Schmieden Jan Ernest h. własnego (1626–1707), burmistrz gdański, burgrabia królewski w Gdańsku, autor pism okolicznościowych. Ur. 22 IX w Gdańsku, był synem Nataniela (8 II 1601 – 11 V 1663), burmistrza gdańskiego, i Katarzyny z Brandtnerów (31 I 1606 – 2 II 1688). Ojciec otrzymał szlachectwo od cesarza Ferdynanda III, a polski indygenat na sejmie w r. 1658.
W r. 1641 zapisany do Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, przerwał S. naukę jeszcze w t.r., aby przysłuchiwać się obradom sejmu w Warszawie, gdyż ojciec przygotowywał go do kariery politycznej. Po powrocie do Gdańska w r. 1643 kontynuował naukę w gimnazjum i zakończył ją w r. 1644 dysputą teologiczną (pod kierunkiem J. Botsacka) na temat dobrych uczynków oraz oracją prawniczą o amnestii (pod kierunkiem J. Mochingera). W t.r. udał się na uniwersytet do Królewca, gdzie studiował prawo oraz uczył się języków francuskiego i włoskiego. W r. 1646 wrócił do Gdańska, uczestniczył tam w lutym t.r. w powitaniu nowo poślubionej (per procura) żony Władysława IV Ludwiki Marii. W l. 1646–52 odbył S. liczne podróże zagraniczne; odwiedził wiele miast niemieckich, niderlandzkich, włoskich, był we Francji, Anglii, Szwajcarii, Austrii. W swych podróżach zatrzymywał się na studia (np. w Wittenberdze przygotował pod kierunkiem K. Alexandra rozprawę pt. De republica dignoscenda…; nie drukowana), gościł też na dworach panujących. Opanował doskonale francuski i włoski, poznał zasady prawa międzynarodowego. Nawiązał liczne kontakty z wybitnymi uczonymi, politykami i mężami stanu, zyskując ich wysokie uznanie. W r. 1650 uczestniczył w uroczystościach roku jubileuszowego w Rzymie, które opisał potem w łacińskiej broszurze De iubilaeo Romano (Amsterdam 1654).
Do Gdańska wrócił S. na stałe w styczniu 1652 i od tego czasu poświęcił się służbie publicznej dla rodzinnego miasta. Początkowo był delegowany do przysłuchiwania się obradom sejmowym. W r. 1655 brał udział w rokowaniach pokojowych ze Szwedami; towarzyszył być może Joachimowi Pastoriusowi uczestniczącemu w poselstwie woj. łęczyckiego Jana Leszczyńskiego, wysłanego do Szwecji. W r. 1656 został S. wybrany do trzeciego ordynku, od r. 1677 był rajcą miejskim. W r. 1678 należał do komisji śledczej powołanej przez Radę w sprawie zajść między luteranami a katolikami w maju t.r. W r. 1692 wybrano go na burmistrza i urząd ten sprawował przez 15 lat, jako czterokrotny burmistrz rezydujący i trzykrotny burmistrz wiceprezydujący. Rada Miasta Gdańska powierzała mu wiele ważnych misji dyplomatycznych, np. w r. 1678 był S. wysłany jako poseł gdański do elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma do Berlina zapewne w sprawie więzionego przez elektora pastora gdańskiego Idziego Straucha. Uczestniczył w rozmowach politycznych z królem Janem III w r. 1677. Na sejmiku generalnym ziem pruskich przed konwokacją w r. 1696 szlachta występowała przeciw S-owi, który jako burmistrz Gdańska ponosił wg obradujących odpowiedzialność za aresztowanie przez władze miejskie szlachciców w Gdańsku. W r. 1697 był S. w Warszawie na sejmie elekcyjnym. Czterokrotnie był mianowany burgrabią królewskim w Gdańsku, w l. 1689, 1694, 1698, 1703.
S. był hojnym mecenasem uczonych, jako protoscholarcha wspierał miejscowe szkoły, zwłaszcza Gimnazjum Akademickie. Jako prowizor kościoła Najśw. Marii Panny od r. 1659 postarał się o odczyszczenie i uporządkowanie tamtejszego księgozbioru. W l. 1681–92 jako protobibliotekarz uzyskał dla Biblioteki Rady Miasta stałe dochody, przyczynił się do uporządkowania księgozbioru, postarał się o regulamin udostępniania zbiorów, zadbał o regularne dostarczanie druków tłoczonych w Gdańsku. Wyposażył książnicę w nowy sprzęt, a bibliotekarzowi zapewnił wynagrodzenie za pracę. Przekazał też w darze tej Bibliotece własny księgozbiór (opatrzony ekslibrisem herbowym) liczący ponad 2 tys. woluminów druków i ok. 50 rękopisów, w tym liczne polonika (J. Kochanowski, A. Frycz Modrzewski, M. Kromer, S. Starowolski), literaturę klasyczną, włoską i francuską.
S. był wyznawcą luteranizmu, aktywnie uczestniczył w sporach wyznaniowych w Gdańsku, stojąc po stronie przeciwników pietyzmu. Zabierał często głos w polemikach religijnych, był uznanym autorytetem w zakresie teologii protestanckiej i dlatego powierzano mu w dysputach wyznaniowych funkcje rozjemcy. S. sporo pisał i publikował w językach: łacińskim, niemieckim, francuskim i włoskim. Były to przeważnie pisane wierszem utwory okolicznościowe, panegiryki pogrzebowe, weselne, urodzinowe, rocznicowe i polityczne. Podpisanie traktatu pokojowego w Oliwie w r. 1660 uczcił włoskim utworem, wykonanym przez solistów z towarzyszeniem chóru i baletu. W kilku utworach sławił Jana III, jego elekcję, koronację, dokonania polityczne i militarne, wydarzenia rodzinne na jego dworze. Podobne utwory poświęcał Janowi Kazimierzowi, Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu i Augustowi II. Wiele tekstów okolicznościowych adresował do dostojników politycznych i kościelnych Rzpltej, zwłaszcza ziem pruskich, a także do uczonych gdańskich i zagranicznych, np. Jana Heweliusza, Pawła Patera, Walentego Thilo, Klaudiusza Salmasiusa, J. Pastoriusa czy Jana Mochingera. Osobnymi utworami uczcił 200-lecie Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku. S. zmarł 15 II 1707 w Gdańsku.
Z małżeństwa (zawartego 2 XII 1655) z Adelgundą Hoffmann (zm. 1673) miał S. dwóch synów: Nataniela Ernesta (26 VII 1660 – 7 III 1694) i Karola Amadeusza (5 VIII 1665 – 24 VIII 1697) oraz trzy córki: Katarzynę Florentynę (ur. 3 IX 1656), która w r. 1692 wyszła za mąż za Henryka Habenacka, komendanta twierdzy Wisłoujście, Adelgundą (29 VII 1657 – 21 X 1723), zamężną od r. 1699 za Janem Gotfrydem von Düsseldorff, Filipinę Luizę (ur. 15 VI 1663), która przeszła na katolicyzm i wstąpiła do klasztoru Norbertanek w Żukowie.
Ślub i zgon S-a opiewało wielu autorów gdańskich.
Miedzioryty: przez P. S. van Gunsta wg A. Stecha, przez F. Allena z r. 1655 (S. na ślubnym kobiercu z żoną Adelgundą), w: B. PAN w Gd. (sygn. Z I 4618, sygn. Oe 27 2° adl. 180); – Estreicher; Allg. Dt. Biogr.; Altpreuss. Biogr.; Słown. Pracowników Książki Pol.; Charitius A., Commentatio historico-literaria de viris eruditis Gedani ortis, Wittenberga 1715 s. 125–8; Charitius Ch. F., Spicilegium ad A. Charitii Commentationem, Gd. 1729 s. 45; Mater. do biogr. geneal. i herald. pol, V 32; Löschin G., Die Bürgermeister, Rathsherren und Schöppen des Danziger Freistaats und die Patricierfamilien, denen sie angehörten, Danzig 1868 s. 39; Pretorius E., Athenae Gedanenses, Lipsiae 1713 s. 19–20; Katalog die Stadt Danzig betreffenden Handschriften der Danziger Stadtbibliothek, Hrsg. v. A. Bertling, Danzig 1892 s. 684; – Dzieje Gdańska, Pod red. E. Cieślaka, Gd. 1993 III; Günther O., Aus der Geschichte und dem Inhalt der Bibliothek der Danziger Marienkirche, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” Jg. 20: 1921 Nr. 1 s. 13; Hassbargen H., Ein Ratsherr beim Grossen Kurfürsten, tamże Jg. 30: 1931 Nr. 1 s. 9–17; Hirsch F., Der Grosse Kurfürst und Dr. Aegidius Strauch, „Zeitschr. des Westpreuss. Geschichtsvereins” H. 47: 1904 s. 231; Knetsch K., Das ehemalige Schöffenhaus der Rechtstadt Danzig, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” Jg. 1: 1902 s. 20; Kotarski E., Gdańska poezja okolicznościowa XVII w., Gd. 1993; Kurkowa A., Gdański ekslibris XV–XVIII w., Gd. 1978 s. 29; taż, Grafika ilustracyjna gdańskich druków okolicznościowych XVII w., Wr. 1979 s. 42–5, 112–13; Schwarz F., Die Danziger Stadtbibliothek und die heimische Geschichtsforschung, „Mitteilungen des Westpreuss. Geschichtsvereins” Jg. 27: 1928 Nr. 3 s. 35; tenże, Paul Peter, Gründer der ersten technischen Schule in Danzig 1707, tamże Nr. 2 s. 19; – Curicke R., Der Stadt Danzig historische Beschreibung, Amsterdam u. Danzig 1678 s. 114 (reprint Hamburg 1979); Hanow M.K., Protoscholarcharum et protobibliothecariorum Gimnasii Academici Gedanensis meritorum memoria saecularis saeculi eiusdem secundi paucis adumbrata, w: Acta iubilaei secundi Gimnasii Gedanensis, Gd. 1758 s. 255–63; Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, Oprac. Z. Nowak i P. Szafran, W. 1974 s. 140; Strauss J., Die geistliche Erquick-Stunden eines sorgfältigen Presidenten…, Danzig 1707 s. 55–66; Vol. leg., IV 566; – B. PAN w Gd.: rkp. 11, 96, 135, 393, 438, 465, 471, 600, 616, 796, 805, 806, 836, 1204, 1621, 2442, rkp. Uph. k. 54, 132 (korespondencja, teksty literackie, mater. dot. sporów wyznaniowych, genealogie S-a), stare druki, sygn. Oe 32 2°, Oe 96 2°, Od 17385 2° (teksty okolicznościowe dot. ślubu i pogrzebu S-a), Cat. Bibl. 44 (katalog biblioteki S-a).
Zbigniew Nowak