Szczepański (Sczepański, Szepanski, Scepanscius) Jakub h. Dołęga (ok. 1556–1630), dworzanin królewski, podkomorzy malborski i chełmiński, poseł na sejmy.
Pochodził z rodu Dołęgów, wywodzącego się z ziemi płockiej; jedna z gałęzi rodu przeniosła się na Pomorze, gdzie przyjęła nazwisko od wsi Szczepanki w woj. chełmińskim. Był synem Wawrzyńca i Doroty z Gałczewskich h. Jezierza. Miał co najmniej jedną siostrę, Febronię, żonę Macieja Osieczkowskiego, a następnie (przed 6 VII 1601) Marcina Sampławskiego.
S. uczył się w kolegium jezuickim w Brunsberdze (Braniewie), gdzie w r. 1581 został przyjęty do sodalicji mariańskiej. Był autorem jednego z wierszy, napisanych przez uczniów na cześć zmarłej królowej szwedzkiej Katarzyny Jagiellonki, wydanych w zbiorze „Epicedia in obitum [...] Catharinae, Sigismundi Magni […] filiae” ([b.m.w.] 1584). Ze szkoły wyniósł znajomość języka niemieckiego. Od wstąpienia Zygmunta III Wazy na tron Rzpltej służył na dworze królewskim; w l. 1587–1601 był wymieniany w rachunkach królewskich (bez imienia) jako pacholę lub pokojowy, a w l. 1594–1607 (w innych źródłach) jako «cubicularius» (komornik, posłaniec). Jesienią 1593 wziął udział w wyprawie Zygmunta III do Szwecji i zapewne uczestniczył w jego koronacji w Uppsali 1 III 1594; został wymieniony przez Andrzeja Zbylitowskiego w wierszowanej „Drodze do Szwecyjej [...] Zygmunta III...” (Kr. 1597). Po powrocie do kraju uzyskał 10 X 1594 «za szczególne oddanie i gorliwość» nominację na star. niegrodowe mirachowskie; 3 VII 1597 wspólnie z żoną otrzymał na tym starostwie dożywocie. W Mirachowie sąsiadował z historiografem i sekretarzem królewskim Reinholdem Heidensteinem, właścicielem pobliskiego Sulęczyna; w późniejszym okresie S. nazywał go swoim przyjacielem. Jako legat królewski uczestniczył w sejmikach generalnych Prus Królewskich: 3 I 1595 w Malborku (wyjątkowo z tytułem sekretarza królewskiego, choć nie pełnił tego urzędu), 22 I 1598 w Grudziądzu i 26 I 1600 ponownie w Malborku. Na sejmiku przedsejmowym w Grudziądzu 10 I 1603 został obrany posłem z pow. mirachowskiego woj. pomorskiego na sejm zwycz. w Krakowie; ponownie został posłem z woj. pomorskiego na sejmiku w Malborku 3 I 1605, w którym uczestniczył również jako legat królewski. W czasie sejmu został powołany przez Rüdigera Ottona Glasenappa, wysłannika ks. szczecińskiego Bogusława XIII, jako strona w sporze granicznym między dobrami Bukowina i Siemirowice w Księstwie Pomorskim a Skrzeszewem w star. mirachowskim; 25 II t.r. Zygmunt III wyznaczył komisję do rozpatrzenia sporu.
Konsekwentnie popierając politykę króla, S. stawał niekiedy w opozycji do szlachty, co spowodowało, że przez kilkanaście lat nie był obierany posłem na sejm; 16 IV 1605 w księgach miejskich Kościerzyny oblatowano ponadto «sprawę wszystkich szlachciców pow. mirachowskiego strony obierania sędziego» przeciw postępowaniu S-ego, który, nie mając do tego uprawnień, zwołał zjazd i zamiast przeprowadzić elekcję, przedstawił list królewski o obiorze Wojciecha Kierzyńskiego, nieindygeny, na sędziego ziemskiego mirachowskiego. Jako legat królewski zwracał uwagę na sejmiku w Malborku, obradującym 8 V 1605, na groźbę najazdu szwedzkiego; w podobnym duchu występował w Grudziądzu 24 VII 1606. W sporze o nominację bp. warmińskiego Szymona Rudnickiego, którego szlachta nie chciała uznać z powodu braku indygenatu pruskiego, opowiedział się po stronie nominata. Razem z Heidensteinem oraz opatami cystersów: oliwskim Dawidem Konarskim i pelplińskim Piotrem Kostką przebywał 29 VIII 1606 w Gdańsku, prowadząc negocjacje z Radą Miasta w sprawie powrotu do kościoła św. Brygidy jezuitów, usuniętych przez Radę 18 V t.r. z powodu próby założenia kolegium; rozmowy nie przyniosły rezultatu. Dn. 16 I i 6 V 1607 z polecenia Zygmunta III przeprowadził lustrację ekonomii malborskiej. Wobec braku zgody szlachty woj. pomorskiego na sejmiku partykularnym w Starogardzie na wybór posła i treść instrukcji nie wziął S. udziału w sejmiku generalnym grudziądzkim 2 IV t.r.; w liście do Rudnickiego stwierdził: «tedy umyślnie wróciłem do domu». Wg Kaspra Niesieckiego był rzekomo posłem z tego sejmiku na sejm warszawski 1607 r., lecz źródła tego nie potwierdzają. Zapewne w czasie sejmu przebywał w Warszawie i uzyskał wówczas nominację na podkomorstwo malborskie, wpisaną 18 V do ksiąg kancelarii królewskiej. Jako zagorzały regalista ubolewał nad rokoszem Zebrzydowskiego. T.r. doszło do zaostrzenia jego sporów ze szlachtą, a nawet do bójki (bez jego osobistego udziału), w następstwie której 24 VII w Kościerzynie odbyło się «oglądanie ran sługów» S-ego. Dn. 23 VIII wszedł w skład komisji do wykupu dóbr w Lubiczu pod Toruniem przez poznańskiego komandora Zakonu Maltańskiego Szczęsnego Wojanowskiego. Na sejmiku generalnym w Malborku 17 IX złożył przysięgę senatorską (jako podkomorzy malborski wszedł w skład senatu Prus Królewskich). W r. 1608 brał udział w sejmikach generalnych w Grudziądzu (8 I), na którym wobec wystąpienia posłów miast przeciw jezuitom «porwał się, zrzucił z siebie kontusz i groził pięścią burmistrzowi elbląskiemu», w Malborku (6 II) i Toruniu (20 IV), na tym ostatnim w podwójnej roli – senatora i drugiego legata królewskiego. Wiosną t.r. razem z sekretarzem królewskim Pawłem Kochańskim jeździł z polecenia Zygmunta III do Torunia; 19 V ponownie zjawił się w Gdańsku z listem żelaznym, biorącym miejscowych jezuitów pod opiekę króla. Uczestniczył w rozdwojonym sejmiku pow. mirachowskiego (3 XII); ze swoimi zwolennikami obradował w starościńskiej wsi Strzepcz, natomiast przeciw konkurencyjnemu zgromadzeniu, zwołanemu przez «chudych slachciców» w Kościerzynie złożył protest w tamtejszym ratuszu. W reprotestacji, podpisanej przez 71 osób, oskarżono S-ego o zbrojny najazd, zmuszanie szlachty do odbywania zjazdów w Strzepczu, gdzie «pomieszczenia i potrzeb do żywności mieć nie możemy», a «gdzie tam na nas panowie fukają i fukać by jeszcze lepiej chcieli». Oba zgromadzenia wybrały po jednym pośle na sejmik generalny w Grudziądzu, na którym kandydat zjazdu w Strzepczu, Kierzyński, został obrany posłem na sejm walny warszawski; postulat przeniesienia sejmiku do Kościerzyny został odrzucony. Obawiając się wrogich wystąpień S-ego, szlachta mirachowska szukała pomocy u króla; 10 XII Zygmunt III wystawił glejt dla Bartłomieja Wybickiego, Krzysztofa Sikorskiego, Grzegorza Grabowskiego oraz Pawła, Marcina, Mikołaja i Bartłomieja Żukowskich, zakazując S-emu prześladować ich osobiście i za pośrednictwem sług. Do zawarcia ugody doszło 11 II 1609 w Kobysewie, gdzie Wybicki w imieniu własnym i Grabowskiego zobowiązał się pod zastawem 1 tys. złp. przeprosić S-ego na najbliższych sądach ziemskich lub sejmiku mirachowskim.
Na sejmie warszawskim 1609 r. wszedł S. w skład komisji do regulacji granicy woj. pomorskiego i Księstwa Pomorskiego. Przewodniczył królewskiej komisji do ustalenia granicy między Borętami w ekonomii malborskiej a Czatkowami cystersów pelplińskich; 23 IX t.r. brał udział w rozgraniczeniu dóbr Kamienica i Mściszewice. Był obecny na sejmiku malborskim 8 V 1610. W kwietniu 1612 otrzymał instrukcję królewską do miast pruskich w sprawie poboru na planowaną wyprawę pod Smoleńsk. Wraz z Heidensteinem i opatem pelplińskim Feliksem Kosem przesłuchiwał 28 IV poborcę królewskiego w Gdańsku, oskarżonego o sprzeniewierzenie zebranych pieniędzy. Wspólnie ze star. grabowskim Marcinem Zarembą wręczył gdańszczanom edykt królewski, upominając ich, by stosowali się do uchwały sejmowej z r. 1607, zakazującej niepokojenia jezuitów; mieszczanie odmówili przyjęcia komisarzy, obiecując wysłanie delegacji do króla. Następnie udał się S. do Torunia z listem żelaznym dla jezuitów, którzy wbrew woli mieszkańców założyli tam szkołę. Na sejmiku w Malborku 5 XI 1612 wszedł w skład komisji do spraw związanych z konfederacjami żołnierzy powracających z Moskwy, a na sejmiku toruńskim 5 I 1613 uczestniczył w negocjacjach z wysłannikami wojsk sapieżyńskich, pojawiających się od końca r. 1612 w ziemi chełmińskiej. W r. 1613 uczestniczył w sejmiku generalnym w Grudziądzu (29 IV) oraz w sejmikach w Grudziądzu (25 VI) i Malborku (15 VII), na których szlachta i miasta zawiązały konfederację w celu wspólnej obrony przed rabującymi żołnierzami; t.r. wspólnie z sekretarzem królewskim Janem Łowickim przeprowadził rewizję star. grudziądzkiego. Był na sejmiku posejmowym 30 I 1614 i przedsejmowym 13 I 1615 w Grudziądzu. W r. 1614 doprowadził w Gdańsku do przekazania królowi spadku (15 tys. dukatów) po zmarłym tam obywatelu holenderskim. Dn. 29 IV 1615 został wyznaczony przez Zygmunta III do komisji, powołanej dla rozgraniczenia Kobysewa w star. mirachowskim i Mezowa, należącego do norbertanek żukowskich; w imieniu króla dwukrotnie jeździł do Gdańska, starając się przy pomocy Rady Miejskiej doprowadzić do przeniesienia tam z Elbląga siedziby firmy angielskiej Kompanii Wschodniej. Na polecenie władcy proponował podniesienie «palowego» (gdyby Kompania przeniosła się poza granice Rzpltej, co skutkowałoby stratami dla skarbu), a prawdopodobnie również cła portowego. Miał też żądać wprowadzenia blokady handlowej Szwecji, spotkał się jednak z odmową władz miasta, wskazujących na groźbę lądowania Gustawa Adolfa w Prusach.
Dn. 24 IX 1615 otrzymał S. star. niegrodowe grudziądzkie, które objął 1 I 1616. Na sejmiku posejmowym w Malborku 10 III t.r. wszedł w skład komisji, powołanej w celu ustalenia warunków ugody między Elblągiem a bp. Rudnickim w sprawie oddania katolikom kościoła p. wezw. św. Mikołaja. Przed 29 IX postąpił na podkomorstwo chełmińskie. Uczestniczył 29 IX 1617 w sejmiku toruńskim (podpisał wówczas dokument, anulujący uchwałę sejmiku posejmowego 1616 r., zabraniającą Żydom osiedlania się w Prusach), a w r. 1618 w sejmikach malborskim (w maju, na św. Stanisława) i toruńskim (we wrześniu, na św. Michała). W maju t.r. bez wiedzy rajców grudziądzkich kazał rozebrać podmyty przez Wisłę protestancki kościółek p. wezw. św. Jerzego. Na sejmiku malborskim 2 I 1619 został obrany posłem woj. chełmińskiego na sejm warszawski. Brał udział 28 V t.r. w sejmiku generalnym w Grudziądzu. Dn. 18 IX bp chełmiński Jan Kuczborski powołał go w skład komisji, utworzonej w celu przetopienia zużytych sreber w kościele paraf. p. wezw. św. Mikołaja w Grudziądzu. Uczestniczył w sejmikach w Toruniu 29 IX 1619 oraz Chełmnie 18 I i 11 II 1621; na tym ostatnim podpisał uchwałę, zobowiązującą posłów szlacheckich do odstąpienia od prób wykluczenia z obrad przedstawicieli małych miast, zasiadających w niższej izbie sejmików pruskich. Jako jeden z wysłanników Zygmunta III przybył 27 II 1621 do Królewca; w długich rokowaniach z przedstawicielami elektora Jerzego Wilhelma Hohenzollerna komisarze nie zdołali uzyskać spełnienia wszystkich żądań króla (m.in. uznania nominacji Andrzeja Kreytzena na marszałka Prus Książęcych oraz zgody na budowę w Królewcu drugiego kościoła katolickiego), lecz mimo to 29 V t.r. przekazali elektorowi administrację lenna. Wobec tego, że Jerzy Wilhelm zakazał wpuszczać Kreytzena do zamku, S. i sekretarz Stefan Sadorski na polecenie króla usiłowali 26 VI wprowadzić marszałka siłą do sali obrad Stanów Pruskich; został on jednak pochwycony przez strażników i wyrzucony z zamku. Gdy S., obawiając się uwięzienia marszałka, stanął w jego obronie, straże wyprowadziły z zamku również jego. Wysłany następnie do Zygmunta III z listem, opisującym przebieg wydarzeń, S. zapewne nie wrócił już do Królewca. Dn. 23 IX 1621 był obecny w Warszawie podczas składania hołdu przez Jerzego Wilhelma i nadania mu lenna pruskiego.
Dn. 27 V 1622 król zlecił S-emu interwencję w sprawie jak najszybszego (przed ustalonym terminem) wniesienia przez Stany Pruskie podatków, przeznaczonych na żołd dla wojsk z kampanii chocimskiej 1621 r., skonfederowanych pod laską Aleksandra Kowenickiego. Dn. 5 II 1624 scedował S. synowi star. mirachowskie, zachowując wydzielony z niego klucz parchowski. Jesienią 1625 w Gdańsku domagał się, by w odwecie za zatrzymanie okrętów gdańskich przez Szwedów, nałożono areszt na znajdujące się w porcie statki szwedzkie; rajcy, obawiający się sprowokowania dalszych ataków na gdańską flotę, w przekazanej 1 X t.r. odpowiedzi odmówili spełnienia żądania. Dopiero pod koniec toczącej się od r. 1626 wojny ze Szwedami w Prusach pojawił się S. na sejmikach generalnych w Grudziądzu (10 I 1628) i Chełmnie (2 V 1629). Po zawarciu rozejmu w Altmarku, wspólnie z podczaszym ciechanowskim Janem Zawadzkim, badał w Gdańsku w listopadzie 1629 (na żądanie posła angielskiego T. Roe i z polecenia Zygmunta III) sprawę zatrzymania w czasie wojny kilku okrętów angielskich i konfiskaty ich towarów; choć uznał, że konfiskaty były nieuzasadnione, nie zdołał przekonać gdańszczan do wypłaty odszkodowania. Była to najpewniej ostatnia misja S-ego.
O dobrach dziedzicznych S-ego wiadomo niewiele. Zapewne posiadał Szczepanki, Jankowiczki i Szadlno (Sadlinki), a być może również Gorzechówko w woj. chełmińskim. Dn. 13 XII 1598 wspólnie z żoną otrzymał dożywocie na wsiach Garcz i Łapalice oraz na folwarku Kobysewo w star. mirachowskim. Dbał o dzierżone starostwa; w r. 1602 założył w Mirachowie «in Provincia Cassubitica» zakład szklarski, do którego sprowadził rzemieślników z Italii; produkował w nim szkło kryształowe i okienne na rynek gdański. Restaurował zamek grudziądzki (30 VI 1617 Zygmunt III polecił kaszt. elbląskiemu Stanisławowi Niemojewskiemu dostarczyć S-emu trzy kopy drewna do budowy). Prowadził akcję osadniczą, m.in. w maju 1618 nadał czterem «Olędrom» menonitom łąki i pola zwane Owczarką (obecnie dzielnica Grudziądza) oraz torfowisko pod Kłódką na 40 lat za 200 fl. rocznego czynszu; kolejnym pięciu osadnikom nadał pastwisko Ostrów (obecnie Parsk) na 30 lat, mieszczaninowi Marcinowi Frycowi wydzierżawił na 40 lat jeden łan oraz dwie i pół morgi (po 30 gr za morgę rocznie) w Tuszewie, a wdowom Kownackiej i Lindenauer, mieszczankom grudziądzkim – odpowiednio trzy i dwa łany w Nowej Wsi. Dn. 2 II 1619 nadał sześciu «Olędrom» dzierżawę w Wełczu na 40 lat za 250 fl. rocznie; 22 V 1623 otrzymał pozwolenie na osadzenie kolonistów w kilku osadach star. mirachowskiego (Sierakowice, Kamienica, Stężyca i Pażęce). Był donatorem kościołów i klasztorów pomorskich: kartuzom w Kartuzach darował w r. 1617 kilka książek, w tym Biblię w języku polskim oraz pierwszy tom „Żywotów” Plutarcha (Basileae 1579), ok. r. 1620 ufundował kaplicę w Małym Tarpnie koło Grudziądza, 13 I 1623 wraz z żoną i synem zapisał 2 tys. zł przybyłym do Grudziądza jezuitom, a w r. 1626 ofiarował eremitom w Kartuzach pszenicę, konia i kilka książek; wspominali go także cystersi oliwscy, jezuici gdańscy, toruńscy oraz krakowscy, u których przebywał w kwietniu 1625. S. zmarł 20 IX 1630; zgon odnotowały nekrologi kartuzów w Kartuzach (bez daty) i norbertanek w Żukowie (pod 25 IX). Został pochowany w kościele p. wezw. św. Mikołaja w Grudziądzu, w którym żona ufundowała mu marmurowe epitafium z popiersiem i inskrypcją (zniszczone w r. 1945).
W r. 1596 ożenił się S. w Krakowie z Zuzanną Giengerówną (Gingerin, Genger) z Górnej Austrii (ur. 27 XI 1566), córką Kosmy, namiestnika (vizedom) tego arcyksięstwa, i jego drugiej żony Katarzyny Heidenreich, dwórką królowej Anny Habsburżanki, od której dostała w posagu 500 fl.; w literaturze bywa ona błędnie określana jako siostra ochmistrzyni dworu Zygmunta III Urszuli Meierin, utożsamianej niegdyś z inną dwórką, Urszulą Gienger, siostrą Zuzanny Szczepańskiej. Miał z nią syna Zygmunta Ferdynanda (zob.); herbarz Teodora Żychlińskiego przydaje S-emu drugiego syna, Bartłomieja, od którego mieli pochodzić współcześni Szczepańscy. Po śmierci S-ego wdowa zatrzymała star. grudziądzkie, a 11 IV 1633 zawarła na nie kontrakt emfiteutyczny na 22 lata za zastawem 20 tys. złp., z obowiązkiem osadzenia 70 kmieci i 20 zagrodników; 2 IV 1634 uzyskała na starostwo przywilej Władysława IV. Dn. 22 VIII 1634 scedowała synowi Zygmuntowi i jego żonie klucz parchowski, wydzielony wcześniej ze star. mirachowskiego. Zmarła w r. 1650, została pochowana w kaplicy p. wezw. Wszystkich Świętych (obecnie św. Brunona) przy kościele klasztornym w Kartuzach, gdzie syn ufundował marmurowe epitafium z alabastrowymi, płaskorzeźbionymi popiersiami: matki, żony i własnym oraz płytę nagrobną z h. Dołęga, zamykającą wejście do krypty.
Fot. popiersia z kościoła p. wezw. św. Mikołaja w Grudziądzu w posiadaniu Marcina Staniszewskiego z Tor. (inną fot. przed drugą wojną światową miała Felicja ze Szczepańskich Skarbkowa); – Boniecki, VI 53 (Gingerin); Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; Dachnowski, Herbarz, s. 164–5, 294, 301; Hoheneck J. G. A., Die löblichen Herren, Herren-Stände des Ertz-Hertzogthums Österreich ob der Enns, Passau 1727 I 188–9 (dot. rodziny żony, S. jako Jacob Apänischkhen); Niesiecki (żona S-ego jako Cengerówna); Oracki, Słown. Warmii, Prus Ks., II; Słown. Geogr. (Grudziądz, Kamionki, Mirachowo, Owczarka, Parsk, Szczepanki, Tarpno); Urzędnicy, V/2 (inna data nominacji na podkomorstwo chełmińskie); Wielądko, Heraldyka, IV; Żychliński, XV, XXV (żona S-ego jako Angerer); – Bogucka M., Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV–XVII wieku, W. 1962 s. 155, 288; Breza E., Źródła z XVII i XVIII wieku dotyczące rodziny Wybickich z ksiąg ławniczych Kościerzyny, „Roczn. Gdań.” T. 44: 1984 z. 1 s. 200–1; Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wr. 1984; Chłapowski K., Dzierżenie dóbr królewskich iure emphiteutico w XVII wieku, „Czas. Prawno-Hist.” T. 32: 1980 z. 2 s. 166; Czaplewski P., Kartuzja Kaszubska, Gd. 1966 (jako Sczepański); Froelich X., Geschichte des Graudenzer Kreises, Graudenz 1868 I 105, 223, 235, 339, 350, 353; Heise J., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Graudenz, Danzig 1894 s. 38–9; Historia Gdańska, Gd. 1982 II; Ericsson G., Gustav II Adolf och Sigismund 1621–1623, Uppsala 1928 s. 247; Janiszewska-Mincer B., Mincer F., Rzeczpospolita Polska a Prusy Książęce w latach 1598–1621. Sprawa sukcesji brandenburskiej, W. 1988; Kętrzyński W., O narodowości polskiej w Prusiech zachodnich za czasów krzyżackich. Studium historyczno-etnograficzne, „Pam. AU w Kr. Wydziały Filol. i Hist.-Filoz.” T. 1: 1874 s. 174; Krysztopa-Czupryńska B., Kompania Wschodnia (Eastland Company) a Rzeczpospolita w latach 1579–1673, Olsztyn 2003; Leitsch W., Das Leben am Hof König Sigismunds III. von Polen, Kr.–Wien 2009 I, IV 2516–17; Mierzwa E. A., Anglia a Polska w pierwszej połowie XVII w., W. 1986; Moraczewski J., Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej z początku siedemnastego wieku, P. 1851 VI 273; Naworski Z., Sejmik generalny Prus Królewskich 1569–1772. Organizacja i funkcjonowanie na tle systemu zgromadzeń stanowych prowincji, Tor. 1992 s. 172; Nierzwicki K., Biblioteki Kartuzji Kaszubskiej oraz jej konwentów filialnych w Berezie Kartuskiej i Gidlach, Pelplin 2001; Nowosad W., Archiwa szlachty Prus Królewskich, Tor. 2005; Ordynacja dworu Zygmunta III z 1589 roku, Oprac. K. Chłapowski, W. 2004 (jako Jan Szczepanowski); Pilichowski C., Nieznane polonica w bibliotekach szwedzkich, Gd. 1962; Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, Opole 1993 II (jako Szczepanowski); Seredyka J., Sejm z 1618 roku, Opole 1988; Simson P., Geschichte der Stadt Danzig bis 1626, Danzig 1924 II 479, 523; Szelągowski A., O ujście Wisły. Wielka wojna pruska, W. 1905 s. 354, 459; tenże, Pieniądz i przewrót cen w XVI i XVII wieku w Polsce, Lw. 1902 s. 125, 295; tenże, Walka o Bałtyk, Lw.–P. 1921 s. 209, 316; Szorc A., Stefan Sadorski (1581–1640), fundator Świętej Lipki, Olsztyn 1996; Trypućko J., Polonica vetera Upsaliensia, Uppsala 1958 nr 684; Załęski, Jezuici, IV 2; – Die Annalen der Stadt Graudenz von 1563 bis 1660, Hrsg. H. Manstein, Graudenz 1904 s. 47, 65 (dot. wnuka); Elementa ad fontium editiones, VI 224–5, 237; Historia Residentiae Gedanensis Societatis Jesu ab anno 1585. Geschichte der Jesuitenresidenz in Danzig von 1585–1642, Hrsg. R. Stachnik, A. Triller, Wien–Köln 1986 s. 59, 66, 74, 87; Labuda G., Przyczynek do walk wewnątrzklasowych szlachty kaszubskiej w XVII wieku, „Roczn. Gdań.” R. 13: 1954 s. 33–7; Lengnich, Gesch. d. preuss. Lande, IV 193, 254, 305, 363, V 12–13, 23, 106, 117, 247; Lustracja województw Prus Królewskich 1624, z fragmentami lustracji 1615 roku, Wyd. S. Hoszowski, Gd. 1967; Rywalizacja katolików z luteranami o kościół św. Mikołaja w Elblągu 1520–1621. Źródła do dziejów reformacji w Prusach Królewskich, Oprac. A. Szorc, Olsztyn 2002; [Schwengel G.], Apparatus ad annales Cartusiae Paradisi BMV collectus a […] 1750 II (British Library London ADD. MS. 17093.), Ed. J. Hogg, Salzburg 1982 s. 438; Das Totenbuch des Prämonstratenserinnen-Klosters Zuckau bei Danzig, Hrsg. M. Perlbach, Danzig 1906 s. 59 (z błędem); Trillerówna E., Mauzoleum rodziny Szczepańskich w Kartuzach, „Mies. Herald.” R. 17: 1938 s. 145–50; Uczniowie – sodalisi gimnazjum jezuitów w Brunsberdze (Braniewie) 1579–1623, Oprac. M. Inglot, L. Grzebień, Kr. 1998; Vol. leg., II 1671; Wielewicki, Dziennik, IV 198; Woelky C. P., Regesten und Urkunden-Verzeichniss über das Benedictiner-Jungfrauenkloster in Thorn, „Altpreuss. Monatsschr.” Bd. 17: 1880 s. 610 (dot. siostry S-ego); Ziemia chełmińska w przeszłości. Wybór tekstów źródłowych, Red. M. Biskup, Tor. 1961 s. 145–6; Źródła do dziejów ekonomii malborskiej, Wyd. W. Hejnosz, Tor. 1959 I; Źródła do kaszubsko-polskich aspektów dziejów Pomorza Zachodniego do roku 1945, Red. B. Wachowiak, P.–Gd. 2006 I; Źródła Dziej., XXIII (dot. ojca); – AGAD: Libri legationum, rkp. 28 k. 325v, 335, 341, Metryka Kor., t. 138 k. 403–4, t. 141 k. 242, t. 142 k. 218v–19v, t. 151 k. 197, t. 158 k. 152v–5, t. 159 k. 165, t. 166 k. 498–8v, t. 167 k. 71–1v, 99–100, t. 170 k. 381v–2, t. 171 k. 32, Arch. Skarbu Kor. I, Rachunki królewskie, t. 280 k. 122, t. 335 k. 83, 125, 154, 165v, t. 336 k. 184, t. 344 k. 196, 247v; AP w Gd.: sygn. 62 k. 81, 58–67v, sygn. 64 k. 261v–6v, 274–5, sygn. 66 k. 79, 124, sygn. 68 k. 338, 340–1, 358, sygn. 69 k. 418, sygn. 71 k. 142, 143, 340–40v, sygn. 76, k. 181, 182v, 250v–1, 277v, 316–17, sygn. 77 k. 38, 66, sygn. 83 k. 30, sygn. 86 k. 270v, sygn. 88 k. 85–7v, sygn. 89 k. 478, 479–9v, 482, sygn. 91 k. 48, sygn. 94 k. 21–34, 411–12, sygn. 96 k. 11, 63, 83, sygn. 97 k. 81, 111, 129, sygn. 99 k. 214, sygn. 300.29/57 k. 30–40, 45, 53, sygn. 300.52/620 s. 1–24 (listy S-ego do Gd.), sygn. 300.R/Tt,21 nr 2–4, 6–9 (listy S-ego do Kartuzów), sygn. 506 (Akta m. Kościerzyny) nr 2 s. 93–8, 118–20, 175–8, sygn. 945/124 (Kartuzi, granice); AP w Tor.: sygn. II.VII/21 (Recesy Stanów Prus Królewskich) s. 205, 235–7, 243, 266, 288, 375, 396, 424, 615, 689, 701, 727, 799, 866, 867, 875, 1003, 1029, 1087, 1182, 1218, 1314, 1393, 1402, 1414, 1482, 1503, 1562, 1584, sygn. II.XIII/8 k. 97v, Arch. Sczanieckich z Nawry, sygn. 156 s. 1, 7, Akta m. Grudziądza, nr 4 s. 31–3, nr 5 s. 265 (listy króla); Arch. Archidiec. Warmińskiej w Olsztynie: sygn. AB/C17 k. 62v, sygn. D 40 k. 137, sygn. D 41 k. 16, sygn. D 43 k. 3, 25, 127, sygn. D 47 k. 144–5, 183–4, sygn. D 56 k. 92 (listy S-ego do bp. Rudnickiego); Arch. Diec. w Pelplinie: rkp. C7 k. 91, Monastica Kartuzy 30 (nekrolog) s. 191, Pelplin 13 k. 167; B. Czart.: rkp. 975 (Recesy Stanów Prus Królewskich – kopie) s. 3–12, 14, 65–6, 87–8, 91, 94, 120, 121, 125, 258, 298, 384–5, 405–6, 433, 438, rkp. 1631 k. 423, 517–17v (listy S-ego do bp. Rudnickiego); B. Jag.: rkp. 2 k. 175–83, 190v–3; B. Kórn.: rkp. 203 s. 762–4, rkp. 326 s. 175–81; B. Ossol.: Akta m. Kościerzyny, rkp. 4411 k. 123v–4v; B. Wyższego Sem. Duchownego w Pelplinie: sygn. Cim. 583; Muz. Paraf. w Żukowie: rkp. Nomina defunctorum k. 171v; – Informacje Anastazego Nadolnego z Pelplina i Wiesława Nowosada z Tor.
Jacek Kowalkowski