Bażyński (von Baisen) Jan († 1459), pierwszy gubernator Prus Królewskich, rodem ze szlachty chełmińskiej niegdyś zapewne polskiej, ale zniemczonej przez Krzyżaków. Urodził się około r. 1390, bo już w r. 1411 w. mistrz Henryk v. Plauen powołuje go do rady krajowej, jako swego podczaszego. Z niewiadomych pobudek, może dla spełnienia ślubu walki z niewiernymi, B. w r. 1414 opuszcza kraj i narzeczoną, i jedzie do Portugalji; wraca w sławie znakomitego rycerza około r. 1430, kiedy już narzeczona wyszła za kogo innego. Wierny jeszcze Zakonowi, pieczętuje z rozkazu mistrza układ ze Świdrygiełłą (1432), zasiada samoczwart w radzie krajowej, znów utworzonej przy w. mistrzu; podpisuje z innymi rozejm brzeski w r. 1433. Ale około tegoż czasu zaczyna bywać na zjazdach niezadowolonej szlachty (np. w Niklasdorfie 1435 r.) i widocznie w sekrecie współdziała ze Związkiem Jaszczurczym, bo w chwili utworzenia Związku Pruskiego należy do jego założycieli. Za Konrada v. Erlichshausena odgrywa rolę pośrednika między mistrzem i stanami do r. 1445; doradza mistrzowi nawet rozwiązanie związku, ale kiedy biskupi wystąpili przeciw związkowi on właśnie staje w jego obronie.

Położenie B-go, zaprzysiężonego na obie strony, stawało się coraz trudniejszem. Mistrz stracił zaufanie do dwulicowego negocjatora i odmówił stanom mianowania go najwyższym sędzią (1451). Choć mniej śmiały, niż jego brat Gabrjel, Jan odtąd uchodzi za głowę malkontentów, bywa na wszystkich ich zjazdach, naraża się na zamach skrytobójczy, wreszcie od końca r. 1453 stale zasiada w Toruniu z kierownikami Związku, aż do pamiętnego poselstwa, które z towarzyszami odprawił 18 II 1454 do Kazimierza Jagiellończyka w Krakowie i oddał mu, po niezwykle znamiennej mowie wygłoszonej na publicznej audjencji, prowincję pruską pod jego zwierzchnictwo. Przywiózł B. i jego towarzysze z tej misji, wydany po pertraktacjach, przez króla, dokument inkorporacyjny (6 III) równający Prusaków pod względem praw z Polakami, potwierdzający prawa i przywileje pruskie itd. Zasłużonemu dla sprawy B-mu powierzył Kazimierz Jagiell. wysoką, ale też bardzo odpowiedzialną funkcję gubernatora Prus Królewskich (9 III). B. wziął teraz niezwykle czynny udział w wojnie z Krzyżakami. On był »właściwym twórcą planów wojennych i politycznych, …nieraz korygował błędne posunięcia króla, tając je przed Związkiem, on dodawał ducha, łagodził tarcia, rokował z zaciężnymi«. (K. Górski). Zaznał biedy i długów, popadł pod klątwę papieską (1455), umarł 9 XI 1459, nie doczekawszy się dnia wyzwolenia.

Scherler K., Hans v. Baisen, Diss., Greifswald 1911; Górski K., Pomorze w dobie wojny trzynastoletniej, P. 1932; Czaplewski P. ks., Senatorowie świeccy, »Rocz. Tow. Nauk. Tor.« XXVI– XXVIII; Ob. też bibljografja innych Bażyńskich.

Red.