Dn. 12 IX 1605 został wybrany na deputata do Tryb. Kor. Na rokach ziemskich w Łęczycy 9 V 1606 obrano go jednym z pięciu posłów, wysłanych na zjazd rokoszowy, zwołany do Lublina na 4 VI t.r., w celu uzyskania szczegółowych informacji o naruszeniach praw i wolności, zawartych w akcie stężyckim. Wysłannicy wypowiadali się w kole lubelskim 8 VI, a 28 VI złożyli w grodzie łęczyckim sprawozdanie ze zjazdu. T.r. uczestniczył S. we wrześniowym sejmiku deputackim; 10 IX 1607 był marszałkiem kolejnego sejmiku deputackiego.
Sejmik elekcyjny podkomorski 6 VII 1610, zwołany po śmierci Marcina Biskupskiego, wybrał S-ego na jednego z kandydatów do wakującego urzędu; zapewne nie bez wpływu na tę decyzję pozostawała obecność na sejmiku M. Szczawińskiego. Nominację królewską na podkomorstwo łęczyckie S. uzyskał 6 IX t.r. Uczestniczył w sejmiku deputackim 13 IX; w r. 1611 marszałkował 28 III sejmikowi elekcyjnemu na pisarstwo ziemskie łęczyckie. Dn. 23 VIII został obrany posłem woj. łęczyckiego na sejm; przed jego rozpoczęciem uczestniczył 12 IX w sejmiku deputackim. W r. 1612 zrezygnował z podkomorstwa, uzyskując od teścia cesję star. grodowego łęczyckiego (consensus cedendi z 18 I i 5 II t.r., oblatowany 17 II). Na rozdwojonym sejmiku łęczyckim 29 I 1613 został obrany posłem na sejm zwycz. Dn. 5 XI 1614 król Zygmunt III powołał go do komisji rozstrzygającej spory graniczne między należącą do star. przedeckiego tenutą kłodawską a wsią Krzewata. W r. 1616 posłował S. na sejm warszawski; jako zdecydowany regalista (poparty m.in. przez stolnika brzeskiego kujawskiego Andrzeja Tulibowskiego, przestrzegającego posłów przed wyborem kandydata opozycji, oraz przez kanclerza kor. Feliksa Kryskiego), został 26 IV marszałkiem izby poselskiej, pokonując wielką przewagą głosów star. bydgoskiego Macieja Smoguleckiego. Nazajutrz wygłosił mowę powitalną, dziękując królowi za dbałość o dobro Rzpltej i zapewniając o gotowości szlachty do współdziałania z władcą; podczas powitania jako jeden z nielicznych ucałował oprócz ręki królewskiej również dłoń królewicza Władysława. W trakcie obrad popierał wniesiony przez regalistów projekt reformy sejmowej, postulujący m.in. uznanie za nieważne protestacji przeciw konstytucjom, złożonych po zakończeniu sejmu; wobec sprzeciwu posła sandomierskiego Andrzeja Męcińskiego, twierdzącego, że możliwość protestacji stanowi jedyny środek obrony wolności, przestrzegał 10 V, że gdyby «jeden czy drugi [poseł] bez poważnej przyczyny, per nudam contradictionem usiłował podważać postanowienia sejmujących, wszystkie sejmy musiałyby z wielką hańbą i nieodwołalną szkodą rozchodzić się bez rezultatu». S. był jednym z autorów tajnej instrukcji (z 4 VI 1616) dla komisarzy, wysłanych przy boku hetmana w. lit. Jana Karola Chodkiewicza na wyprawę moskiewską królewicza Władysława Wazy, nakazującej im dążyć do zakończenia wojny traktatami, «i to w tym roku koniecznie». W r. 1618 posłował z woj. łęczyckiego na sejm warszawski. Jako star. łęczycki wszedł w konflikt na początku r. 1620 z kanonikami z Trzemeszna, oskarżającymi go o nadmierne obciążenie stacjami żołnierskimi należącego do nich klucza kazimierskiego.
Ostatni raz posłował S. z woj. łęczyckiego na sejm warszawski 1620 r. Dn. 3 XI t.r. został obrany marszałkiem izby poselskiej, co zawdzięczał poparciu królewskiemu, a być może również (wg J. Pietrzaka) prymasowskiemu (jako marszałek dworu prymasa Wawrzyńca Gembickiego). W mowie powitalnej 4 XI, ponownie chwaląc króla za troskę o Rzpltą i apelując o zgodę w obliczu konfliktu z Turcją, domagał się jednocześnie, na żądanie izby, ujawnienia «autorów» wojny. Po wotach senatorskich i wznowieniu obrad w izbie poselskiej przekonywał posłów o konieczności skrócenia sejmu, zaniechania rozpatrywania egzorbitancji i szukania winnych wojny; wobec oporu posłów przedstawiał te kwestie również 9 XI, uzyskując zgodę na skrócenie obrad do dwóch tygodni, ale tylko pod warunkiem uchwalenia «gruntownej» obrony i rozpatrzenia egzorbitancji poszczególnych województw; zobowiązano go też do upomnienia się u króla o rozdanie wakansów. Po zamachu Michała Piekarskiego na Zygmunta III izba poselska na wniosek S-ego postanowiła 16 XI oznajmić królowi swoje oburzenie i życzenie szybkiego powrotu do zdrowia; także podczas wspólnych obrad w senacie S. domagał się surowego ukarania zamachowca. Mimo swego regalizmu sprowokował konflikt między monarchą a izbą poselską, gdy 23 XI na polecenie posłów zażądał udzielenia przez władcę responsu w sprawie egzorbitancji na piśmie; urażony Zygmunt III opuścił wówczas salę senatu, w której odczytywano respons, a nazajutrz posłowie udzielili S-emu poparcia. Podczas sejmu sporządził S. zestawienia praw o pospolitym ruszeniu i propozycję nowej konstytucji w tej sprawie; 2 XII przedstawił izbie rezultaty swej pracy. Star. ojcowski Mikołaj Koryciński zażądał wówczas, by projekt ten «wziąć do braci», i mimo złożonego 8 XII protestu S-ego postanowiono przedstawić jego propozycje do zaopiniowania sejmikom. Jako marszałek S. podpisał 11 XII deklarację izby, zezwalającą na dopuszczenie elektora brandenburskiego do lenna pruskiego, uniwersał poborowy oraz złożoną «ad archivum» tajną instrukcję dla komisarzy wojennych. W imieniu izby odpowiedział 13 XII na list ks. kurlandzkiego Wilhelma Kettlera. Mimo napomnień posłów (m.in. marszałka sejmu 1618 r. Krzysztofa Wiesiołowskiego) dopuścił, by oblatowanie konstytucji w grodzie warszawskim nastąpiło dopiero trzy dni po zakończeniu obrad (14 XII 1620), przy czym opuszczono niektóre istotne fragmenty ustaw. Ocena S-ego jako marszałka sejmu 1620 r. nie była jednoznaczna; nie potrafił niekiedy zapanować nad izbą. O jego dokonaniach wypowiadał się nieprzychylnie m.in. kaszt. krakowski Jerzy Zbaraski. W trakcie obrad S. dostał od Zygmunta III obietnicę nominacji na woj. inowrocławskie, gdy jednak dotychczasowy woj. brzeski kujawski Jan Gostomski awansował na woj. kaliskie, król 23 XI t.r. obiecał powierzyć S-emu zwolniony przez niego urząd; nominację na woj. brzeskie kujawskie S. otrzymał 19 XII.
Po raz pierwszy uczestniczył S. w wotach senatorskich na sejmie warszawskim 25 VIII 1621. Dn. 6 IX t.r. wspólnie z sekretarzem kor. Jakubem Zadzikiem i bp. kijowskim Bogusławem Radoszewskim zjawił się w izbie poselskiej, by odczytać posłom listy Chodkiewicza do króla. W r. 1622 został wyznaczony przez Zygmunta III na jednego z opiekunów Zofii, córki Rafała Uchańskiego. Na sejm 1623 r. przybył po wotach senatorskich. Również po wotach przyjechał na sejm zwycz. 1626 r., a po jego zakończeniu, 18 III t.r., uzyskał zgodę na cesję star. łęczyckiego na rzecz syna, Jana Szymona (wykorzystał ją na początku r. 1627). Po inwazji szwedzkiej na Prusy Królewskie uczestniczył w sierpniu 1626, na czele pocztu zbrojnego, w wyprawie Zygmunta III na Pomorze; być może w związku z wyjazdem ustanowił t.r. dla dzieci opiekunów, wymieniając wśród nich żonę Zofię, star. radziejowskiego Jana Sokołowskiego, Pawła Sokołowskiego, Andrzeja Karnkowskiego i Piotra Garwaskiego. Na sejmie nadzwycz. w Toruniu jesienią t.r., na który również przybył po wotach senatorskich, został wyznaczony do deputacji (mającej podjąć prace w Warszawie 15 III 1627), powołanej w celu znalezienia nowych źródeł finansowania potrzeb publicznych. We wrześniu 1627 wspólnie z Zadzikiem, kaszt. biechowskim Mikołajem Mielżyńskim i star. derptskim (dorpackim) Ernestem Denhoffem, brał udział w prowadzonych za pośrednictwem Holendrów traktatach rozejmowych ze Szwedami. Na sejmy warszawskie 1628 i 1629 r. przybył po wotach senatorskich; nazajutrz po przyjeździe na ten ostatni, 14 II t.r., został przez króla wyznaczony do komisji poselsko-senatorskiej do spraw dalszego prowadzenia wojny ze Szwecją, zapłaty wojsku i kwestii monetarnych. Być może był jednym z twórców (obok bp. poznańskiego Jana Wężyka, hetmana polnego kor. Stanisława Koniecpolskiego, podkanclerzego kor. Tomasza Zamoyskiego i podstolego kor. Jerzego Ossolińskiego), a na pewno sympatykiem reformy, wprowadzającej nowy podatek – podymne. Zapewne na początku r. 1630 otrzymał z cesji Anny Krasińskiej star. niegrodowe Błonie w woj. mazowieckim (konsens królewski na cesję z 5 II t.r.); prawdopodobnie ubiegał się w czerwcu t.r. o urząd marszałka nadw. kor. Na sejmie 1631 r. brał udział w wotach senatorskich, został też wyznaczony do międzysejmowej komisji «compositio inter status». Drugiego dnia obrad komisji, 12 XI, w odpowiedzi na wystąpienie prymasa Jana Wężyka, wyliczające «urazy» stanu duchownego wobec szlachty, zajął stanowisko koncyliacyjne, podkreślił jednak, że sądy duchowne wydają bezprawnie wyroki w sprawach osób świeckich, i że on sam został w ten sposób pokrzywdzony przez sąd biskupi w Poznaniu; obrady komisji, trwające do 16 XI, zakończyły się bez rezultatów. S. był obecny i wotował również na sejmie nadzwycz. 1632 r.
Pięć dni po śmierci Zygmunta III, 5 V 1632, S. oraz inni dostojnicy «nawiedzili ciało królewskie» w Warszawie. Dn. 7 V t.r. uczestniczył S. w tajnej radzie senatu. Jako jeden z kilkudziesięciu senatorów otrzymał od papieża Urbana VIII list z poparciem dla kandydatury królewicza Władysława Wazy. Na sejmie konwokacyjnym spotkał się 6 VII z wysłannikiem Gdańska, podsyndykiem Henrykiem Frederem, starającym się uzyskać zgodę na udział przedstawicieli miasta w elekcji; obiecał mu, że «niczego szkodliwego lub bezprawnego w tej sprawie przeciw miastu nie będzie ustalone». Dn. 16 VII został wyznaczony do zespołu doradców, przydanych prymasowi Wężykowi jako interreksowi. Tegoż dnia podpisał „Manifestatio contra arianos”, stwierdzającą, że ci, «którzy Chrystusa Pana za Boga nie przyznawają», nie mogą być uważani za chrześcijan oraz wyłączającą ich spod ochrony, przysługującej dysydentom; nie ma natomiast jego podpisu pod uchwałami sejmu. Na sejmie elekcyjnym 8 X został wyznaczony do komisji «compositio inter status», która miała zająć się sprawą dziesięcin oraz niepokojącymi szlachtę alienacjami dóbr ziemskich na rzecz Kościoła; 9 X wszedł w skład deputacji przygotowującej korekturę praw, przewodnicząc jej jako marszałek reprezentujący Koronę (obok kanclerza lit. Albrychta Stanisława Radziwiłła jako marszałka lit.). Dn. 21 X uczestniczył w poselstwie królewicza Władysława do szlachty, a 3 XI został deputatem do przygotowania paktów konwentów. Był obecny przy zaprzysiężeniu paktów przez Władysława IV i podpisał je 15 XI z zastrzeżeniem o zachowaniu praw Kościoła katolickiego. Dn. 4 II 1633 uczestniczył w ceremonii pogrzebowej Zygmunta III i Konstancji, niosąc w uroczystym orszaku z pałacu Montelupich na Kleparzu do katedry na Wawelu koronę królowej (wg A. S. Radziwiłła) lub (wg mniej wiarygodnego świadectwa J. Sobieskiego) szwedzkie berło monarchy. Wotował na sejmie koronacyjnym Władysława IV (11 II t.r.) i poświadczył dokonanie przez króla konfirmacji praw. Niegrodowe star. błońskie scedował 1 VIII 1634 podskarbiemu kor. Janowi Mikołajowi Daniłowiczowi, natomiast 7 IX t.r. z cesji kaszt. inowrocławskiego Jana Łowickiego i jego żony Ewy z Zadzików otrzymał niegrodowe star. gąbińskie (konsens królewski na cesję z 27 VII). Na sejm nadzwycz. t.r. przybył po wotach senatorskich. Na sejmie zwycz. 1635 r. wszedł w skład komisji, powołanej przy królu na czas wojny ze Szwecją; jako reprezentant senatu uczestniczył 8 III t.r. w petraktacjach z poselstwem moskiewskim. Na tegorocznym sejmie nadzwycz. wypowiadał się 3 XII w dyskusji o małżeństwie Władysława IV, nie akceptując ani związku z protestantką, ani z «rodaczką». W styczniu 1636 przebywał z Władysławem IV w Gdańsku; 13 I uczestniczył w obiedzie, wydanym na cześć władcy przez Radę Miasta, 16 I wspólnie z Ossolińskim i bp. sufraganem gnieźnieńskim Andrzejem Gembickim został wyznaczony przez króla na deputata do przeprowadzenia kontroli wydatków i dochodów miasta, a 24 I posłował do senatu gdańskiego w sprawie różnych postulatów królewskich, m.in. wprowadzenia ceł morskich.
S. posiadał w woj. łęczyckim dziedziczne dobra ozorkowsko-strzeblewskie, Kosorz, Domaników, Bronno, Wyczółków, Krzeszew, Szczawin Wielki i Podborny oraz Chrząstówek, który w r. 1599 przeszedł w ręce J. Karnkowskiego. W r. 1608 nabył od Stanisława Różyckiego wieś Wróblów, w r. 1627 uwolnił dobra szczawińskie od zobowiązań na rzecz Zuzanny z Korycina, wdowy po skarbniku gostynińskim Krzysztofie Szczawińskim, i ich syna Jana, a w r. 1636 kupił od Krzysztofa Szamowskiego wieś Popardów w ziemi gostynińskiej (wówczas gostyńskiej). W woj. łęczyckim był jednym z najpoważniejszych eksporterów zboża do Gdańska; zapewne dla ułatwienia działalności handlowej nabył w r. 1610 od Jana Straszewskiego dom i spichlerz we Włocławku. Posiadał również dom w Łęczycy, który w r. 1627 darował jednemu ze swych dworzan, oraz dwór, sprzedany w r. 1633 kaszt. inowłodzkiemu Mikołajowi Wierzbowskiemu. Z tytułu zapisów zastawnych wszedł w l. dwudziestych w posiadanie wsi Pobórz i Wola Trąbska oraz części m. Trąbki; z tego samego tytułu dzierżył przez pewien czas dobra Mroga, Brzozów, Rulice i część miasteczka Bielawy. Miał prawa do sum zastawnych na Ujeździe, o które procesował się z Dorotą, wdową po Janie Szczawińskim. Trzymał również liczne królewszczyzny: na podstawie konsensu królewskiego z 30 XII 1607 dostał z cesji Mikołaja Zaleskiego Krzeszewko Średnie, które w r. 1634 scedował synowi Janowi Szymonowi; na mocy przywileju Zygmunta III, wydanego po 18 I 1612, uzyskał wójtostwo we wsi Zegrzany w star. łęczyckim; 8 II 1619 otrzymał wsie Murzynno, Nową Wieś i Dulsko, należące do star. inowrocławskiego.
Jako star. łęczycki przeprowadził S. restaurację i rozbudowę zamku w Łęczycy, m.in. przed r. 1616 wzniósł filary podtrzymujące strop w sali sądowej i kilku innych pomieszczeniach, a między r. 1620 a 1626 pokrył cały zamek dachówką i wykopał na podwórzu studnię; nad Bzurą wybudował w r. 1616 browar i suszarnię, które jednak z powodu braku sprzętu do warzenia piwa nie podjęły działalności. Dla upamiętnienia swego rodu wzniósł kaplicę przy łęczyckim kościele farnym p. wezw. św. Andrzeja oraz ufundował przy niej mansjonarię, uposażoną zapisem wyderkafowym na Bronnie; rozpoczął też budowę kościoła w Szczawinie Wielkim, kontynuowaną po jego śmierci przez jego drugą żonę Zofię, która dla nowo wzniesionej świątyni zakupiła też aparaty kościelne. W r. 1617 zapisał S. na rzecz kościoła paraf. w Gostyninie 500 złp. zabezpieczonych na dobrach Zabłocie «z obligacją co tydzień mszy śpiewanej przez księży i kantorów przed wielkim ołtarzem [...] i co kwartał oficium defunctorum» za dusze rodziców, a po r. 1620 ufundował im w tym kościele marmurowy nagrobek. W r. 1636 rozpoczął porządkowanie spraw majątkowych: 1 VII t.r. uposażył córkę Annę Czosnowską sumą 16 tys. złp., a 7 X zapisał najstarszemu synowi Janowi Szymonowi dobra ozorkowsko-strzeblewskie, uzyskując od niego zobowiązanie do niewnoszenia w przyszłości pretensji do pozostałej części majątku. S. zmarł 5 II 1637 (jego komemorację zanotował Nekrolog strzeleński pod 6 II), został pochowany w Łęczycy, w kościele p. wezw. św. Andrzeja, w kaplicy swego imienia, gdzie druga żona ufundowała mu epitafium z czarnego marmuru i alabastru. W kaplicy tej została też pochowana pierwsza żona S-ego, której epitafium ufundował syn Jan Szymon.
Ok. r. 1596 ożenił się S. z Anną z Karnkowskich (zm. 17 VII 1616), krewną prymasa Stanisława Karnkowskiego (zob.), której 28 XII 1596 zapisał jako oprawę posagu Kosorz, Domaników, Bronno i Wyczółków. W małżeństwie tym miał synów: Jana Szymona (zob.) i Kazimierza, któremu Samuel Ciołek za zgodą króla scedował 17 V 1630 tenutę Korzeń w pow. gąbińskim, oraz córki: Mariannę, żonę kaszt. spicymierskiego Andrzeja Biskupskiego, Katarzynę, wydaną za mąż za kaszt. płockiego Stanisława Krasińskiego, Annę, zamężną za kaszt. warszawskim Stanisławem Czosnowskim (Ciosnowskim), i Agnieszkę, norbertankę w klasztorze łęczyckim. Po śmierci pierwszej żony S. poślubił Zofię z Sokołowskich, córkę kaszt. gostynińskiego Michała, wnuczkę kaszt. łęczyckiego Pawła Szczawińskiego (zob.), wdowę po kasztelanicu sieradzkim Walentym Rudnickim. Zmarła ona przed 22 III 1649, a kazanie na jej pogrzebie wygłosił jezuita Jacek Przetocki („Pałac, który sobie wystawiła w niebie J.W.P. Zophia Szczawińska z Warzymowa...”, Kr. 1649). W drugim małżeństwie S. miał synów: Pawła Ludwika (zob.), Jakuba Olbrachta (zob.) i Samuela Konstantego, kaszt. kruszwickiego, oraz córki: Teresę (zm. 1668), wydaną za mąż w r. 1639 za star. świeckiego Jana Zawadzkiego (zm. 1654), a po jego śmierci za Jana Konarskiego, Zofię Konstancję, od ok. r. 1641 żonę kasztelanica sieradzkiego Marcina Remigiusza Walewskiego, i Joannę (zm. przed 1637). Synowie S-ego otrzymali staranne wykształcenie, chociaż za życia ojca edukację ukończył tylko najstarszy z nich.
S. uchodził za wybitnego mówcę; podstawą tej opinii była mowa, jaką w r. 1616 podobno wygłosił na pogrzebie star. pilzneńskiego Andrzeja Boboli (wyd. w „Wizerunku szlachcica prawdziwego...” Mateusza Bembusa, Wil. 1629); obecnie mowę tę przypisuje się Jakubowi Sobieskiemu.
Fot. całopostaciowego portretu w epitafium, olej na blasze, w: Łęczyca. Monografia miasta do roku 1990, Red. R. Rosin, Łęczyca 2001; – Chłapowski K., Starostowie w Wielkopolsce, na Kujawach i Mazowszu 1565–1696 (materiały źródłowe), W. 2007; Estreicher, XII 460; Niesiecki; PSB (Bobola Andrzej); Święcki, Historyczne pamiątki, II 77; Urzędnicy, II/2, VI/2; Żychliński, XVIII 76, XIX 125–6, XXII 120, XXIX 78; – Barłowska M., Jakub Sobieski czy Jakub Szczawiński autorem mowy na pogrzebie Andrzeja Boboli?, „Pam. Liter.” T. 98: 2007 z. 4 s. 155–65; Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984; Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska za czasów Zygmunta III i Władysława IV, W. 1996; Czapliński W., Z problematyki sejmu polskiego w I połowie XVII wieku, „Kwart. Hist.” R. 77: 1970 s. 42; Dzięgielewski J., O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, W. 1986 s. 42; Filipczak-Kocur A., Sejm zwyczajny z roku 1629, Wr. 1979 s. 104 (poza indeksem); taż, Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty – ustawy – realizacja, W. 2006; Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy, Wr. 1991 s. 195 (poza indeksem); Kaczorowski W., Koronacja Władysława IV w roku 1633, Opole 1992 s. 29, 61; tenże, Reprezentant Gdańska na sejmie konwokacyjnym 1632 roku, „Roczn. Gdań.” T. 44: 1984 z. 1 s. 60, 62–3; tenże, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986; Kobierecki M., Walewscy herbu Kolumna w XVII– XVIII wieku. Genealogia. Majętności. Działalność publiczna, Łódź 2008; Lewandowska-Malec I., Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587–1632), Kr. 2009; Libiszowska Z., Województwo sieradzkie i łęczyckie w latach rokoszu Zebrzydowskiego, „Zesz. Nauk. Uniw. Łódz. Nauki Human.-Społ.”, S. I, 1963 z. 30 s. 66; Łęczyca. Monografia miasta do roku 1990, Red. R. Rosin, Łęczyca 2001; Mecherzyński K., Historia wymowy w Polsce, Kr. 1860 III 85–6 (z błędami); Ochmann S., Sejmy z lat 1615–1616, Wr. 1970 s. 176–7, 180, 184, 196, 203 (poza indeksem); Paradowski P., W obliczu „nagłych potrzeb” Rzeczypospolitej. Sejmy ekstraordynaryjne za panowania Władysława IV Wazy, Tor. 2005 s. 239 (poza indeksem); Pietrzak J., Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620 i 1621, Wr. 1983; Rawicz-Witanowski M., Monografia Łęczycy, Kr. 1898 s. 105–6, 113–4, 171; Seredyka J., Aktywność senatorów wielkopolskich na sejmach drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy (1611–1632), „Pam. B. Kórn.” 1981 z. 18 s. 7–8; tenże, Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989 s. 20, 26–7, 29–31, 33, 41; tenże, Posłowie wybrani na sejmy w latach 1611–1623, „Zesz. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagog. w Opolu”, S. Hist., 1994 z. 30 s. 115, 121; tenże, Rozprawy z dziejów XVI i XVII wieku, P. 2003 s. 186–91, 212; tenże, Sejm w Toruniu z 1626 roku, Wr. 1966 s. 20, 23–4, 142, 162; tenże, Sejm zawiedzionych nadziei, Opole 1991; tenże, Senatorowie na sejmach z lat 1611–1623, „Zesz. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagog. w Opolu”, S. Hist., 1990 z. 27 s. 112–13; tenże, Senatorowie Rzeczypospolitej na sejmach 1629–1632, tamże, 1979 z. 16 s. 45–6; Seredyka J., Sadowski Z., Dwie komisje przed ostatnim sejmem Zygmunta III, „Spraw. Opolskiego Tow. Przyjaciół Nauk”, S. A, 1978 nr 14 s. 36–7; Skwara M., O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, Szczecin 1999 s. 317; Szczerbik Z., Wota senatorskie na sejmie koronacyjnym Władysława IV w 1633 r., „Zesz. Nauk. Uniw. Opolskiego”, S. Hist., T. 35: 1998 s. 61; Wisner H., Dysydenci litewscy wobec wybuchu wojny polsko-szwedzkiej (1655–1660), „Odr. i Reform. w Polsce” T. 15: 1970 s. 104; tenże, Władysław IV Waza, Wr. 1995; tenże, Zygmunt III Waza, Wr. 1991; – Elementa ad fontium editiones, VI; Listy księcia Jerzego Zbaraskiego kasztelana krakowskiego z lat 1621–1631, Wyd. A. Sokołowski, Arch. Kom. Hist. AU, 1880 II 31, 147, 163; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1616–1620, Wyd. Z. Górski i in., Wr. 1994 I–II; Materiały do dziejów ziemi płockiej. Ziemia gostynińska, Oprac. M. M. Grybowski, Płock 2000 XI; Mon. Pol. Hist., V; Radziwiłł, Pamiętnik, I–III; Rokosz Zebrzydowskiego. Materiały historyczne, Wyd. A. Rembowski, W. 1893; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 714–15; Uchańsciana, V; Vol. leg., III 410, 523, 668, 731, 768, 773, 782, 849; – AGAD: Metryka Kor., t. 133 k. 407v–9, 409–10, t. 151 k. 256v–7, t. 153 k. 408–8v, t. 160 k. 283, t. 163 k. 147v–8, t. 166 k. 408, Arch. Skarbu Kor., t. 56, R. 14 s. 3v, Księgi grodzkie łęczyckie, Inskrypcje, t. 93 k. 73–5, t. 96 k. 483v–4v, t. 116 k. 153v–4, t. 119 k. 351v–2, 421–2, t. 150 k. 91, t. 151 k. 1bv–3, 78v–9v, 139v–40, 152v–3, t. 152 k. 116v, 180v–1v, t. 153 k. 425–5v, t. 154 k. 241v, t. 156 k. 253–3v, t. 160 k. 132–2v, t. 161 k. 124–4v, 263–3v, t. 164 k. 17–18v, t. 165 k. 200, 258–9v, 297–7v, t. 167 k. 44v–5v, 106–7, t. 169 k. 261, 533–7v, t. 171 k. 120v–1, Relacje, t. 42 k. 543, 586–7, t. 44 k. 187v, t. 46 k. 149–9v, 424, t. 47 k. 314v–15v, t. 49 k. 24–4v, 370v–2, 511v, 513, 533, 549v–51v, 582, t. 50 k. 109–11, t. 51 k. 100, 101, t. 54 k. 201–1v, 295, t. 55 k. 74v, 199v–200v, 216–16v, t. 56 k. 93, t. 57 k. 23–5v, t. 59 k. 206–7, t. 60 k. 95–7, t. 62 k. 10v–13, t. 64 k. 18–19, 380–1v, t. 72 k. 246, t. 81 k. 98, t. 82 k. 126–6v, t. 83 k. 143–4v, Arch. Ostrowskich z Ujazdu, sygn. 1261, 1264; B. Czart.: rkp. 121 s. 475–6, rkp. 361 s. 477, rkp. 390 s. 34–166; B. Jag.: rkp. 166 k. 189–91v; B. Kórn.: rkp. 201 k. 312v, rkp. 324 k. 210; B. Ossol.: rkp. 225 k. 56v–7v; BUW: rkp. 53 s. 173–7; – Informacje Andrzeja Haratyma z W.
Hanka Żerek-Kleszcz