Slaski (Ślaski) Jan Feliks, h. Grzymała (ok. 1768–1847), generał-major ziemiański pow. proszowickiego i ksiąskiego, dowódca kosynierów pod Racławicami i Szczekocinami, członek Deputacji Indagacyjnej Rady Najwyższej Narodowej. Ur. w Sarbiach (obecnie Szarbia) koło Igołomi (gdzie był ochrzczony), był czwartym z kolei synem Adama i Anny z Walewskich, bratem Marcina (zob.) i Andrzeja (zob.).
Po raz pierwszy na scenie politycznej S. występuje 15 VII 1787, jako uczestnik sejmiku deputackiego w Proszowicach. Do powstania kościuszkowskiego został najprawdopodobniej wciągnięty przez swego teścia Stefana Dembowskiego (zob.). Dn. 25 III 1794 otrzymał patent na gen.-majora woj. krakowskiego, pow. proszowickiego i ksiąskiego. Wraz z bratem Andrzejem werbował ochotników do powstania. Dn. 3 IV t.r. na polecenie Naczelnika Tadeusza Kościuszki przyprowadził do wsi Koniuszy ok. 300 rekrutów ze wsi pow. proszowickiego i ksiąskiego, uzbrojonych w kosy, piki i siekiery, którzy odbyli kilkudniowe ćwiczenia. W bitwie pod Racławicami 4 IV dowodził oddziałem kosynierów, który uderzył na baterie rosyjskie. Oddział został 8 IV wyróżniony przez Kościuszkę za dzielną postawę i przemianowany na regiment grenadierów krakowskich. Po bitwie S. wystosował, prawdopodobnie ze Słomnik, „Raport do Komisji Porządkowej Województwa Krakowskiego przez Naczelnika Kościuszkę podpisany”, w którym opisał przebieg walki. Po bitwie pod Racławicami na rozkaz Kościuszki z 15 IV, S., wraz z Gabrielem Taszyckim, gen.-majorem pow. krakowskiego, lelowskiego i ks. siewierskiego, objeżdżał wsie, by werbować chłopów do powstania oraz prowadził agitację w tej sprawie wśród dziedziców i plebanów. W rezultacie utworzono dwa oddziały po 500 kosynierów, które umieszczono w obwarowanych obozach: pod dowództwem Taszyckiego w Skale i S-ego w Krzeszowicach i Porębie koło Alwerni. Wraz z oddziałem kosynierów uczestniczył S. w przemarszu pod Szczekociny, brał udział w bitwie (6 VI), a po klęsce wycofał się pod Warszawę. Dn. 29 VIII 1794 w obozie pod Mokotowem Kościuszko na jego prośbę zalecił Radzie Najwyższej Narodowej powołać go do Deputacji Indagacyjnej lub Bezpieczeństwa. Dn. 30 VIII S. został członkiem Deputacji Indagacyjnej i tego samego dnia otrzymał pozwolenie na wyjazd z kraju na cztery tygodnie.
Po upadku powstania S. osiadł na kilka lat w Rzeplinie w pow. krakowskim. Dn. 26 VI 1795 w ziemstwie krakowskim skwitował swego brata Andrzeja z należnych mu sum w wysokości 172 tys. złp. na dobrach Sarbie. Wg przekazów rodzinnych, uczestnictwo S-ego w powstaniu i ponoszone na jego rzecz ofiary finansowe, spowodowały jego zadłużenie i utratę Warzyna, dóbr w pow. olkuskim (3 VII 1803). W początkach XIX w. wraz z synem Ferdynandem wyjechał na Wołyń, gdzie posiadali majątki jego krewni: wuj Michał Walewski, woj. sieradzki, i brygadier Adam Walewski. Dzierżawiąc majątek Kołatankę, brał S. aktywny udział w życiu społecznym i towarzyskim Wołynia, m. in. współpracował z Fryderykiem Lubomirskim z Równego, towarzyszył A. Walewskiemu w podróży do Odessy i zaprzyjaźnił się z gen. Karolem Kniaziewiczem, który dzierżawił pobliski Zieleniec. O powrocie S-ego w Krakowskie w r. 1813 zadecydował dział spadku po bracie jego żony, kanoniku Mikołaju Dembowskim; S. dostał Rzeplin i Stoki, wówczas w pow. olkuskim. W l. trzydziestych przekazał synowi Adamowi Rzeplin, a sam zamieszkał w Stokach. S. zmarł w Rzeplinie 5 I 1847; pochowany został na przykościelnym cmentarzu w Minodze (zlikwidowanym w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej).
Z poślubionej 21 VI 1789 w Sancygniowie Ludwiki Dembowskiej (zm. 1830), pozostawił S. czterech synów: Teodora (zob.), Władysława, żonatego z Teresą z Zawiszów, Adama Ślaskiego i Ferdynanda (pozostał na Wołyniu).
Postać S-ego widnieje na obrazach: Michała Stachowicza, „Przysięga Kościuszki na Rynku Krakowskim”, Aleksandra Orłowskiego, „Zdobycie armat pod Racławicami”, Bronisława Gembarzewskiego, „Wjazd przez ul. Floriańską na czele kosynierów” i na „Panoramie Racławickiej”. S. jest jednym z bohaterów powieści Władysława Stanisława Reymonta „Rok 1794. Insurekcja” (W. 1918). Dn. 2 IV 1995 odsłonięto tablicę ku czci S-ego w Muz. Regionalnym w Iwanowicach w Krakowskiem.
Portret S-ego jako starca, pędzla Augusta Stanisława Postawki, w posiadaniu Stanisława Koscha w Kr.; – Boniecki, III 242; Spis szlachty Królestwa Polskiego, W. 1851 s. 225; Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich, W. 1925 s. 36; Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, W. 1981; Herbst S., Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794, W. 1983 s. 54, 61–2, 77, 80–1; Korzon, Wewnętrzne dzieje, III; Kowecki J., Pospolite ruszenie w insurekcji 1794, W. 1963; Kupczyński T., Kraków w powstaniu kościuszkowskim, Kr. 1912 s. 141, 143, 147–8; Lubicz-Pachoński J., Bitwa pod Racławicami, W.-Kr. 1984; Poniatowski J., Wojsko kościuszkowskie na płótnie Panoramy Racławickiej, Wr. 1990 s. 69; Szyndler B., Tadeusz Kościuszko 1746–1817, W. 1991 s. 192–3, 199, 201, 204; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Andrzejowski A., Ramoty starego Detiuka o Wołyniu, Wil. 1861 I 99, 171; – „Dzien. Patriotycznych Polityków” Lw. 1794 nr z 11 IV s. 81–4; „Nowa Nidzica” 1995 nr ze stycznia–lutego, s. 8–10; – AP w Kr.: Castr. Crac. Rel. 218B, s. 2173–2179, TCN 19 k. 179, 34 s. 1363, 36 s. 1268–1272, 58 k. 233–233v., 59 s. 1579–1581; – Mater. rodzinne w posiadaniu Stanisława Koscha w Kr.
Ewa Danowska