Kuncewicz Jakub Teodor h. Łabędź (zm. ok. 1667), wojewoda brzeski lit. Syn Macieja Michałowicza, właściciel dóbr Kobelniki, Cybańce i Nacewicze w pow. lidzkim. Między r. 1620 i 1627, poślubiwszy drugą żonę Helenę Sapieżankę, wdowę po Romanie Wołłowiczu, staroście rohaczewskim, koniawskim i dubickim, otrzymał od niej w r. 1627 prawa dożywotnie do obu jej dzierżaw – Koniawy i Dubicz. Małżeństwo to skojarzył opiekun Heleny Lew Sapieha, kanclerz w. lit., który kierował odtąd karierą polityczną K-a. W r. 1632 posłował K. z ziemi lidzkiej na konwokację; na sejmie elekcyjnym, także jako poseł lidzki, występował w imieniu średniej szlachty lit. przeciwko senatorom lit. jako prekursor szlacheckiego ruchu koekwacji praw, domagając się, aby w sprawie kwarty pozostawiono decyzję królowi, i prosząc, aby przewidziana korektura praw i statutu lit. zrównała w prawach Trybunał Litewski z Koronnym. Postulował również, aby król rezydował co trzeci rok w Wilnie. Podpisał następnie akt elekcji Władysława IV. W r. 1633 lub 1634 K. został pisarzem ziemskim lidzkim. W latach następnych domagał się, w imieniu sejmiku lidzkiego, reaktywowania komisji powołanej do poprawy statutu lit. W r. 1639 otrzymał, dzięki poparciu Krzysztofa Radziwiłła, woj. wileńskiego, urząd chorążego lidzkiego. W t. r. obrany został posłem lidzkim na sejm, wspólnie z synem Krzysztofa Januszem Radziwiłłem, podkomorzym lit. Posłował K. następnie na sejm zwycz. w r. 1646 i on to zapewne (lub może Jan Kurcz, chorąży lidzki w 1651) na sejmie 1649 r. żądał 8 II, aby prawo potępiło nie tylko uciekinierów piławieckich, lecz także tych, którzy nie broniąc własnych zamków uciekli do Gdańska. Najpóźniej w r. 1650 został podkomorzym lidzkim, posłował na sejmy nadzwycz. w l. 1652 i 1654. Jesienią 1655 r. opowiedział się przeciwko Januszowi Radziwiłłowi; stał na czele pospolitego ruszenia szlachty lidzkiej. Dn. 20 X 1655 r. spotkał na czele szlachty lidzkiej Fiodora Michajłowicza Chruszczowa, posła moskiewskiego, udającego się na rozmowy z Pawłem Sapiehą do Brześcia i prowadził z nim pertraktacje 23 i 24 X t. r. w Krynkach. W lutym 1658 r. zwołał sejmik «gromniczny» do miejscowości Myto, który zajął się ukróceniem rozbojów w pow. lidzkim, w grudniu 1660 r. oddział dowodzony przez K-a zniesiony został pod Grodnem przez Chowańskiego. W nagrodę za zasługi oddane w latach «potopu» mianowany w r. 1661 z podkomorzego lidzkiego kasztelanem mińskim, a 11 VI t. r. kasztelanem żmudzkim.

K. po śmierci drugiej żony (1645), z którą nie miał potomstwa, poślubił między r. 1656 a 1663 Krystynę Felicjannę Wojniankę, chorążankę wołkowyską, wdowę po Janie Bychowcu, stolniku witebskim, bliską krewną Pawła Sapiehy, woj. wileńskiego. Małżeństwo to uwikłało go w proces na tle majątkowym z Bogusławem Radziwiłłem. W marcu lub kwietniu 1664 r. został wojewodą brzeskim. Zmarł po lipcu 1666 r., a przed wrześniem 1667 r. Pozostawił z pierwszej, nie znanej z nazwiska żony, syna Jana Waleriana, starostę koniawskiego i dubickiego po ojcu, a z trzeciej – Krystyny, fundatorki bazylianów w Łyskowie w pow. wołkowyskim (zm. 1685) – syna Dominika.

Portret współczesny (olej.) w Muz. Hist. we Lw. (reprod. w: Gębarowicz M., Portret XVI–XVIII wieku we Lwowie, Wr. 1969); – Boniecki, (mylna kolejność żon); Niesiecki; Uruski; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1896 I 214; – Dubowicz A., Haft ręką bożą na dobrej duszy… Heleny Sapieżanki Kuncewiczowej chorążynej lidzkiej, Wil. 1645; Elektorowie, s. 112; Medeksza S. F., Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654–1668, Wyd. W. Seredyński, Kr. 1875, Script. Rer. Pol., III; Pietkiewicz J., Sen słodki na pogrzeb Krystyny Wojnianki Kuncewiczowej, [b. m.] 1685; Radziwiłł A. S., Memoriale rerum gestarum… 1632–1633, Oprac. A. Przyboś i R. Żelewski, Wr.–W.–Kr. 1968 s. 122, 128; tenże, Pamiętniki (przekł. polski Memoriale), P. 1839 I 300, 396, II 364; Sapiehowie. Materiały historyczno-genealogiczne i majątkowe, Pet. 1891 II 112–4; Vol. leg.; Wykaz podatku podymnego powiatu wołkowyskiego w 1690 r., Wyd. S. Krakowski, w: Wiadomości Studium Historii Prawa Litewskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, Wil. 1938 I; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dział V, teka 172 nr 8023 (oryginalne listy K-a); Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka posłów sejmowych XVII w.

Tadeusz Wasilewski