Jakub z Szadka (ok. 1412–1487), doktor dekretów, dyplomata, oficjał krakowski. Syn Stanisława z Szadka, prawdopodobnie mieszczanina. W r. 1428 zapisał się na Uniw. Krak., gdzie wraz z J. Długoszem studiował na Wydziale Artium. W r. 1429 uzyskał stopień bakałarza, a w zimie 1432 r. magistra. W dwa lata później został dziekanem Wydziału Artystów; potem przeniósł się na Wydział Prawa, na którym ok. r. 1460 uzyskał tytuł doktora dekretów. Wybitne zdolności zapewne zwróciły nań uwagę Oleśnickiego. W lecie 1441 r. wyjechał z ramienia uniwersytetu i biskupa krakowskiego na sobór bazylejski (po powrocie stamtąd Dersława z Borzymowa i Stanisława z Sobniowa). Protekcji Oleśnickiego zawdzięczał swe pierwsze, niezbyt zresztą bogate beneficja: wicekustodię sandomierską (przed 1441), kanonię sandomierską (przed 1446), następnie prepozyturę w Obrazowie pod Sandomierzem, plebanię w Piotrowinie (1450) i Zagościu, wreszcie oficjalat sandomierski i kanonię kielecką (przed 1455). Możliwe, że niektóre z nich otrzymał już za poparciem króla Kazimierza Jagiellończyka, z którego stronnictwem związał się J. jeszcze za życia kardynała Oleśnickiego. W r. 1453 przyjął J. prawo miejskie w Krakowie, a w r. 1455 (15 V) na sejmie piotrkowskim król Kazimierz za biegłość w naukach i zapewne za zasługi wobec korony, podniósł go do stanu szlacheckiego. Nobilitacja ta wskazuje także na węzły przyjaźni z Długoszem, który użyczył J-owi swego herbu Wieniawa. Działalność polityczną rozpoczął zapewne wcześniej niż w r. 1457, kiedy wykazał (wraz z Długoszem) wiele energii w pertraktacjach z Ulrykiem Czerwonką, dowódcą zaciężnych w służbie krzyżackiej, w sprawie wykupu Malborka, a potem w układach z Gdańskiem, celem zdobycia brakujących do tegoż wykupu 30 000 zł. Od tego momentu, jako wybitny prawnik-praktyk, był używany przez króla we wszystkich ważniejszych rokowaniach z Zakonem. Na sejmie w Brześciu Kujawskim w r. 1463 zbijał skutecznie punkt po punkcie prokrzyżackie stanowisko legata Hieronima Lando. W imieniu króla posłował dwukrotnie do Wrocławia, siedziby tego legata, by go nakłonić – daremnie zresztą – do zdjęcia, zawieszonej już przez Piusa II w r. 1459, klątwy rzuconej niegdyś na związek pruski i do ustępstw wobec polskich żądań w walce z Krzyżakami. W r. n. w Toruniu (lipiec 1464) wobec delegatów Lubeki usiłujących zapośredniczyć pokój między Polską a Zakonem, dowodził J. w oparciu o dane toponomastyczne polskości Pomorza, jako «ziemi osiadłej i posiadanej przez naród plemienia i języka polskiego, który nazwy górom, rzekom i innym miejscom wprzódy jeszcze ponadawał, zanim Zakon Krzyżacki powstał». Roszczenia polskie wobec Krzyżaków sformułował w 15 artykułach, powołując się w każdym z nich – jak niegdyś Włodkowic – na przesłanki naukowe. Mowa ta jest bardzo ciekawym dokumentem wkładu polskiej nauki w dzieło odzyskania ziem polskich nad Bałtykiem w XV w. Dn. 31 VIII 1465 r. wziął J. udział w pertraktacjach z Krzyżakami w Neryndze na Żuławach, «gdy wszyscy panowie tak duchowni, jak i świeccy dla dalekiej podróży i morowego powietrza… uchylali się od powinności», a w kilka dni potem oczekiwał na próżno, wraz z Długoszem, posłów krzyżackich, mających przybyć dla układów między Sztumem i Malborkiem. W okresie rokowań toruńskich w r. 1466 znajdował się stale w gronie królewskich doradców i jemu właśnie należy przypisać najważniejszą rolę w redagowaniu od strony prawnej toruńskich warunków pokoju. W imieniu kapituły krakowskiej, w dobie trudności finansowych króla w związku z wojną pruską, brał udział w synodach prowincjonalnych w r. 1464 w Wolborzu i w 1466 w Łowiczu, na których m. in. uchwalono kontrybucje królewskie dla zaciężnych. Był gorącym zwolennikiem odzyskania i włączenia do korony Mazowsza. W tej sprawie wystąpił na sejmie w Brześciu Kujawskim w r. 1462, dowodząc skutecznie wobec biegłych ze strony książąt mazowieckich praw polskiego monarchy do księstwa płockiego. Występował również w imieniu króla na polu dyplomacji w okresie starań Kazimierza o koronę czeską i węgierską dla swych synów: był na zjeździe dyplomatów polsko-czesko-węgierskich w Nysie w r. 1473, a następnie w r. 1475 uczestniczył jako ekspert prawny w rokowaniach z królem węgierskim, Maciejem Korwinem w Nowym Sączu, w sprawie granic Rusi i Wołoszczyzny z Węgrami.
Usługi te nie pozostały bez nagrody. W r. 1468 posiadł J. chwilowo probostwo przemyskie (do 1470), a od r. 1474 prepozyturę św. Michała w Krakowie i stanowisko oficjała krakowskiego, a ponadto pełnił funkcję nadwornego audytora (iudex curiae) na dworze krakowskiego biskupa Jana Lutka z Brzezia.
Nie dosłużywszy się infuły, zapewne z racji mieszczańskiego pochodzenia, w r. 1475 J. porzucił dyplomację, by poświęcić ostatnie dwunastolecie czynnego życia obowiązkom w kapitule i uniwersytetowi. W półr. letn. 1475 i zim. 1475/6 r. był rektorem Uniw. Krak. Wówczas też bp. krakowski, Jan z Rzeszowa, powołał go (27 VII 1476) na stanowisko wikariusza generalnego. Jako rektor rozbudował Kolegium Mniejsze i wydał wiele zarządzeń dla kanoników i studentów Bursy Ubogich. Z zapisu J-a w testamencie powstała w r. 1491 nowa kolegiatura prawnicza dla seniora Bursy Kanonistów i związana z nią altaria pod wezwaniem Św. Jana w katedrze krakowskiej.
Rozmiłowany był J. w księgach – kodeksach rękopiśmiennych i drukowanych (kanonistyczne zaginęły), których zebrał pokaźną ilość i przekazał w większości kolegiom uniwersyteckim w r. 1477 i 1482; niektóre inkunabuły i rękopisy darował kapitule krakowskiej, a także kolegiacie sandomierskiej. Wszystkie te księgi, treści teologicznej, pisane były niemal wyłącznie w kraju. Z własnych pism J-a znane są za pośrednictwem Długosza tylko teksty: mowy wygłoszonej na sejmie piotrkowskim w listopadzie w r. 1462 w przedmiocie praw polskiego króla do Mazowsza oraz mowy wygłoszonej w r. 1464 w Toruniu. Możliwe, że J. jest autorem innej jeszcze mowy, związanej z rokowaniami z Zakonem w tym czasie, pt. „Oratio contra Cruciferos” (wydanej przez O. Balzera w Mon. Pol. Hist., IV). Zmarł J. w Krakowie 28 X 1487 r.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich, Radom 1928 s. 86; Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, W. 1947; Polkowski J., Katalog rękopisów kapitulnych katedry krak., Kr. 1864; Wisłocki W., Katalog rękopisów B. Jag., Kr. 1877–1881 cz. I i II; – Barycz H., Alma mater Jagell., Kr. 1958; tenże, Rozwój i upadek akademii krak., Kultura staropolska, Kr. 1932 s. 273; Bobrzyński M., Smolka S., Jan Długosz…, Kr. 1883 s. 115, 117, 121 i regesta; Fijałek J., Mistrz Jakub z Paradyża…, Kr. 1900 I, II; Morawski, Historia UJ; – Acta capitulorum Cracoviensis et Plocensis selecta, Ed. B. Ulanowski „Arch. Kom. Hist.” AU VI; Acta rectoralia, I; Album stud. Univ. Crac., I; Cod. epist. saec. XV., I; Cod. Univ. Crac., III; Conclusiones Univ. Crac.; Długosz, Historia, V; tenże, Liber benef., II; Księga przyjęć do prawa miejskiego; Mon. Pol. Hist., IV; Statuta nec non liber promotionum; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu, Wyd. B. Przybyszewski, Wr.–Kr. 1960; Zbiór dokumentów OO Paulinów w Polsce, Wyd. J. Fijałek, Kr. 1938 s. 278; – Arch. Kapit. Krak.: Liber antiquus; Arch. Kons. Krak.: Acta episcop. III s. 71, 82, 192, 229; B. Jag.: rkp. 2231 k. 59.
Feliks Kiryk