Jakub z Nowego Sącza (poł. XV w.), malarz, czynny w Krakowie i Bardiowie w l. 1443–74. J. pochodził z Nowego Sącza, gdzie prawdopodobnie wyuczył się rzemiosła, skoro przyjmując prawo miejskie w Krakowie w r. 1443, został wpisany jako «pictor de Nova Sandecz». W r. 1454 był starszym cechu malarzy. Dn. 12 V 1460 r. Jan Długosz, z którym łączyła J-a bliższa znajomość (1451 Długosz, wraz z kanonikiem Maciejem z Grodźca, był świadkiem w sprawie wytoczonej J-owi przez sąd konsystorski w Krakowie), powierzył mu do skopiowania zasłonę ołtarzową czy oponę (cortinam) z wyobrażeniem Męki Chrystusa na tle Jerozolimy, ofiarowaną katedrze na Wawelu przez królową francuską (może Izabelę Bawarską, żonę Karola VI). W r. 1464 J. zajęty był odnawianiem zasłony obrazu Matki Boskiej na zlecenie altarysty jej ołtarza i mansjonarza kościoła Św. Barbary w Krakowie, ks. Bogusza. Tym razem jednak popadł w ostry konflikt z zamawiającym, gdyż nie ukończył pracy w terminie, co więcej nie zwrócił obrazu wypożyczonego do skopiowania, za co groziła mu ekskomunika. Dla kościoła Św. Idziego w Bardiowie wykonał w r. 1460 główny ołtarz, a w dwa lata później odebrał od krakowskiego snycerza posąg św. Idziego do tego ołtarza, w związku z czym przypisano mu znajdujący się w Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie (nr inw. 55 908), z kościoła św. Idziego w Bardiowie pochodzący, obraz Madonny z Dzieciątkiem, którego styl wyraźnie wskazuje na wykonanie go przez artystę ze środowiska krakowskiego. Z kolei, ze względu na silną łączność stylistyczną Madonny z Bardiowa z takimi obrazami, jak chóry świętych na wewnętrznej stronie skrzydeł tryptyku św. Trójcy z r. 1467 w kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze wawelskiej, Trzy Marie z kościoła w Niegowici koło Bochni w krakowskim Muzeum Narodowym (nr inw. 135 177), skrzydła tryptyku ze św. Wojciechem i Stanisławem w katedrze na Wawelu i skrzydła tryptyku z Kasiny Wielkiej w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie (nr inw. 330), wysunięto hipotezę, że twórcą tych obrazów, określanym jako Mistrz Chórów, jest właśnie Jakub z Sącza. Niektórzy historycy sztuki uważają również obrazy na zewnętrznej stronie skrzydeł tryptyku św. Trójcy z r. 1467 za dzieło Mistrza Chórów, a więc przypuszczalnie Jakuba z Sącza, oraz blisko wiążą z jego twórczością tryptyk z Mikuszowic kolo Bielska, zdeponowany w Muzeum Narodowym w Krakowie (nr dep. 19, 20, 21), a sprawiony pierwotnie, ok. r. 1470, do katedry na Wawelu. Próbowano wreszcie łączyć z Jakubem obrazy z kościoła dominikanów w Krakowie, przeniesione częściowo do krakowskiego Muzeum Narodowego (nr dep. 1–6). Wydaje się również, że możliwe jest zidentyfikowanie J-a z malarzem występującym dokładnie w tych samych latach jako «Jacobus pictor» lub «Jacobus pictor de Cracovia». Jeżeli się przyjmie tę hipotezę o identyczności, można wówczas przypisać J-owi wymalowanie w r. 1445 kilku obrazów dla Macieja z Grodźca, altarysty kościoła Mariackiego w Krakowie, za poważną kwotę 12 grzywien, konserwację obrazu dla plebana ze Sławoszowa w r. 1455, wykonanie jakiejś bliżej nie znanej pracy dla altarysty krakowskiego Marcina oraz obrazów dla Mikołaja Wierzynka z Kamieńca. Byłby zatem Jakub z Sącza jednym z najwybitniejszych malarzy krakowskich trzeciej ćwierci w. XV, tym, który «wprowadził do malarstwa krakowskiego ożywczy strumień nowego widzenia przyrody, rozległą znajomość grafiki i pogłębioną wiedzę w zakresie wątków ikonograficznych», twórcą nowego typu postaci ludzkiej, mającego przez dłuższy czas utrzymać się w krakowskim malarstwie.
Rastawiecki, Słownik malarzów, III 238; – Bochnak A., Z dziejów malarstwa gotyckiego na Podkarpaciu, „Prace Kom. Hist. Sztuki” PAU T. 6: 1934–5 s. 17; Csânky M., A bârtfai Madonna kép ,,Az Orszâgos Magyar Szépesmüvészeti Muzeum Évkönyvei” T. 10: 1940 s. 47 n., 52, 66, 67; tenże, A szepesi és sârosi tâblaképfestészet 1460-ig., Budapest 1938 s. 37 n.; Genthon I., A régi magyar festömüvészet, Vac 1932 s. 54; Grabowski A., Skarbniczka naszej archeologii, Lipsk 1840; Radocsay D., A középkori Magyarorszâg tâblaképei, Budapest 1955 s. 98, 265; Sokołowski M., Z dziejów kultury i sztuki, „Spraw. Kom. Hist. Sztuki” AU T. 6: 1900 s. 93, 102 i CVIII–CXII; Walicki M., Malarstwo polskie. Gotyk, renesans, wczesny manieryzm, W. 1961 s. 15, 23, 24, 292, 306, 308, 309, 310, 311 (ilustr. oraz liter.); – Cracovia artificum 1300–1500, nr 390, 401, 439, 472, 482, 490, 513, 523, 544; – Informacje Stanisławy Pańków.
Adam Bochnak