Jakub z Kalinówki (Kalinowski, Kalinówka, Calinovius), (zmarł 1583), minister ariański. Pochodził z chłopów lub drobnej szlachty, prawdopodobnie z Podlasia i – jak można przypuszczać – był początkowo niższym duchownym katolickim. W latach sześćdziesiątych był kaznodzieją kalwińskiego magnata Eustachego Wołłowicza, ale przed r. 1568 musiał porzucić tę funkcję, zapewne z racji swego czynnego udziału w początkach ruchu antytrynitarskiego na Litwie. Wraz ze związanym z anabaptystami morawskimi mieszczaninem wileńskim Łukaszem Mundiusem był wtedy przywódcą radykalnego społecznie odłamu unitarian litewskich, których główny ośrodek stanowiło Wilno (zapewne przez pewien czas prowadził tu J. pracę kaznodziejską). Nie wydaje się prawdopodobne, by J. był autorem wydanej w r. 1567 w Grodnie radykalnej książki, znanej z relacji A. Rotundusa. Od r. 1567 mamy dość częste wiadomości o pobycie J-a i (zapewne jego brata) Jana Kalinowskich na synodach ariańskich w Polsce i na Litwie. Na synodzie w Skrzynnie (Skrzyńsku) pod Radomiem w czerwcu 1567 r. został J. (a nie Jan) obrany przedstawicielem unitarian do dysputy z dyteistami, co świadczy o jego znajomości spraw teologicznych. Okazał ją także w pewnym stopniu na synodzie w Iwiu koło Nowogródka w styczniu 1568 r., podejmując wspólnie z bardziej umiarkowanym Pawłem z Wizny dyskusję przeciwko Sz. Budnemu na tematy społeczne. Już przed tym synodem zjednał J. dla swych radykalnych poglądów «kilka osób z ślachty, ministrów i z mieszczan wileńskich», a w Iwiu dowodził, «że to jeszcze błąd Antychrystów mieć poddane albo niewolniki», że wierni winni wyprzedać swe majętności, gdyż ubodzy cieszą się błogosławieństwem Bożym, oraz że ministrowie nie mogą zatrzymywać dawnych uposażeń parafialnych związanych z posiadaniem poddanych, ale powinni utrzymywać się z pensji. Według relacji Budnego synod opowiedział się przeciwko dwom pierwszym postulatom J-a (ów z kolei zaprotestował przeciwko tej konkluzji), a decyzje w sprawie sposobu utrzymywania się ministrów odłożył.
W r. 1569 wyjechał J. do Małopolski (w marcu był już na synodzie w Bełżycach) i wraz z grupą zwolenników swej ideologii społecznej z Litwy stał się jednym z założycieli gminy w Rakowie. Był tam, wraz z Grzegorzem Pawłem, inicjatorem złożenia urzędów przez przybyłych ministrów, a w polemikach religijno-społecznych popierał dość radykalnie nastawionego M. Czechowica, choć utrzymywał także stosunki z jego oponentem J. Paleologiem. Ok. r. 1575 przebywał prawdopodobnie w Lublinie. On lub jego brat (?) Jan (również radykalny minister) miewał też kazania w Krakowie. J. nie powrócił zapewne na Litwę, gdzie zwyciężyły wśród arian tendencje konserwatywne społecznie, i zmarł przed 1 XI 1583 r. Cieszył się dużym autorytetem wśród radykalnych braci polskich, a nawet przez swoich wrogów był uważany za wybitnego członka zboru.
Estreicher; – Brückner A., Różnowiercy polscy, W. 1905 s. 103, 123, 163 i n., 201, 230; Górski Konrad, Grzegorz Paweł z Brzezin, Kr. 1929 s. 197; tenże, Studia nad dziejami polskiej literatury antytrynitarskiej XVI w., Kr. 1949 s 75, 151 i n.; Kormanowa Ż., Bracia polscy (1560–1570), W. 1929 s. 61 i n., 81, 85; Kot S., Ausbruch und Niedergang des Taufertums in Wilna (1563–1566), „Archiv für Reformationsgeschichte” (Gütersloh) T. 49: 1958 z. 1/2 s. 222; tenże, Ideologia polityczna i społeczna braci polskich, W. 1932; tenże, Szymon Budny, „Wiener Archiv für Geschichte des Slaventums und Osteuropa” (Graz) T. 2: 1956 s. 98 i odb.; Lepszy K., Kamińska A., Geneza i program społeczny radykalnego nurtu braci polskich, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 1: 1956 s. 60, 66–7; Płokarz J., Jan Niemojewski, „Reform. w Pol.” R. 2: 1922 i odb.; Wajsblum M., Dyteiści małopolscy, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928; – Budny Sz., O urzędzie miecza używającem, W. 1932 s. 22, 180 i n., 232, 244; Lubieniecki S., Historia reformationis Polonicae, Freistadt 1685 s. 192, 218, 239; Najstarsze synody arian polskich, Wyd. S. Zachorowski, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921 i odb.; Sandius Ch., Bibliotheca antitrinitariorum, Freistadt 1684 s. 48; Wilkowski K., Przyczyny nawrócenia do wiary powszechnej od sekty nowokrzczeńców, Wil. 1583 I 152, 154; Źródła Dziej., XVII cz. 1 s. 199, 202.
Wacław Urban